2019.04.04.Nascholing Verpl Spec - anemie

Anemie 
1 / 53
next
Slide 1: Slide
Zorg en WelzijnBeroepsopleiding

This lesson contains 53 slides, with interactive quizzes and text slides.

time-iconLesson duration is: 70 min

Items in this lesson

Anemie 

Slide 1 - Slide

Leerdoelen
Na deze sessie kunt u: 
 
  • De meest voorkomende oorzaken van een anemie noemen
  • Deze oorzaken indelen obv pathofysiologisch mechanisme
  • Deze oorzaken indelen obv MCV
  • Uitleggen wat de eerste stappen qua diagnostiek zijn bij een (nieuwe) anemie
  • Aan de hand van deze eerste stappen een vervolgplan qua diagnostiek opnoemen
  • Uitleggen wat (afwijkingen in) verschillende labwaarden mbt anemie betekenen

Slide 2 - Slide

Opzet
Vorm 
  • Waar kan; interactief (inloggen mbv code linksonderin het scherm)
  • Onderbreek bij onduidelijkheden

Inhoud
  • Definitie
  • Indeling oorzaken (pathofysiologie en MCV)
  • Casuistiek (met uitleg labwaarden)


Slide 3 - Slide

Definitie
  • Anemie: te laag hemoglobine (Hb)

  • Functie Hb: zuurstof transport
  • Opgeslagen in erytrocyten
  • Productie in beenmerg
  • Bouwstoffen nodig
  • Regulatie van productie nodig
  • Oude erytrocyten verwijderen

Slide 4 - Slide

Definitie
  • Anemie: te laag hemoglobine (Hb)

  • Functie Hb: zuurstof transport
  • Opgeslagen in erytrocyten
  • Productie in beenmerg
  • Bouwstoffen nodig
  • Regulatie van productie nodig
  • Oude erytrocyten verwijderen

Hb = stoeltjes
ery's
beenmerg
IJzer + vitamine B12
regulatie (Epo)
Afvoeren
(milt)

Slide 5 - Slide

Oorzaken
Verminderde aanmaak               Verhoogd verbruik                Verlies
  • Tekort aan bouwstoffen
     ijzer, vit B12, foliumzuur 
  • Epo tekort
  • Toxisch/medicamenteus
  • Beenmergziekte/-verdringing
  • Thalassemie

  • Hemolyse
     Auto-immuun
       - Antistoffen

     Non-auto-immuun 
  • Micro-angiopathie
  • Hemoglobinopathie
  • Medicamenteus/overig
  • Wekedelenbloeding (bv.       
     spierhematoom)
  • Retroperitoneale bloeding
  • Bloeding uit tr. digestivus
  • Bloeding uit tr. urogenitalis
  • Menstruaties

Slide 6 - Slide

Indeling - MCV
  • Mean corporal volume; grootte v/d erytrocyt
  • Reticulocyten: jonge erytrocyten, maat voor beenmergactiviteit

Slide 7 - Slide



  • 60-jarige man, Hb 6.5, MCV 62
  • 12kg afvallen in 6M, af en toe bloed bij ontlasting, wisselend ontlastingspatroon; coloncarcinoom?
  • Waarom is het MCV verlaagd?
A
Beenmergonderdrukking door maligniteit
B
Tekort aan foliumzuur
C
Tekort aan ijzer
D
Tekort aan vitamine B12

Slide 8 - Quiz



  • IJzergebreksanemie
  • IJzer: bouwsteen voor de hemoglobine
  • Wat is de beste maat voor de ijzerstatus van het lichaam?
A
Ferritine
B
Haptoglobine
C
Totaal ijzer
D
Transferrine

Slide 9 - Quiz

IJzer
  • Bouwsteen hemoglobine
  • Opname via darmen
  • Verlies via feces en menstruatie
  • Opslag m.n. in ferritine en minimaal gebonden
     aan transferrine (0.1%)
  • Ferritine <15 μg/l = per definitie ijzergebrek
  • Ferritine >100 μg/l = per definitie geen ijzergebrek
  • Acute fase-eiwit

Slide 10 - Slide

IJzer
  • Transferrine: vervoert (ook) ijzer in bloed
  • Transferrineverzadiging



  • IJzergebreksanemie: verlies van ijzer of
     verminderde opname (protonpompremmer, dieet)
  • Verlaagd bij ijzergebrek
  • (Verhoogd bij bv hemochromatose)

Slide 11 - Slide

Microcytaire anemie
  • Thalassemie
  • Micro-angiopathische anemie
  • IJzergebreksanemie
  • Chronische ziekte
  • Sideroblastaire anemie
  • Medicamenteus

Slide 12 - Slide


Sleep de juiste diagnose naar het juiste lab (1 diagnose per lab)

N=normaal, H= verhoogd, L= verlaagd
Hb 6.5 mmol/L (L)
MCV 75 fl (L)
Ferritine 250 μg/L (H)
BSE 72 mm/uur (H)
CRP 102 mg/L (H)
Hb 6.5 mmol/L (L)
MCV 66 fl (L)
Ferritine 12 μg/L (N)
BSE 15 mm/uur (N)
CRP 4 mg/L (N)
Anemie der chronisch zieke
IJzergebreksanemie
Hemochromatose
Sikkelcelziekte

Slide 13 - Drag question



  • 60-jarige man, Hb 6.5 (eergister 8.5), MCV 90
  • Vanochtend stinkende, zwarte ontlasting, plakt aan de pot. Sinds gisteravond
     maagpijn. Diagnose?
  • Wat verwacht u van ferritine en reticulocyten?
A
Ferritine verlaagd reticulocyten verlaagd
B
Ferritine verhoogd reticulocyten verlaagd
C
Ferritine verlaagd reticulocyten verhoogd
D
Ferritine verhoogd reticulocyten verhoogd

Slide 14 - Quiz



  • 60-jarige man, Hb 6.5 (vorige maand 8.5), MCV 90
  • Sinds twee weken progressief geelzucht.
     Diagnose?
  • Wat verwacht u van ferritine en reticulocyten?
A
Ferritine verlaagd reticulocyten verlaagd
B
Ferritine verhoogd reticulocyten verlaagd
C
Ferritine verlaagd reticulocyten verhoogd
D
Ferritine verhoogd reticulocyten verhoogd

Slide 15 - Quiz

Normocytaire anemie
  • Acute bloeding 
  • Hemolyse
  • Anemie der chronische ziekte
  • Nierinsufficientie
  • Hypothyreoidie, leverziekte, infectie
  • Leukemie
  • Medicamenteus

Slide 16 - Slide

Acuut bloedverlies
  • Ferritine verhoogd (acute fase)
  • Reticulocyten verhoogd
  • Tr. digestivus, tr. urogenitalis, retroperitoneaal, spierbloeding, (menstruaties)

Slide 17 - Slide

Hemolyse
  • Afbraak van bloed
  • Auto-immuun

  • Non-auto-immuun

  • Mechanisch (vergrote milt, bv bij levercirrose)
  • bv agv maligniteit (lymfoom), virusinfectie (HIV, EBV), auto-immuunziekte (SLE)
  • bv agv sepsis of micro-angiopatische hemolyse

Slide 18 - Slide

Hemolyse - lab
  • LDH: verhoogd (agv celafbraak)


  • Bilirubine: verhoogd




  • Haptoglobine: verlaagd/onmeetbaar

Slide 19 - Slide

Hemolyse - lab
  • LDH: verhoogd (agv celafbraak)


  • Bilirubine: verhoogd




  • Haptoglobine: verlaagd/onmeetbaar
  • Enzym, aanwezig in alle cellen
  • tevens verhoogd bij bv galstuwing, hartinfarct, pancreatitis, herseninfarct
  • afbraakproduct van hemoglobine
  • ongeconjugeerd (/indirect bili) -> transport naar lever -> conjugatie (naar
     geconjugeerd/direct bili)
  • ongeconjugeerd (/indirect) bili = verhoogd, geconjugeerd (/direct) bili niet

Slide 20 - Slide

Hemolyse - lab
  • Haptoglobine: verlaagd/onmeetbaar
  • Eiwit, bindt aan hemoglobine
  • Men meet het vrije haptoglobine
  • Zeer gevoelig; normaal haptoglobine sluit hemolyse nagenoeg uit

Slide 21 - Slide

Auto-immuun hemolyse
  • Coombs test, ook wel directe antiglobuline test (DAT)
  • Ontwikkeld door dr Coombs (1945)
  • Zeer gevoelig: negatieve Coombs-test (of DAT) sluit auto-immuun hemolyse nagenoeg
     uit

Slide 22 - Slide

Hemolyse - stappen
Verdenking hemolyse (geelzucht, anemie, normocytair, reticulocyten >2%)
  1. Aantonen: haptoglobine, bilirubine, LDH
  2. Aangetoond? Coombs-test (DAT)
  3. Coombs negatief: vergrote milt? Infectie/sepsis? Medicatie?

Slide 23 - Slide

Normocytaire anemie
  • Anemie der chronische ziekte
  • Nierinsufficientie
  • Hypothyreoidie, leverziekte, infectie
  • Leukemie
  • Medicamenteus
  • Acute bloeding 
  • Hemolyse

Slide 24 - Slide

Anemie der chronisch zieke
  • Allerlei ziektes (denk vooral inflammatoir en maligniteit)
  • BSE vaak verhoogd
  • CRP vaak verhoogd

Slide 25 - Slide

Nierinsufficientie
  • EPO: erytropoietine
  • Hormoon, gemaakt in nier (schors-gedeelte)
  • Stimuleert aanmaak erytrocyten
  • Chronisch laag O2 in bloed (en dus nier)? -> EPO afgifte
  • Chronische nierinsufficientie (vanaf eGFR <60 ml/min/m2) -> verminderde
     doorbloeding -> minder EPO afgifte -> anemie

Slide 26 - Slide


Normocytaire anemie: Sleep de juiste diagnose naar het juiste lab (1 diagnose per lab)

N=normaal, H= verhoogd, L= verlaagd
Hb 6.5 mmol/L (L)
MCV 90 fl (N)
Ferritine 70 μg/L (N)
BSE 15 mm/uur (N)
CRP 5 mg/L (N)
EPO 2 mU/mL (L)
Haptoglobine 30 mg/dL (N)
Hb 6.5 mmol/L (L)
MCV 90 fl (N)
Ferritine 70 μg/L (N)
BSE 15 mm/uur (N)
CRP 5 mg/L (N)
EPO 30 mU/mL (N)
Haptoglobine onmeetbaar (L)
Hb 6.5 mmol/L (L)
MCV 90 fl (N)
Ferritine 250 μg/L (H)
BSE 15 mm/uur (N)
CRP 102 mg/L (H)
EPO 30 mU/mL (N)
Haptoglobine 30 mg/dL (N)
Acuut bloedverlies
Anemie der chronisch zieke
Chronische nierinsufficentie
Hemolyse
IJzergebreksanemie

Slide 27 - Drag question


Macrocytaire anemie

  • 60-jarige man, Hb 6.5, MCV 108
  • Al jaren veganist. Neemt wel ijzertabletten. Diagnose?
  • Wat verwacht u van de reticulocyten?
A
Verhoogd
B
Verlaagd

Slide 28 - Quiz

Macrocytaire anemie
  • Vitamine B12- of foliumzuur-
     deficientie
  • Alcohol
  • Medicamenteus
  • Myelodysplastisch syndroom

  • Ernstige hemolyse
des te hoger MVC, des te hoger kans op MDS

Slide 29 - Slide

Vitamine B12
  • Ook wel: cobalamine
  • Vitamine: opname vanuit voedsel noodzakelijk
  • Dierlijke producten (melk, vlees, eieren)
  • Cofactor bij een enzymproces om DNA te maken
  • Deficientie? Vertraagde uitrijping erytrocyt -> grotere erytrocyten en minder
     erytrocyten
  • Oorzaken deficientie:
  • pernicieuze anemie (auto-immuunziekte gericht tegen cellen maagwand)
  • veganistisch dieet
  • malabsorptie (bv agv atrofische gastritis, alcohol, H. Pylori-infectie, protonpomp-
     remmers)

Slide 30 - Slide

Foliumzuur
  • Ook wel: vitamine B9
  • Vitamine: opname vanuit voedsel noodzakelijk
  • Met name (donkergroene) groenten (maar ook lever)
  • Leverancier van methylgroepen om DNA te maken
  • Deficientie? Vertraagde uitrijping erytrocyt -> grotere erytrocyten en minder
     erytrocyten
  • Oorzaken deficientie:
  • malabsorptie (bv coeliakie)
  • ernstige anorexia
  • medicatie (methotrexaat, antibiotica zoals trimethoprim (in cotrimoxazol))

Slide 31 - Slide

Slide 32 - Slide

Anemie - lab
  1. MCV + reticulocyten
  2. vervolg
    - Ferritine, transferineverzadiging
    - BSE, CRP
    - LDH, bilirubine, haptoglobine (evt Coombstest [DAT])
    - vitamine B12, foliumzuur
    - EPO


Slide 33 - Slide


Anemie: Sleep de juiste diagnose naar de juiste MCV categorie (meerdere diagnose per categorie mogelijk!)
Acuut bloedverlies
IJzergebreksanemie
Alcoholgebruik
Milde hemolyse
Chronische nierinsufficentie
Vitamine B12 deficientie 

Slide 34 - Drag question


Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5
  • Wat bepaalt u nu als eerst?
A
Ferritine
B
Haptoglobine
C
MCV
D
Vitamine B12

Slide 35 - Quiz


Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5
  • Geeft aan flink alcohol te gebruiken (dagelijks 5EH)
  • Wat verwacht u van het MCV?
A
verlaagd
B
normaal
C
verhoogd

Slide 36 - Quiz


Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5, opgenomen i.v.m een bloedend maagulcus (sinds gister
     bloedbraken)
  • MCV 89, ferritine 5 μg/L (L), reticulocyten >2% (H), CRP 80 mg/L (H)
  • Welke labwaarde klopt niet in dit plaatje?
A
MCV
B
Ferritine
C
Reticulocyten
D
CRP

Slide 37 - Quiz


Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5
  • eGFR 40-45 ml/min/m2 a.g.v. diabetische nefropathie
  • Wat verwacht u van het MCV en de reticulocyten?
A
MCV verlaagd reticulocyten verlaagd
B
MCV normaal reticulocyten verhoogd
C
MCV normaal reticulocyten verlaagd
D
MCV verhoogd reticulocyten verhoogd

Slide 38 - Quiz


Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5, MCV 65.
  • Bij welke diagnose past dit MCV het best?
A
Alcoholgebruik
B
Chronische nierinsufficentie
C
Ernstige hemolyse
D
IJzergebreksanemie

Slide 39 - Quiz


Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5, MCV 90, ziet geel sinds 2 weken
  • Haptoglobine onmeetbaar laag, bilirubine 55 mmol/L (H), LDH 836 U/L (H)
  • Er is dus sprake van hemolyse. 
  • Welke labwaarde wilt u nu weten?  
A
Coombs test
B
EPO
C
Ferritine
D
Reticulocyten

Slide 40 - Quiz


Anemie: Sleep de juiste labwaarde naar de juiste diagnose (1 of meerdere labwaardes per diagnose)
IJzergebreksanemie
Hemolyse
Acute bloeding
Reticulocyten <2% (L)
MCV 65 fl
Ferritine 138 μg/L (H)
MCV 118 fl
Ferritine 4 μg/L (L)
Haptoglobine onmeetbaar laag

Slide 41 - Drag question


Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5, MCV 108, vegetarier
  • Wat is de meest waarschijnlijke diagnose?
A
Alcoholmisbruik
B
Foliumzuurdeficientie
C
IJzergebreksanemie
D
Vitamine B12 deficientie

Slide 42 - Quiz


Quiz
Wat is de functie van haptoglobine?
A
Cofactor bij DNA-synthese
B
Stimulatie van beenmerg om erytrocyten te maken
C
Transport van hemoglobine
D
Transport van ijzer

Slide 43 - Quiz


Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5, opgenomen voor een diagnostische coloscopie ivm verdenking
     coloncarcinoom.
  • MCV 89, ferritine 5 μg/L (L), reticulocyten <2% (L), BSE 80 mm/uur (H)
  • Welke labwaarde klopt niet in dit plaatje?
A
MCV
B
Ferritine
C
Reticulocyten
D
CRP

Slide 44 - Quiz

m (N)ferrtine
Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5, MCV 94, reticulocyten >2% (H), LDH 646 U/L (H), bilirubine 67 mmol/L (H), EPO 26 mU/L (N), ferritine 89 μg/L (N)
  • Wat is de meest waarschijnlijke diagnose?
A
Hemolyse
B
IJzergebreksanemie
C
Nierinsufficientie
D
Vitamine B12 deficientie

Slide 45 - Quiz


Sleep de juiste diagnose naar het juiste lab (1 diagnose per lab)

N=normaal, H= verhoogd, L= verlaagd
Hb 6.5 mmol/L (L)
MCV 112 fl (H)
Ferritine 70 μg/L (N)
EPO 23 mU/mL (N)
Haptoglobine 30 mg/dL (N)
Hb 6.5 mmol/L (L)
MCV 90 fl (N)
Ferritine 189 μg/L (H)
EPO 30 mU/mL (N)
Haptoglobine 30 mg/dL (N)
Hb 6.5 mmol/L (L)
MCV 94 fl (N)
Ferritine 64 μg/L (N)
EPO 3 mU/mL (L)
Haptoglobine 30 mg/dL (N)
Acuut bloedverlies
Vitamine B12-deficientie
Chronische nierinsufficentie
Hemolyse
IJzergebreksanemie

Slide 46 - Drag question


Quiz

  • Wat is de functie van EPO?
A
Cofactor bij DNA-synthese
B
Stimulatie van beenmerg om erytrocyten te maken
C
Transport van hemoglobine
D
Transport van ijzer

Slide 47 - Quiz


Quiz

  • 60-jarige man, vegetarier, Hb 6.5 mmol/L, MCV 66 fl, reticulocyten <2% (L),  
     
    ferritine 89 μg/L (N), haptoglobine 26 mg/dL (N), vitamine B12 56 picomol/L (L)
  • Welke labwaarde klopt niet in dit plaatje?
A
ferritine
B
haptoglobine
C
MCV
D
reticulocyten

Slide 48 - Quiz

m (N)ferrtine
Quiz

  • 60-jarige man, Hb 6.5, MCV 94, reticulocyten <2% (L), BSE 76 mm/uur,  EPO 46 mU/L (H), ferritine 356 μg/L (H)
  • Wat is de meest waarschijnlijke diagnose?
A
Anemie der chronisch zieke
B
Chronische nierinsufficientie
C
IJzergebreksanemie
D
Hemolyse

Slide 49 - Quiz


Quiz

  • Wat is de functie van vitamine B12?
A
Cofactor bij DNA-synthese
B
Stimulatie van beenmerg om erytrocyten te maken
C
Transport van hemoglobine
D
Transport van ijzer

Slide 50 - Quiz


Anemie: Sleep de juiste labwaarde naar de juiste diagnose (1 labwaarde per diagnose)
Chronische nierinsufficientie
Alcohol misbruik
Hemolyse
MCV 118 fl
Epo 2 mg/dL (L)
Reticulocyten >2% (H)

Slide 51 - Drag question


Quiz

  • Protonpompremmers zijn geacossieerd met een tekort van ..., wat kan leiden tot een anemie.
  • Een tekort waarvan?
A
EPO
B
Foliumzuur
C
Transferrine
D
Vitamine B12

Slide 52 - Quiz

Bronnen
  • Het acute boekje (www.het acuteboekje.nl); Anemie
  • NTvG Labquiz; IJzerdiagnostiek (2011)

Slide 53 - Slide