20.1 Veredelen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

H20 Planten

Leerdoelen

Je weet/kunt omschrijven/uitleggen:
-hoe klassieke veredeling werkt
-wat transgeen, cisgeen en gmo’s zijn

20.1 Veredelen

selecteren

kruisen

Bestuiving door insecten

Bestuiving door de wind

Genen beïnvloeden

Klassieke veredeling:

Planten/ dieren die een gunstige combinatie van allelen hebben selecteren en met elkaar kruisen (bij dieren heet dat fokken)

Genetische modificatie:

Een stukje DNA van een ander organisme inbrengen in het DNA van een organisme: transgene organismen.

Als er genen worden ingebouwd van hetzelfde soort: cisgene organismen.

Klassieke veredeling

Genetische modificatie

Begrijpvraag: Waarvoor gebruik je eenzelfde enzym bij openknippen plasmide en knippen gen uit DNA donororganisme?

Waarvoor gebruik je eenzelfde enzym bij het open knippen van de plasmide en het knippen van een gen uit DNA van een donororganisme?

Polyploïdie

• vergroot opbrengst gewassen

Gebruik colchicine: spoelfiguur wordt afgebroken, chromatiden splitsen wel

hierdoor polyploïdie: veelvoud van het aantal chromosomen

Polyploïdie

polyploïdie kan kunstmatig door colchicine worden opgewekt. Welk effect heeft colchicine?

1. wel meiose , geen celdeling
2. wel mitose, wel meiose, daarna celdeling
3. wel mitose, geen celdeling
4. geen van de antwoorden

Maïs is een belangrijk voedselgewas. Door jarenlange veredeling via kruising en selectie zijn de maiskolven steeds groter en voedzamer geworden. Een nadeel van deze veredelingsmethode is dat deze zeer veel tijd kost. Een ander nadeel is dat niet elk gewenst resultaat kan worden bereikt. Het verhogen van de weerstand tegen insectenvraat bleek bij maïsplanten via kruising en selectie niet te lukken. Hiervoor worden de volgende verklaringen bedacht:
1 Doordat maïsplanten door de wind worden bestoven, vindt overdracht van genen willekeurig plaats.
2 Een gen dat weerstand geeft tegen insectenvraat komt bij maïs van nature niet voor.

Welke verklaringen is/zijn juist?

1. geen van beide verklaringen
2. alleen verklaring 1
3. alleen verklaring 2
4. beide verklaringen

Een bulldog en een terriër werden gekruist. De fokkers kozen uit de nakomelingen honden met bepaalde eigenschappen om mee verder te fokken.
Hoe noemen we het als dieren met een bepaalde eigenschap worden doorgefokt?

1. Ongeslachtelijke voortplanting
2. Kunstmatige selectie
3. Veredeling

Welk voorbeeld van
biotechnologie zie je
hiernaast?

1. Weefselkweek
2. Klonen
3. Polyploïdie
4. Recombinant-DNA-techniek

Hoe heet het wanneer een veredelaar stuifmeel van de ene plant op de stempels van andere planten aanbrengt met een penseeltje?

1. Geen bestuiving
2. Zelfbestuiving
3. Kruisbestuiving
4. Kruisen

Genetische modificatie (GMO)

  = verzamelnaam voor technieken waarbij DNA wordt veranderd / verplaatst. 

Organismen die genetisch gemodificeerd zijn, noem je

transgeen.

Recombinant-DNA-technieken

= overbrengen van een gen van het ene organisme naar het DNA van een ander organisme

genetisch gemodificeerd organisme:

- cisgeen:  gen afkomstig van organisme van dezelfde soort 

- transgeen: gen afkomstig van organisme van een andere soort 

Cisgeen en transgeen

Cisgeen en transgeen

Video's

Basis bestuiving en bevruchting (voorkennis) (8min)

Veredelen (7 min)

Polyploïdie, GMO (recombinant DNA techniek), klonen (15 min)

Opdracht

Maak opgaven 20.1