5.4 - 5.5 - 5.6 KGT

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

5.4 - 5.5 en 5.6

1. Grondwet en grondrechten

Wat doen we tijdens deze les?

Terugblik vorige les 

Uitleg 5.4 - 5.5 - 5.6

Aan de slag met voorbereiden op de toets

Een grondwet is een set regels en principes die het fundament vormen van een land. Het beschrijft hoe de regering werkt, wat de rechten en plichten van burgers zijn, en de basisprincipes van rechtvaardigheid en gelijkheid binnen de samenleving. 

Vereenvoudigde uitleg: Het is als een soort 'handleiding' die de regels en grenzen bepaalt voor hoe een land wordt bestuurd en hoe mensen met elkaar omgaan.

In welke drie delen is de macht opgedeeld?

Scheiding van de machten

Om te voorkomen dat de overheid haar macht onbeperkt kan gebruiken, is de macht in drie delen opgedeeld:

Wetgevende macht

De wetgevende macht stelt wetten vast waaraan burgers en de

overheid zich moeten houden. 

Uitvoerende macht

De uitvoerende macht voert de eenmaal goedgekeurde wetten uit. In ons land moeten ministers hiervoor zorgen. Zij vertellen aan ambtenaren wat ze

moeten doen.

Rechtgevende macht

De rechterlijke macht beoordeelt of de overheid en burgers zich wel aan de wet houden.

Waar denk je aan bij criminaliteit?

Criminaliteit

Criminaliteit is alles wat volgens de wet verboden is.

Maar iemand die een keer te hard rijdt, noem je nog geen crimineel.

Criminaliteit is het plegen van misdrijven.

Overtredingen kun je beter niet maken, maar je bent geen

crimineel als het een keer gebeurt.

Wat denk jij dat het verschil is tussen een overtreding en een misdrijf?

Strafrecht

In een rechtsstaat worden wetten ook echt gehandhaafd. Iedereen

kan naar de rechter stappen.

Voor conflicten tussen mensen is er het burgerlijk recht.

Voor conflicten met de overheid is er het bestuursrecht.

Voor zaken als diefstal is er het strafrecht: de aanpak van gedrag

dat volgens de wet verboden is.

Strafrecht

Over asociaal gedrag, zoals voordringen bij de kassa, staat niets in

de wet. Het is dus niet strafbaar.

Zaken als diefstal en mishandeling zijn wel strafbaar. Dit soort zaken

staan in het Wetboek van Strafrecht.

In het strafrecht kijkt een rechter of er sprake is van een strafbaar

feit en welke straf daarbij hoort. Een strafbaar feit noemen we ook

wel een delict.

Overtreding of misdrijf?

Als je regels uit de wet overtreedt, spreken we van strafbaar gedrag.

Er zijn twee vormen van strafbaar gedrag: overtredingen en misdrijven.

Overtredingen zijn strafbare feiten die minder erg zijn.

Bijvoorbeeld: zonder licht rijden.

Misdrijven zijn ernstige strafbare feiten.  (strafblad)

Bijvoorbeeld: vernieling, diefstal, verkrachting en moord.

Overtreding of misdrijf?

1. Overtreding
2. Misdrijf

Je ziet hier iemand iets stelen. Stelen is een misdrijf.

Overtreding of misdrijf?

1. Overtreding
2. Misdrijf

Dit is een foto van de avondklok rellen (2021) in Eindhoven. Jongeren vernielen hier vele spullen en gooien stenen naar de politie. Dat is een misdrijf.

Overtreding of misdrijf?

1. Overtreding
2. Misdrijf

Met wildplassen wordt niet bedoeld dat je wild plast, maar dat je ergens plast zonder dat er een wc is. Het kost je 120 euro en wordt gezien als een licht vergrijp. Het is daarom een overtreding, want je krijgt een boete.

Overtreding of misdrijf?

1. Overtreding
2. Misdrijf

Je ziet hier een test voor een scooter. Als deze is opgevoerd (dus harder kan rijden dan is toegestaan) wordt dat gezien als een licht vergrijp. Je begaat dus een overtreding en kan een boete krijgen.

Overtreding of misdrijf?

1. Overtreding
2. Misdrijf

Je ziet hier een auto die sneller rijdt dan wettelijk is toegestaan. Omdat het hier gaat om een licht vergrijp wordt het meestal afgedaan met een boete.

Wel kan het zo zijn dat als je vaker dit soort overtredingen maakt, je rijbewijs afgepakt wordt en misschien zelfs voor de rechter moet komen.

Overtreding of misdrijf?

1. Overtreding
2. Misdrijf

Je ziet een jongen op de fiets met zijn telefoon in de aanslag. Dat is sinds 1 juli 2019 verboden bij de wet. Aangezien het een licht vergrijp is wordt het gezien als een overtreding. Je krijgt een boete van 95 euro.

Overtreding of misdrijf?

1. Overtreding
2. Misdrijf

Het bezit van vuurwapens is in Nederland verboden. (Tenzij je een vergunning hebt om een vuurwapen te hebben, maar die hebben alleen politie mensen of mensen van een schietvereniging onder speciale omstandigheden.) Omdat je grote schade kan aanrichten met een vuurwapen is het een misdrijf om deze te dragen. Je moet dan altijd naar de rechter.

Overtreding of misdrijf?

1. Overtreding
2. Misdrijf

Strafblad

Voor een overtreding krijg je meestal alleen een boete.

  

Bij een misdrijf word je door de politie verhoord.

De politie kan je ook meerdere dagen vasthouden.

En je kan voor de rechter komen en een zware straf krijgen.

Als de rechter je straf geeft, krijg je een strafblad: een lijst met

misdrijven waarvoor je bent gestraft.

Tijd- en plaatsgebonden

Welke misdrijven in de wet staan, is niet altijd en overal hetzelfde.

Criminaliteit is tijdgebonden: onze ideeën over wat strafbaar zou moeten zijn, veranderen.

Criminaliteit is ook plaatsgebonden: wat is toegestaan in

Nederland, kan in een ander land strafbaar zijn.

Risico factoren

Risicofactoren zijn omstandigheden die het risico vergroten dat

iemand crimineel wordt.

Bijvoorbeeld:

• onveilige opvoeding

• groepsgedrag

• alcohol of drugs

• spijbelen en schooluitval

• biologische factoren

Opgepakt en dan??

Bij een misdrijf gaan agenten de zaak onderzoeken. Je bent een verdachte als de politie denkt

dat je iets strafbaars hebt gedaan.

Na afloop van het onderzoek schrijft de politie een proces-verbaal: een speciaal politieverslag waarin alle informatie staat over het misdrijf en over de verdachte.

Opgepakt en dan??

De politie stuurt het proces-verbaal naar de officier van justitie.

De officier van justitie beslist wat er met de verdachte gaat

gebeuren.

De officier heeft drie mogelijkheden:

1. Zelf een straf opleggen (een boete of een taakstraf)

2. De verdachte voor de rechter brengen

3. Besluiten dat de verdachte niet voor de rechter komt

Opgepakt en dan??

Bij een rechtszaak zijn de belangrijkste personen:

• de verdachte, geholpen door een advocaat

• de officier van justitie wil bewijzen dat de

verdachte schuldig is

• de rechter beslist of de verdachte schuldig is en

wat de straf wordt

De rechtszaak eindigt met het vonnis: de uitspraak van de rechter.

ntr.nl

Wie geeft in een rechtszaak de strafeis?

1. De rechter
2. De advocaat van de nabestaanden
3. Het slachtoffer
4. De Officier van Justitie

Wie bepaalt of iemand schuldig is in een rechtszaak?

1. Officier van justitie
2. rechter
3. advocaat
4. verdachte

Wie is de aanklager is een rechtszaak

1. De rechter
2. De politie
3. Officier van justitie
4. Het slachtoffer

Wie zijn altijd aanwezig bij een rechtszaak?

1. Officier van Justitie, Advocaat, Rechter
2. Officier van Justitie, Verdachte, Rechter
3. Advocaat, Verdachte, Rechter
4. Officier van Justitie, Advocaat, Verdachte

Straffen: TBS & HALT

Maar ook: 

Repressie is criminaliteit hard aanpakken.

Bijvoorbeeld: lange celstraffen voor criminelen. Er moeten extra

agenten komen en justitie moet meer geld krijgen.

Preventie betekent criminaliteit voorkomen.

Bijvoorbeeld: zorgen voor meer toezicht, dan wordt er minder

gestolen.

Waarom krijgen jongeren tussen de 12 en 18 geen strafblad maar gaan ze naar HALT?

Wanneer wordt TBS opgelegd?

Voorbereiden op de toets

Maak een begrippenlijst, samenvatting of Quiz

Maak de opdracht: samenvatting aan het einde van elke paragraaf

Kies een aantal opdrachten per paragraaf uit die je gaat maken