5.4 Politiek en samenleving

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

5.4 Politiek en samenleving

Lesdoelen

• Je kunt de ideologieën socialisme, liberalisme, confessionalisme en conservatisme uitleggen
• Je kunt uitleggen wat de schoolstrijd inhield
• Je kunt uitleggen waar de feministen voor streden

Ideologie of idee?

• Ideeën vormen de basis van ideologieën 
• Een ideologie is een verzameling van ideeën die een gemeenschappelijke gedachte hebben:
• Liberalisme: vrijheid
• Socialisme: gelijkheid
• Beide ideologieën hebben hun basis in de Verlichting

Liberalisme / socialisme

Liberalisme:

- Tegen overheidsbemoeienis, protectionisme en de kerk

- Vóór de zakenwereld, vrijhandel en winst

- Vóór privé bezit: egoïstisch?

• Socialisme:
• - Gelijkheid
• - Vóór de groep, tegen het individu
• - Sociale wetten

Emancipatie (feminisme)

• Eind 19de eeuw strijden meerdere groepen voor gelijkstelling:
• 1. Vrouwen --> feministen
• Strijden voor:
• a. Toegang tot hoger onderwijs
• Aletta Jacobs: eerste vrouw op universiteit (1871)
• b. Vrouwenkiesrecht
• 1917: passief vrouwenkiesrecht
• 1919: actief vrouwenkiesrecht

Emancipatie (socialisme)

• 2. Arbeiders
• Inkomensverschillen zijn door industriële revolutie gigantisch geworden
• Gevolg: populariteit socialisme
• Doelen:
• a. Gelijke verdeling kapitaal
• Eind 19de eeuw: eerste sociale wetten
• b. Kiesrecht
• 1917: algemeen mannenkiesrecht

Emancipatie
(confessionalisme)

• 3. Katholieken
• Na Nederlandse Opstand worden katholieken getolereerd 
• Maar: worden niet vertrouwd 
• Doel:
• Gelijkstelling van het onderwijs (Schoolstrijd)
• 1917: Pacificatie 

Schoolstrijd

• Onderwijswet 1857: alleen openbare scholen krijgen subsidie
• Bijzondere (=godsdienstig) scholen krijgen géén geld van de overheid
• Schoolstrijd: confessionelen willen gelijkstelling onderwijs

Twee grote problemen 

Belangrijkste politieke vraagstukken: schoolstrijd en algemeen kiesrecht

• Schoolstrijd: confessionelen willen geld voor bijzondere scholen
• Algemeen kiesrecht: socialisten willen kiesrecht voor iedereen

Pacificatie

• Pacificatie (1917): grondwetswijziging om beide vraagstukken op te lossen:
• 1. Bijzondere scholen krijgen subsidie
• 2. Invoering algemeen mannenkiesrecht
• Bij de eerste verkiezingen (1918) verliezen de liberalen hun meerderheid aan de confessionelen (tot 2010)
  

Waarom kon premier Thorbecke het verzoek van Aletta Jacobs om toegelaten te worden tot de universiteit niet weigeren?