Het rijk van Karel V

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Korte quiz

Wie was de historische figuur waarover we het hadden in de vorige les?

Korte quiz

Hoe kwam Karel V aan het grootste deel van zijn rijk?

Korte quiz

Hoe kwam werd Karel V keizer van het Heilig Roomse Rijk?

a) Hij erfde het van zijn vader.

b) Hij werd verkozen tot keizer.

c) Hij heeft het veroverd. 

Korte quiz

Hoe heet deze man? Hij had veel invloed in de maatschappij omdat hij heel rijk was. 

a) Maximilliaan

b) Fugger 

c) Karel van Habsburg

Korte quiz

Wat is het begrip voor het uithuwen van mensen voor politiek belang?

a) Keizerskeuze 

b) Inteelt

c) Huwelijkspolitiek

Korte quiz

Waarom kan je de quote: 'In mijn rijk gaat de zon nooit onder.' letterlijk nemen?

a) Zijn rijk was zo groot, dat er altijd ergens zon scheen.

b) In die tijd was de aarde nog plat en was er dus altijd overal zon.

c) Karel V reisde zo vaak dat hij de zon nooit zag ondergaan.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

oefening

 - per twee of drie 

- 1 kleur analyseren

Hoe zag het rijk van Karel V er uit in het begin van de 16e eeuw ? 

.....................+..................+.................+ = groot rijk 

 

Hoe zag het rijk van Karel V er uit in het begin van de 16e eeuw ? 

erven+ huwelijkspolitiek+keizerskeuze=groot rijk 

MAAR...

 

1516

Geërfd van moeder

1519

Geërfd van grootvader

1515

Geërfd van vader

De erflanden van Karel V

Vormde het gebied van Karel V een territoriale eenheid?

1. JA
2. NEE

Bekijk nog eens de kaart van het Habsburgse rijk. Wat kun je zeggen over de onderdanen van het rijk.

Kaart

1. Ze hebben een GEMEENSCHAPPELIJKE koning
2. Ze hebben een VERSCHILLENDE koning.

Was het makkelijk om zo'n gebied te besturen?

1. Ja
2. Nee

1516

Geërfd van moeder

1519

Geërfd van grootvader

1515

Geërfd van vader

De erflanden van Karel V

Bekijk nog eens de kaart van het Habsburgse rijk. Wat kun je zeggen over de onderdanen van het rijk.

Kaart

1. Ze spreken een GEMEENSCHAPPELIJKE taal
2. Ze spreken VERSCHILLENDE talen.

Bekijk nog eens de kaart van het Habsburgse rijk. Wat kun je zeggen over de onderdanen van het rijk.

Kaart

1. Ze hebben een GEMEENSCHAPPELIJKE cultuur
2. Ze hebben VERSCHILLENDE culturen.

Bekijk nog eens de kaart van het Habsburgse rijk. Wat kun je zeggen over de onderdanen van het rijk.

Kaart

1. Ze hebben vooral GEMEENSCHAPPELIJKE leefgewoontes.
2. Ze hebben vooral VERSCHILLENDE leefgewoontes.

Hoe zag het rijk van Karel V er uit in het begin van de 16e eeuw ? 

erven + keizerskeuze + huwelijkspolitiek+ verovering = groot rijk 

MAAR

 verschillende ................,...............,...................= .....................

Hoe zag het rijk van Karel V er uit in het begin van de 16e eeuw ? 

erven + keizerskeuze + huwelijkspolitiek+ verovering = groot rijk 

MAAR

 verschillende religies, culturen, talen, leefgewoontes = versnipperd 

Hoe bestuurde Karel V zijn versnipperde rijk?

(bekijken de Nederlanden)

Landvoogd(es)                                                                            stadhouder 

Landvoogd(es)

Een landvoogd, vrouwelijk landvoogdes, is de functiebenaming voor een persoon die een land bestuurt als vertegenwoordiger van de vorst(in).

Een vorst regeerde vaak over meerdere gebieden en kon dus niet altijd overal tegelijk aanwezig zijn. Daarom maakten ze gebruik van plaatsvervangers die namens hen het bewind over de Nederlanden konden voeren. 

Bij voorkeur waren landvoogden familieleden, omdat die het meest betrouwbaar leken. Tegelijkertijd kon het ervoor zorgen dat de onderdanen het gezag van de landvoogd(es) sneller respecteerden.

Stadhouder

Plaatsvervanger van de vorst als deze afwezig was in een of meerdere gewesten.

Karels oplossing: de Collaterale Raden

oefening:

- brief aan een raad: lezen en vragen beantwoorden

- groepjes van 4

- 10 minuten

- uitleggen aan de klas wat het doel in van de raad waartoe je behoort

Wat hoort samen?

Politieke zaken
Binnenland
Buitenland

wetgeving

rechtspraak

administratie

Belastingen heffen

Geheime
Raad

Raad 
van State

Raad van financiën

Advies geven aan...

                                                         (portret Margaretha van Oostenrijk)

!controle!

- duidelijke instructies 

- landvoogd rapporteerde terug naar de vorst 

- verslagen

eigen plaatselijke regels              -->               centraal bestuur 

 lokale adel en heren

Wat doet Karel V met het bestuur in zijn rijk?

Centralisatie 

=  organisatie van de staat waarin wetgeving en bestuur zo veel mogelijk vanuit 1 persoon of punt komt.

In de Nederlanden werden 17 provinciën opgericht met opgeleide ambtenaren die in dienst van de koning werkten. Dit was niet naar de zin van de edelen (graven, hertogen,...) Waarom niet?

Kaart

Hoe bestuurde Karel V zijn versnipperd rijk? (de Nederlanden)

Versnipperd -->  nood aan..................... --> inrichting van..........

..........................

..........................

..........................

In 1 woord: .........................................

Hoe bestuurde Karel V zijn versnipperd rijk? (de Nederlanden)

Versnipperd -->  nood aan controle  --> inrichting van centrale instellingen:

Raad van State

Raad van Financiën

Geheime Raad

In 1 woord: centralisatie

Geef af bij het buitengaan.

Succes in de volgende les.