5.2 Ontwikkeling van de verzorgingsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Lesplanning H4

Bespreken huiswerk § 5.1 3-4-7-10-11-13	10 min
Uitleg § 5.2	15 min
maken vragen	25 min

Zoek de volgende bladzijdes in je boek: 

lesboek: 154

werkboek: 146

3

Voorbeeldantwoord:

• - ontslag (werkloosheid)
  
• - een chronische beperking
  
• - een (tijdelijke of chronische) ziekte
  
• - alleenstaand ouderschap (zorg voor kleine kinderen)

4

• Als groepen mensen weigeren hun financiële bijdrage te leveren (via belastingen, premies), heeft de overheid minder geld in kas om voorzieningen te betalen.
  
• Het gaat om solidariteit: de bereidheid in een groep of samenleving om risico’s met elkaar te delen

7

• a. Eigen uitwerking.
  
• b. Sociale zekerheid, want als de werkloosheid stijgt, stijgen ook de uitgaven voor uitkeringen.

10

Dilemma's

Bij het oplossen van een maatschappelijk heb je vaak te maken met dillema's.

Dilemma: een lastige keuze tussen twee dingen die allebei voordelen of nadelen hebben 

11a

11b

Voorbeeldantwoord:

• Ja, iedereen heeft recht op doorbetaling, want je hebt er ook voor betaald.
  
• Ja, iedereen heeft recht op doorbetaling, want een ongeluk kan iedereen overkomen.
  
• Nee, mensen die gevaarlijke dingen doen in hun vrije tijd, lopen verhoogd risico en moeten zelf de kosten betalen die dit risico met zich meebrengt

13

Niet iedereen komt voor alle voorzieningen in aanmerking. Het ontvangen van huurtoeslag is bijvoorbeeld afhankelijk van de hoogte van je inkomen en een gratis bibliotheekabonnement geldt vaak tot je achttiende

5.2 Ontwikkeling van de verzorgingsstaat

"Hoe heeft de verzorgingsstaat zich ontwikkeld en 

welke factoren waren daarbij belangrijk?"

Leerdoelen 5.2

Jullie kunnen na deze paragraaf...

1. Uitleggen wat wordt bedoeld met de begrippen nachtwakersstaat en  participatiesamenleving
2. Beschrijven hoe de verzorgingsstaat zich in Nederland in fases heeft ontwikkeld
   
3. De verschillende politieke visies op de verzorgingsstaat duiden

Ontwikkeling:

Nederland is in de 19e eeuw een industriële samenleving geworden.

Nederland als nachtwakersstaat

• In de eerste helft van de 19e eeuw gold in de Nederlandse economie het principe van de volledig vrije markt waarin de overheid zich niet bemoeide met de economie.
• Zwakkeren (armen, zieken en ouderen) werden niet door de overheid geholpen, maar door de kerk,  liefdadigheidsinstellingen of rijken.
• Vanaf 1854 komt hier verandering in en komt de overheid met sociale wetgeving

Vraag:

Wat heeft het algemeen kiesrecht betekent voor de sociale wetgeving in Nederland?

Het algemeen kiesrecht zorgde ervoor dat de belangen van arbeiders en minderbedeelden beter werden vertegenwoordigd, wat leidde tot een versnelling en uitbreiding van sociale wetgeving in Nederland.

1. Grotere politieke invloed van arbeiders en lagere klassen
2. Groei van sociaaldemocratische en katholieke partijen
3. Uitbreiding van sociale wetgeving
4. Druk op werkgevers en liberalen om sociale kwesties aan te pakken

Vrouwen voor het eerst naar de stembus in 1921

Gemeenteraadsverkiezingen Amsterdam

Overgangsperiode

Vraag:

Wat was een reactie op deze uitbuiting?

Samuel van Houten:

• Werd vooral bekend door zijn Kinderwetje uit 1874 
• In deze wet zijn bepaalde vormen van kinderarbeid verboden. 
• Dit was de tweede sociale wet in Nederland, na de Armenwet in 1854.
• Zijn argumentatie voor zijn streven naar een corrigerende overheid berustte op economische motieven. Kinderarbeid zou roofbouw zijn op het nationaal productieve vermogen.

Reactie: opstanden en protesten! Opkomst vakbonden en sociale wetten

Een voorbeeld van een sociale wet: woningwet 1901

• In het begin van de vorige eeuw woont een groot deel van de werkende bevolking in de Nederlandse steden in de krotten van de arbeiderswijken.
• De huizen klein en tochtig, er is geen waterleiding, geen badkamer of wc.
• De woningwet van 1901 moet hier een einde aan maken en de woonomstandigheden verbeteren.

npo.nl

Tijdens de industrialisatie leefden
mensen in een nachtwakersstaat. Noem drie voorbeelden uit de video waaraan je dat kan zien

Uitbouw na WOII

Sociale wetten (bron 6 blz. 213

Vraag: 

Wat weet je over Willem Drees?

Sociale wetten (bron 6 blz. 213)

Willem Drees:

Willem Drees was een Nederlands politicus van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij en de latere Partij van de Arbeid. Hij was minister-president van Nederland van 1948 tot 1958, en wordt door menigeen beschouwd als een van de belangrijkste naoorlogse Nederlandse politici. 

KVP:

De KVP was een christendemocratische partij, die, hoewel zij voor iedereen openstond, vrijwel uitsluitend aanhang had onder de katholieken. Dit kennen we nu als het CDA.

Fase 3: een participatiesamenleving?

Liberaal: verzorgingsstaat als vangnet voor mensen die echt niet kunnen werken --> prikkel om te werken is belangrijk.

Terughoudende rol overheid

Sociaal-democratisch: ruimere voorzieningen voor mensen in een kwetsbare positie + streven naar minder ongelijkheid.

Actieve rol overheid

Christen-democratisch: grote rol voor maatschappelijk  middenveld overheid=aanvullend

Politieke visies

Paradox

De paradox van de verzorgingsstaat?

paradox=tegenstrijdigheid

Ontwikkeling:

vergrijzing en ontgroening

Omschrijf deze paradox (=tegenstrijdigheid)
van de verzorgingsstaat?

Noem 2 gevolgen van de vergrijzing en ontgroening.

Wat is die paradox?

blz. 214 in je boek: vergrijzing/ontgroening

Hoe blijft de sociale zekerheid betaalbaar?

Hoe blijft de sociale zekerheid betaalbaar?

Idee per periode

1850/1900	een burger is verantwoordelijk voor zichzelf
1900/1950	óók de maatschappij is verantwoordelijk voor een burger
1950/heden	de maatschappij heeft een grote verantwoordelijkheid naar een burger
heden	de burger is meer verantwoordelijk voor zijn eigen leven en omgeving. Steeds minder leunen op de overheid!

Leerdoelen behaald?

Jullie kunnen na deze paragraaf...

1. Uitleggen wat wordt bedoeld met de begrippen nachtwakersstaat en  participatiesamenleving
2. Beschrijven hoe de verzorgingsstaat zich in Nederland in fases heeft ontwikkeld
   
3. Uitleggen wat wordt bedoeld met de "paradox van de verzorgingsstaat"
   
4. De verschillende politieke visies op de verzorgingsstaat duiden
   

Aan de slag

KEUZE:

• Aan de slag met de opdrachten van 5.2
• Voor volgende les:
• Opdrachten: 2-5-6-11