3.2 Zien

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Paragraaf 3.2

Zien

wat zie je aan de buitenkant van je ogen

je ziet alleen het voorste deel van je oogbollen

Iris

• iris: gekleurde gedeelte, in de iris zit een opening: de pupil
• het licht gaat door de pupil heen
• om de iris ligt het oogwit

• wenkbrauwen, oogleden en wimpers beschermen je ogen tegen stof en zweet

Traanbuis

• boven je oog zit de traanklier
• in de traanklier wordt traanvocht gemaakt
• bij het knipperen wordt er traanvocht over je ogen verspreid, je ogen drogen niet uit en spoelen kleine vuiltjes weg
• werkt ontsmettend
• zoute traanvocht ontsmet, minder kans op ooginfecties door bacteriën

• vocht en vuiltjes worden door de traanbuis afgevoerd naar je neus
• je kunt de twee openingen van de traanbuis zien
• bij huilen maakt de traanklier heel veel traanvocht, traanbuisjes stromen dan over

Hoe werken je ogen

• 3 lagen

• buitenste laag: harde

oogvlies

• middelste laag: vaatvlies
• binnenste laag: netvlies
• oog is opgevuld met het

glasachtig lichaam

Harde oogvlies

• buitenste vlies van je oogbol
• wit(oogwit), stevig,

beschermt alles wat in je
oog ligt

• gedeelte voor de iris is

doorzichtig: hoornvlies

• licht komt door het

hoornvlies naar binnen

Vaatvlies

• middelste laag
• hierin zitten bloedvaatjes
• via bloed- alle stoffen die het

oog nodig heeft

• voorkant van je oog is het

gekleurd = iris

• iris-opening in vaatvlies= pupil, hier komt licht doorheen

rode ogen

op foto's zie je soms rode ogen, dit is het vaatvlies.

Netvlies

• binnenste vlies en is het lichtzintuig
• lichtgevoelige zintuigjes die de prikkel licht opvangen
• licht valt op een boom-wordt teruggekaatst-komt je oog binnen-lens maakt op het netvlies er een scherp beeld van de boom-licht prikkelt de lichtgevoelige zintuigjes-lichtprikkels worden omgezet on impulsen- impulsen door oogzenuw-hersenen- dan zie je pas wat je ziet

Gele vlek

• plaats recht achter de pupil
• hiermee zie je het best, hier

zitten namenlijk de meest
lichtgevoelige zintuigen

Blinde vlek: hier ziet de oogzenuw vast aan de oogbol, hier zit geen netvlies met zintuigcellen

oogspieren

• oogbollen zitten met spieren
vast aan de oogkassen.
• door de spieren kan je oog
alle kanten opdraaien
• oogkassen zijn opgevuld met
vetweefsel, dit vet vormt een
stootbuffer voor de oogbollen

Hoe zie je kleuren?

• overdag kleur en bij donker alleen grijstinten.
• netvlies heeft twee soorten zintuigcellen: staafjes en kegeltjes
• met de kegeltjes zie je scherper dan met de staafjes.
• meeste kegeltjes in de gele vlek

staafjes en kegeltjes

staafjes

werken bij weinig licht en geeft zwart, wit en grijstinten weer

kegeltjes

werken overdag bij veel licht

geeft kleuren weer.

3 typen kegeltjes:

1. rood licht
2. groen licht
3. blauw licht

bij kleuren zien worden verschillende typen kegeltjes tegelijk geprikkeld.

hersenen combineren de impulsen tot 1 kleur

hoe krijgen je ogen steeds genoeg licht

• pupillen worden groter en

kleiner door twee soorten spiertjes in de iris.

• pupil groter door weinig licht, lengtespiertjes trekken samen er komt dan meer licht op je netvlies, hierdoor kun je toch nog wat zien bij weinig licht
• pupil kleiner door veel licht, kringspiertjes trekken samen. netvlies wordt dan niet beschadigd,wordt beschermd tegen te veel licht

• pupil reflex= groter en kleiner maken van je pupillen

Waardoor zie je scherp

• lens maakt het beeld scherp

op je netvlies

• beeld is veel kleiner en op z'n

kopen in spiegelbeeld

• hersenen vertalen het beeld
• je ziet nu ware grootte en

rechtop

• je ziet niet alleen van dichtbij scherp, ook van veraf.
  
• dit kan doordat je je ooglens boller en platter kunt maken. 
  
• de lens kan van vorm veranderen doordat hij elastisch is.
  

scherp zien

bolle lens: 

voorwerp van dichtbij scherp
platte lens: 

voorwerp van veraf scherp

accommoderen:

het platter en boller maken van de ooglens

accommonderen

gebeurt door een kringspier die om de lens zit: het straallichaam

• lens hangt aan lensbandjes in het straallichaam, samen zorgen ze ervoor dat de lens boller en platter kan worden.
• dichtbij zien: straallichaam samengetrokken - lensbandjes slap - lens boller
• veraf zien: straallichaam ontspant - lensbandjes strak - lens platter
• nabijheidspunt: het dichtsbijzijnde punt waarop je een voorwerp nog net scherp kunt zien

wanneer een bril?

• niet scherp ziet
• twee oorzaken:
- ooglens kan zich niet goed
plat of bol maken
- vorm van je oogbol is niet
goed
• jonge mensen vaak
verkeerde vorm

Verziend = oogbol te kort

• oogbol kort: alleen verte scherp = verziend
• plaatje 1: 

bij dichtbij dan het scherpe beeld valt achter het netvlies, beeld op netvlies is onscherp

• plaatje 2: 

bril met bolle lenzen (+bril)
bolle lenzen laten de lichtstralen meer bij elkaar komen zodat het beeld wel op het netvlies valt

Bijziend = oogbol is te lang

plaatje 3: oogbol te lang, alleen van dichtbij zie je scherp, scherpe beeld valt voor het netvlies, beeld is dan wazig (bijziend)

plaatje 4:bril met holle lenzen(-bril)

De holle lenzen buigen de lichtstralen wat uit elkaar. daardoor komt het beeld, als je in de verte kijkt, wel goed op het netvlies terecht.

Hoe zie je diepte?

• diepte zie je doordat je met

twee ogen kijkt

• rechteroog zie je iets anders

dan linkeroog

• hersenen voegen deze

beelden samen

• diepte zien is noodzakelijk

bij het inschatten van
afstand

diepte zien = 3D kijken

Waardoor zien we op de blinde vlek niets?

1. omdat die plek blind is
2. omdat daar geen zintuigcellen zitten

Kunnen we op de gele plek het scherpst of het minst scherp zien?

1. het scherpst
2. het minst scherp

In dit hoofdstuk zullen we het gaan hebben over o.a. zintuigen. Vink aan wat geen zintuig is.

1. Horen
2. Zien
3. Voelen
4. Praten

WHet gekleurde deel van je oog heet:

1. Pupil
2. Iris
3. Oogkas
4. Oogwit

Hoe noemen we het gekleurde deel van ons oog?

1. pupil
2. iris

Welk onderdeel van het oog zorgt voor stevigheid?

1. hoornvlies
2. Lens
3. Iris
4. Glasachtig lichaam

Alles wat binnenin je oog ligt krijgt bescherming door?

1. Het vaatvlies
2. Het netvlies
3. De lens
4. Het harde oogvlies

20. Het witte gedeelte van het oog heet...

1. het harde oogvlies
2. het hoornvlies
3. het netvlies
4. de pupil

21. Het glasachtig lichaam is de doorzichtige, gelei-achtige massa in je oog

1. waar
2. niet waar

Wat is de pupil?

1. Een zwart deel in je oog
2. Een opening in je iris
3. een opening in je hoornvlies
4. een opening in je lens

In je oog gaat het licht achtereenvolgens door:

1. Pupil - hoornvlies - lens - glasachtig lichaam - netvlies
2. Hoornvlies - lens - pupil - glasachtig lichaam - netvlies
3. Hoornvlies - pupil - lens - glasachtig lichaam - netvlies
4. Hoornvlies - pupil - lens - netvlies - glasachtig lichaam

Van buiten naar binnen kom je in je oog drie lagen tegen, wat is de juiste volgorde?

1. Netvlies, Vaatvlies, harde oogvlies
2. Vaatvlies, Netvlies, harde oogvlies
3. Harde oogvlies, vaatvlies, netvlies

Hoe heet de bundel zenuwen in je rug?

1. zintuigcellen
2. zenuwstelsel
3. ruggenmerg

Welk onderdeel van het zenuwstelsel ontbreekt hier?
Ruggenmerg- zenuwen - ?

Er komt een geurstof in je neus.
Je reukzintuig wordt geprikkeld.
Wat gebeurt er nu met je reukzintuig?

1. Het reukzintuig maakt berichten en stuurt die weg.
2. Het reukzintuig ontvangt berichten en reageert.

Het ruggenmerg, de zenuwen en je hersenen vormen samen een orgaanstelsel.
Hoe heet dit orgaanstelsel?

Wat hoort in dit rijtje niet thuis?
smaak – geluid – zuurstof – licht

1. smaak
2. geluid
3. zuurstof
4. licht

Je hersenen reageren niet op alle prikkels die er zijn.
Op welke van de onderstaande prikkels reageer je wel?

1. Er rijden de hele dag auto’s langs je huis.
2. Je hond begint te blaffen als er iemand aanbelt.
3. Het water in de waterloop in je tuin stroomt naar beneden.
4. De spreeuwen kwetteren op het dak.

In de tekening zie je een deel van het gezicht van een mens. Op welke plaats zit de traanklier?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Hoe heet onderdeel 1

1. oogspier
2. oogzenuw

Waardoor kun je scherp zien?

1. Doordat er een beeld op het netvlies ontstaat.
2. Doordat de vorm van het netvlies verandert.
3. Doordat het beeld op het netvlies wordt omgedraaid.
4. Doordat de bolvorm van de ooglens verandert.