H2 Grammatica - Les 6 Redekundig Ontleden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

H2 Grammatica

Les 6: Redekundig Ontleden

We hadden het vorige keer over taalkundig ontleden. Wat herinner je daar nog van?

Taalkundig ontleden

• Zelfstandig naamwoord
• Lidwoord
• Bijvoeglijk naamwoord
• Bijwoord
• Voorzetsel

Redekundig ontleden

Kijken naar de functie van de zinsdelen.

Hoe een zin in elkaar zit.

Redekundig ontleden

• Persoonsvorm
• Onderwerp
• Werkwoordelijk gezegde
• Lijdend voorwerp
• Meewerkend voorwerp
• Voorzetselvoorwerp
• Bijwoordelijke bepaling

'Ik geef Johan een cadeau.'
Wat is het onderwerp?

1. Ik
2. geef
3. Johan
4. een cadeau

'Ik geef Johan een cadeau'
Wat is het lijdend voorwerp?

1. Ik
2. geef
3. Johan
4. een cadeau

'Ik geef Johan een cadeau'
Wat is het meewerkend voorwerp?

1. Ik
2. geef
3. Johan
4. een cadeau

'Aan Johan heb ik een cadeau gegeven.'
Wat is het onderwerp?

1. Johan
2. heb
3. ik
4. een cadeau

'Aan Johan heb ik een cadeau gegeven.'
Wat is het meewerkend voorwerp?

1. Johan
2. heb
3. ik
4. een cadeau

'De kat sluipt stilletjes door het huis.'
Wat is de persoonsvorm?

1. De kat
2. sluipt
3. stilletjes
4. door

Persoonsvorm

Werkwoord die vertelt wat het onderwerp 'doet'

Bij ontleden altijd eerst vaststellen wat de persoonsvorm is!

Helpt bij het bepalen van de zinsdelen.

Gisteren / stond / mijn broer / op de stoep.

Persoonsvorm

Hoe vind je de persoonsvorm?

Maak de zin vragend om de persoonsvorm naar voren te halen.

Ik loop in het park - Loop ik in het park? (loop = persoonsvorm)

Of zet de zin in een andere tijd:

Ik loop in het park - Ik liep in het park. (loop verandert, dus is de persoonsvorm)

Onderwerp

Stel de vraag: wie of wat doet iets in deze zin?

Gisteren stond mijn broer op de stoep.

Ik loop door het park.

Werkwoordelijk gezegde

Wat het onderwerp doet.

Persoonsvorm + alle andere werkwoorden.

Vanmorgen heb ik een glas laten vallen. (heb laten vallen)

Ik loop in het park. (loop)

Lijdend voorwerp

ondergaat het werkwoordelijk gezegde.

"lijdt" de handeling.

Ik sla jou. - Wie wordt geslagen? Jou

Ik geef Piet een cadeau. - Wat wordt gegeven? Een cadeau

Meewerkend voorwerp

- derde partij

Vaak kan je er aan of voor bij denken.

Zij geeft Tim een knikker.

Zij geeft AAN Tim een knikker. - Tim is het meewerkend voorwerp.

Voorzetselvoorwerp

Zinsdeel dat begint met een voorzetsel dat een sterke band heeft met het werkwoord in de zin.

Er zijn veel werkwoorden met vaste voorzetsels: houden van, terugkomen op.

Ze stoorde zich aan al het lawaai.

Karin had zich verkeken op de kosten.

Bijwoordelijke bepaling

Geeft extra informatie bij het gezegde.

Tijd (wanneer), plaats (waar), reden (waarom) iets gebeurt.

Demonstranten gingen in het hele land de straat op.

Hij werd tijdens de grote live uitzending op Nickelodeon gekozen tot Favoriete Ster van Nederland.

Bijwoordelijke bepaling

Bijwoordelijke bepalingen geven antwoord op de volgende vragen: waar, wanneer, waarom, waarmee, waardoor, hoe, hoeveel.

Een bijwoordelijke bepaling is ook vaak te vervangen door één woord.

Bijwoordelijke bepaling

Het vraagwoord zelf kan een bijwoordelijke bepaling zijn.

Wanneer gaan jullie op vakantie?

Sommige woorden zijn altijd afzonderlijke bijwoordelijke bepalingen. 

Bijvoorbeeld: niet, soms, al, zelfs, misschien, toch, ook

Verschil voorzetselvoorwerp en bijwoordelijke bepaling

Het verschil zit vooral in de band met het werkwoord: voorzetselvoorwerp heeft een nauwe band met het werkwoord en de bijwoordelijke bepaling een lossere band. 

Vergelijk deze zinnen:

Hij staat stil bij het stoplicht. (bijwoordelijke bepaling; bij het stoplicht staat enigszins op zichzelf en bij is in principe te vervangen door bijvoorbeeld achter en naast)

Op 4 mei staan we stil bij alle oorlogsslachtoffers. (voorzetselvoorwerp; bij alle oorlogsslachtoffers hoort duidelijk bij het werkwoord)

Overzicht:

• persoonsvorm
•  onderwerp
• werkwoordelijk gezegde
• lijdend voorwerp
• meewerkend voorwerp
• voorzetselvoorwerp
• bijwoordelijke bepaling

'Yvonne heeft Gijs een e-mail gestuurd.'
Wat is de persoonsvorm?

1. Yvonne
2. heeft
3. Gijs
4. gestuurd

'Yvonne heeft Gijs een e-mail gestuurd.'
Wat is het onderwerp?

1. Yvonne
2. Gijs
3. een e-mail
4. heeft gestuurd

'Yvonne heeft Gijs een e-mail gestuurd.'
Wat is het lijdend voorwerp?

1. Yvonne
2. Gijs
3. een e-mail
4. heeft gestuurd

'Yvonne heeft Gijs een e-mail gestuurd.'
Wat is het meewerkend voorwerp?

1. Yvonne
2. Gijs
3. een e-mail
4. heeft gestuurd

'Het schilderij heeft hij verkocht.'
Wat is het onderwerp?

1. Het schilderij
2. heeft
3. hij
4. verkocht

'Het schilderij heeft hij verkocht.'
Wat is de persoonsvorm?

1. Het schilderij
2. heeft
3. hij
4. verkocht

'Hij kreeg vandaag een onvoldoende.'
Wat is 'vandaag'?

1. persoonsvorm
2. onderwerp
3. bijwoordelijke bepaling
4. voorzetselvoorwerp

'Hij kreeg vandaag een onvoldoende.'
Wat is 'hij'?

1. persoonsvorm
2. onderwerp
3. bijwoordelijke bepaling
4. lijdend voorwerp

'Hij kreeg vandaag een onvoldoende.'
Wat is 'een onvoldoende'?

1. persoonsvorm
2. onderwerp
3. bijwoordelijke bepaling
4. lijdend voorwerp

'Hij is getrouwd met zijn grote liefde.'
Wat is 'met zijn grote liefde'?

1. persoonsvorm
2. onderwerp
3. bijwoordelijke bepaling
4. voorzetselvoorwerp

'Ik luister naar de muziek.'
Wat is 'naar de muziek'?

1. persoonsvorm
2. onderwerp
3. bijwoordelijke bepaling
4. voorzetselvoorwerp

'De mat ligt voor je voordeur. '
Wat is 'voor je voordeur'?

1. persoonsvorm
2. onderwerp
3. bijwoordelijke bepaling
4. voorzetselvoorwerp

'De mat ligt daar voor de sier. '
Wat is 'voor de sier'?

1. persoonsvorm
2. onderwerp
3. bijwoordelijke bepaling
4. voorzetselvoorwerp

Aan de slag

Wat: maak opdrachten 1, 2, 7, 8 en 9 op blz. 26-29 van het lesboek

Hoe: maak de opdrachten samen met de persoon naast je, maar redelijk stilletjes

Hulp: overleg met elkaar, anders vinger in de lucht dan kom ik naar je toe

Tijd: 15 minuten

Klaar: maak opdracht 5 van blz. 23

Uitkomst: we kijken de opdrachten gezamenlijk na