Maatschappijtypen, niet af!

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Van jagen-verzamelen naar landbouw: 

vroeg-agrarische samenlevingen

Leerdoelen

1. Even herhalen: hoe zat het ook al weer met de tijdvakken? 
2. Je kan vier verschillende maatschappijtypen en hun belangrijkste kenmerk benoemen 
3. Je kunt uitleggen welke onderwerpen per maatschappij steeds belangrijk zijn
4. Je kunt een aantal verschillen tussen het leven van jagers-verzamelaars en boeren herkennen en uitleggen. 

De tien tijdvakken

Wat weet je er nog van? Quizzzzz...

Tijd van burgers en stoommachines
1800 - 1900

Tijd van Grieken en Romeinen
3000 vC - 500 nC

Tijd van regenten en vorsten
1600-1700

Tijd van de wereldoorlogen
1900 - 1950

Tijd van jagers en boeren
3000 vC - 50 vC

Tijd van steden en staten
1000- 1500

Tijd van monniken en ridders
500-1000

Tijd van ontdekkers en hervormers
1500-1600

Tijd van televisie en computer
1950 - nu

Tijd van pruiken en revoluties
1700-1800

-50

500

1000

1500

1800

Er zijn vier maatschappijvormen:

1. de jagers-verzamelaarsamenleving

2. de agrarische samenleving

3. de agrarisch-stedelijke samenleving

4. de industriële samenleving

We kijken dan vooral naar waar mensen wonen en hoe de mensen in hun onderhoud voorzien: hoe komen ze aan voedsel/ geld, waar leven ze van? 

In de volgende slides wordt het kort uitgelegd. 

Jagers-verzamelaars

• de mensen trekken rond (achter het voedsel aan), en leven daarom in hutten, grotten of tenten
• ze leven in kleine groepen van 30-40 mensen en wie ergens goed in is, neemt op dat vlak de leiding. Omdat de groepen klein zijn is er geen ingewikkelde samenleving waarin wetten en schrift nodig zijn. 
• er is een taakverdeling: mannen jagen en vissen, vrouwen verzamelen en zorgen voor de kinderen
• alle mensen hebben weinig bezittingen dus er zijn weinig sociale verschillen
• mensen maken werktuigen van bijvoorbeeld botten, hout of steen

Agrarische samenleving

• de mensen gaan op vaste plaatsen wonen, er ontstaan dorpjes. Mensen helpen elkaar met landbouw en het beschermen van de veestapel 
• de groepen worden groter, dorpen groeien soms uit tot steden. Dan zijn er afspraken of wetten nodig. Sommige mensen krijgen meer macht dan anderen. (politiek)
• mensen krijgen steeds meer bezittingen. Sommigen krijgen meer   bezittingen dan anderen. (economie)

Agrarische-stedelijke samenleving

• De opbrengsten uit de landbouw groeien waardoor niet iedereen meer boer hoeft te zijn. Mensen gaan zich specialiseren en er ontstaan nieuwe beroepen zoals ambachtsman, handelaar, soldaat, priester of ambtenaar. Zo ontstaan er steeds meer sociale verschillen. (economisch en sociaal)
• Er zijn meer regels nodig, er is behoefte aan het vastleggen van regels, hoeveelheden oogst, belasting: schrift. Sommigen krijgen meer macht dan anderen. (politiek-bestuurlijk) 
• Rijke en machtige mensen lieten hun macht en rijkdom zien met kleding, grotere huizen, sierraden enz. (cultuur) 

Industriële samenleving

De meeste mensen wonen en werken in fabrieken en grote steden. De meeste spullen worden gemaakt in fabrieken. Een klein deel van de bevolking woont en werkt op het platteland. 

Er zijn grote verschillen tussen arm en rijk. Er zijn meerdere bevolkingslagen. 

Rijke mensen hadden aanvankelijk de macht, in de loop van de tijd krijgen steeds meer mensen politieke invloed en komt er uiteindelijk kiesrecht voor iedereen. Ook krijgen vrouwen langzaam dezelfde rechten als mannen. 

We gaan vooral kijken naar de eerste samenlevingen 

Tijdvak: Tijd van Jagers en Boeren? of ook later? 

Jaartallen: Tot ca. 3000 v. Chr. Of ook later? 

Periode: Prehistorie??

Samenleving: Van landbouwsamenleving naar naar landbouw-stedelijke samenleving

Invalshoeken: politiek, economie, sociaal, cultuur

Is deze slide nodig? En het vorige filmpje? 

Politiek-bestuurlijk, sociaal, economisch en cultureel

Je kunt gebeurtenissen uit de geschiedenis indelen in vier onderdelen:

- Politiek-bestuurlijk;

- Sociaal;

- Economisch;

- Cultureel;

Politiek-bestuurlijk:

Alles wat te maken heeft met de verdeling van macht, de organisatie van het bestuur, het denken over bestuur en het maken, opschrijven, uitvoeren en controleren van wetten en regels.

Politiek-bestuurlijk:

Wie was de baas?​

Wat was de rol van ambtenaren? ​

Welke wetten of regels waren er?

Sociaal:

Alles wat te maken heeft met verschillen tussen groepen mensen in een samenleving, en het denken hierover.

Sociaal:

Hoe was de verdeling tussen mannen en vrouwen? Gebruik in je uitleg het begrip taakverdeling en geef hier voorbeelden van.​

Waren er verschillen tussen arm en rijk? Gebruik in je uitleg woorden als sociale laag, macht, bezittingen, slavernij. 

Economie:

Alles wat te maken heeft met de manier waarop mensen in hun onderhoud voorzien en de manier waarop de

opbrengst van het werk onderling wordt verdeeld. 

Economie:

Hoe kwamen de mensen aan hun voedsel? Gebruik in je uitleg bijvoorbeeld de woorden akkerbouw, veeteelt, jager-verzamelen, landbouw, ruilen. ​

Wat aten de mensen?​ Hoe woonden de mensen?​ Welke voorwerpen gebruikten mensen?​ Welke beroepen waren er? Gebruik in je uitleg bijvoorbeeld de woorden nijverheid, handel, ambacht, priester, soldaat, boer.

Cultureel:

Alles wat te maken heeft met de ideeën van mensen en de manier waarop ze zich uiten, bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, geloof, kunst en wetenschap.

Cultureel:

Waar geloofden de mensen in?​ 

Hoe lieten mensen dit zien?​

Welke mooie dingen maakten ze (kunst, sierraden etc.)​

Op welke manier gebruikten mensen taal/schrift?

Wat voor gebouwen maakten de mensen? Met welke functies? 

Hoe gingen ze om met de dood? 

 ik was hier!!!

Leerdoelen

Invalshoek: politiek, economie, sociaal, cultuur

De leerling kan uitleggen waarom de eerste steden ontstonden in Mesopotamië en Egypte.

De leerling kan de kenmerken van de eerste stadsstaten en vroege beschavingen benoemen en uitleggen.

Rivierdalculturen

Hetzelfde proces vond behalve in Mesopotamië ook vroeg plaats in China en India en in Egypte rond de Nijlvallei. We noemen dit rivierdalculturen. Deze culturen brachten de eerste beschavingen voort. Met het woord beschaving wordt hier bedoeld dat het meer complexe samenlevingen waren. Zij kenden meer ingewikkelde organisatievormen en zij hadden kennis van het schrift. Daarmee vallen ze dus strikt genomen niet meer in de prehistorie. 

Boven-Egypte

Beneden-Egypte

Tekst

Test jezelf

Kenmerken

Verkorte versie: 

Tijdvak: 

Jaartallen: 

Periode: Prehistorie

Samenleving: 

Invalshoek: politiek, economie, sociaal, cultuur

Mindmap: handel en ambachten, eerste stadstaten/rijken, Egypte, politieke leider(s), farao, irrigatielandbouw, grote mate van arbeidsverdeling en specialisatie, sterk hiërarchische opbouw, schrift

Wat is een stadsstaat?

1. Een stad met stadsrechten
2. verschillende dorpen die een eigen gemeenschap vormen
3. Een stadstaat is een zelfstandige stad die zichzelf en het omringende landbouwgebied bestuurt
4. Een eiland buiten het eigen moedergebied

Wat is irrigatielandbouw?

1. Landbouw waarbij de boeren de taken verdeelden.
2. Landbouw waarbij het land bevloeid werd dankzij een stelsel van kanalen en dijken.
3. De verplaatsing van landbouw naar de Nijldelta.
4. Landbouw waarbij de ambtenaren het voor het zeggen hadden.

Wat maakt samenlevingen complex?

1. Zij kenden minder ingewikkelde organisatievormen en zij hadden kennis van het schrift.
2. Zij kenden meer onderontwikkelde organisatievormen en zij hadden kennis van het schrift.
3. Zij kenden meer ingewikkelde organisatievormen en zij hadden kennis van het schrift.
4. Zij kenden meer ingewikkelde organisatievormen en zij hadden kennis van het schrift.

Wat zijn de kenmerken (politiek, economie, sociaal en cultuur) van een landbouwstedelijke samenleving?

1p Waarom past het wetboek de Codex Hammurabi bij kenmerkend aspect 3: 'Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen'?

1p Leg uit waarom deze bron bij de eerste stedelijke gemeenschappen past.

Gebruik bron 1.
In deze bron kun je een aantal aanwijzingen vinden die
aantonen dat in Egypte in die tijd al sprake is van staatsvorming.
4p 2 Noem twee van die aanwijzingen en geef per aanwijzing aan waardoor die past bij het vormen van een staat.