Hormoonstelsel deel 1

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Het Hormoonstelsel (deel 1)

Lesdoelen

• beschrijven wat hormoonklieren en hormonen zijn.
  
• de functies van het hormoonstelsel beschrijven en verschillen noemen tussen het hormoonstelsel en het zenuwstelsel.
  
• de samenwerking tussen onderdelen van het hormoonstelsel en het feedbackmechanisme uitleggen.
  
• de ligging en functies van de hypofyse beschrijven.
• de ligging, bouw en functie van de schildklier en bijnier beschrijven.
  
• de werking van het schildklierhormoon thyroxine beschrijven.
  
• de productieplaats en werking van cortisol beschrijven.
  
• de functie van bijschildklieren uitleggen.
  
• de productieplaats en werking van adrenaline beschrijven.
  
• uitleggen wat er gebeurt in het lichaam bij stress.
• de productieplaats en werking van ADH, oxytocine en prolactine beschrijven.
• geslachtshormonen benoemen en hun werking beschrijven.
• twee pancreashormonen benoemen en hun werking beschrijven.
• uitleggen hoe de glucosespiegel door twee pancreashormonen wordt geregeld.
• de normale waarden van bloedsuiker benoemen.

Zenuwstelsel & hormoonstelsel

• Het zenuwstelsel werkt snel, met elektrische prikkels die heel snel via zenuwvezels worden getransporteerd.

• Het hormoonstelsel werkt langzaam, met boodschapperstoffen die via de bloedbaan hun doelorgaan bereiken.

Organen van het hormoonstelsel

Hormonen die rechtstreeks op het eindorgaan werken

• Groeihormoon (GH): stimuleert de botgroei vanuit de kraakbeen-groeischijf.
  
• Prolactine: stimuleert de melkvorming in de borst na de bevalling.
  
• Antidiuretisch hormoon (ADH): zorgt ervoor dat de nieren minder urine maken, dus minder water uitscheiden (antidiurese).
  
• Oxytocine: zorgt voor weeënactiviteit, stuwing van de melk naar de tepel en de moeder-kindbinding (knuffelhormoon).

Hormonen die andere hormoonklieren stimuleren

• schildklierstimulerend hormoon (TSH)
• bijnierschorsstimulerend hormoon (ACTH)
• hormonen die de eierstokken en testikels stimuleren.

Hormonen van de hypofyse

In het hormoonstelsel treedt negatieve feedback op. Wat wordt hier bedoeld met 'negatieve feedback'?

1. Feedback die optreedt bij een hormoonziekte
2. Een remmende werking op de volgende hormoonklier in de keten
3. Een remmende werking op de vorige hormoonklier in de keten

Schildklierhormoon thyroxine

hypothalamus – hypofyse – schildklier

Het schildklierhormoon bestaat uit eiwit en jodiummoleculen. 

Het schildklierhormoon stimuleert:

• de stofwisseling in alle cellen
• de groei van het lichaam en de ontwikkeling  

      van de hersenen

Hormoon calcitonine (schildklier) en het bijschildklierhormoon

Calcium is een bouwstof voor botweefsel, het is nodig voor de samentrekking van spieren (ook die van het hart) en de bloedstolling.

Voor voldoende calcium: 

• vitamine D 
• opname van calcium uit de voeding

Hormonen uit de bijnierschors

Cortisol heeft invloed op:

• stofwisseling
• slaap-waakritme
• afweersysteem

Werking van cortisol

Cortisol remt de bouw van eiwitten en opbouw van weefsel. Het bevordert bovendien afbraak van weefsel.

• stijging van de glucosespiegel
  
• remming van de opbouw van huid en spieren (spieratrofie)
  
• remming van ontstekingsreacties
  
• remming van afweer en immuniteit
  
• vetopslag, vooral in de romp, de nek en het gezicht

Stresshormonen

Adrenaline (bijniermerg)

Cortisol (Bijnierschors)

Natuurlijke stress bij grote prestatie -> adrenaline, werkt binnen enkele seconden: hartslag omhoog, snelle reactie en prestatie

Er wordt ook meer cortisol afgegeven, kan doorschieten en lang aanhouden -> belastende stress

Welke bouwstof is nodig voor de aanmaak van het schildklierhormoon thyroxine?

1. Jodium
2. IJzer
3. Vitamine C

Wat is een effect van cortisol?

1. Stijging van de lichaamstemperatuur
2. Stijging van de calciumspiegel
3. Stijging van de glucosespiegel

Overige hormonen hypofyse

ADH: Antidiuretisch hormoon

ADH wordt afgescheiden bij een (dreigend) vochttekort en zorgt voor minder uitscheiding van water via de urine. 

Bij bijvoorbeeld:

Hitte, grote inspanning, sterke transpiratie, braken, diarree. 

Overige hormonen hypofyse

Oxytocine

Het hormoon oxytocine wordt door de hypofyse afgescheiden vlak voor, tijdens en kort na de bevalling. 

Het zorgt voor:

• samentrekking van de baarmoeder bij de bevalling (weeën)
  
• het stuwen van moedermelk naar de tepel als de baby voor voeding aan de borst wordt aangelegd
  
• binding tussen mensen, bijvoorbeeld na de bevalling tussen moeder en kind (knuffelhormoon)

Overige hormonen hypofyse

Prolactine

Het hormoon prolactine uit de hypofyse zorgt voor de aanmaak van moedermelk in de melkklieren van de borst. Dat gebeurt al aan het eind van de zwangerschap, maar vooral na de bevalling.

Geslachtshormonen

 hypothalamus – hypofyse –eierstokken/testikels

• Oestrogeen
• Testosteron

Stimuleren secundaire geslachtskenmerken tijdens pubertijd.

Hormonen in de menstruatiecyclus en zwangerschap

FSH (ei-rijpingshormoon) & LH (eispronghormoon) stimuleren de eierstokken om oestrogeen en progesteron te maken. 

Oestrogeen beïnvloedt: baarmoederslijmvlies stemming en gedrag

Progesteron beïnvloedt: baarmoederslijmvlies en houdt zwangerschap in stand

Geslachtshormonen bij de man

FSH en LH bevorderen de aanmaak van testosteron in de testikels. Testosteron is verantwoordelijk voor:

• de spierontwikkeling
• zin in seks
• aanmaak van zaadcellen
• agressief gedrag

Wie maken testosteron?

1. Mannen
2. Vrouwen
3. Mannen en vrouwen

Welk hormoon speelt een rol in de menstruatiecyclus?

1. Oestrogeen
2. Oxytocine
3. Prolactine

Opdrachten

Opdracht 1

Pas je kennis toe behorend bij Organen van het hormoonstelsel

Opdracht 2

Pas je kennis toe behorend bij Schildklier- en bijschildklierhormonen