Voorbereiding SE 4 Bio

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Voorbereiding 

SE 4 Biologie

In deze les wil ik graag nog een keer alle hoofdstukken die je moet leren voor SE4 met jullie doornemen.

We starten met de hoofdstukken uit het 4B boek.

Gaswisseling, Transport en Opslag Uitscheiding Bescherming

Daarna herhalen we de hoofdstukken uit het 3B boek.

Stevigheid Beweging en Gedrag

Thema 5 Gaswisseling

Onderdelen van het ademhalingsstelsel.

In de juiste volgorde:

neusholte

keelholte

luchtpijp

luchtpijptak (bronchie)

luchtpijptakje

longblaasje

4 functies neusademhaling

1. Ingeademde lucht wordt fefilterd door het neusslijmvlies en neusharen.

2. De ingeademde lucht wordt verwarmd door de bloedvaatjes.

3. De lucht wordt vochting gemaakt.

4. Het reukorgaan keurt de lucht.zo ruik je bijvoorbeeld brandlucht of gas.

Kijk goed naar de stand van huig en strotklepje

Ademhaling

Huig is open, lucht kan keel in

Strotklep is open, lucht kan luchtpijp in

Slikken

Huig is dicht, eten gaat niet in de neusholte

Strotklep is dicht, eten gaat slokdarm in

Verslikken

Huig of strotklep sluit niet goed, eten gaat luchtpijp in

De luchtpijp zit aan de voorkant in de hals. 

De luchtpijp is voor zien van (hoefijzervormige) kraakbeenringen, om ervoor te zorgen dat hij altijd openstaat. (net als de ringen in een stofzuigerslang)

Wand 1 cellaag dik

Zuurstof gaat uit de lucht in het bloed

Het longblaasje

Koolstofdioxide gaat uit het bloed, in de lucht

Verschil tussen ingeademde en uitgeademde lucht

Borstademhaling

(ribademhaling)

• ribben en borstbeen omhoog
• borstholte wordt groter
• longen worden groter
• lucht stroomt naar binnen

• ribben en borstbeen omlaag
• borstholte wordt kleiner
• longen worden kleiner
• lucht stroomt naar buiten

Buikademhaling

(middenrifademhaling)

• middenrif omlaag
• borstholte wordt groter
• longen worden groter
• luchtstroomtnaar binnen

• middenrif omhoog
• borstholte wordt kleiner
• longer worden kleiner
• luchtstroomt naar buiten

Gaswisseling bij dieren

• Amfibieën --> Eerst via kieuwen (bv. kikkervisje) en dan via longen (kikker) Ook via huid nemen ze zuurstof op in het water.

• Reptielen, vogels en zoogdieren --> Via de longen.

• Vissen --> Via kieuwen. 

• Insecten --> Via tracheeën, buisjes in het lichaam. 

Kieuwen

Tekst

1

2

3

4

Zuurstof wordt via kieuwplaatjes in het bloed opgenomen

Kieuwdeksels gaan open en water (zonder zuurstof) gaat weer naar buiten.

Vis opent bek en water met zuurstof stroomt bek binnen

 Bek gaat dicht en water gaat naar kieuwen

wat hoort waar?

Trachee

Stigma

Huidmondje

Kieuwboog

Lamel

Tegenstroom principe

Kieuwplaatje

Gaswisseling bij insecten

• Insecten hebben vertakte luchtbuizen 
  (Tracheeën) in het hele lichaam 
  
• Cellen geven C02 af en nemen O2 op
  
• Via een opening (stigma) wisselen de gassen 
  
• Met achterlijf  maken ze pompende bewegingen om de lucht te verversen. (ventileren) 
  

Thema 6 Transport

Bloedplasma

Vaste

bestanddelen

7 % Eiwitten 

91 % Water

2 % Opgeloste stoffen

Bloedplaatjes

Witte bloedcellen

Rode bloedcellen

Samenstelling van het bloed:

 55 % bloedplasma + 45 % vaste bestanddelen

Bloedplasma vervoert vooral de belangrijke stoffen: 

Bijvoorbeeld: Voedingsstoffen en koolstofdioxide.

Het vervoert ook een heel klein beetje zuurstof.

Ontstaan bloedcellen

Er zijn 3 soorten 'bloedcellen':

- rode bloedcellen

- witte bloedcellen

- bloedplaatjes

Bloedplaatje zijn niet echt cellen. mar delen van uit elkaar gevallen cellen. Alle 3 worden ze gemaakt in het rode beenmerg.

Kenmerken rode bloedcellen

• Ronde schijfjes
  
• Licht ingedeukt
• Geen celkern
• Zuurstof transport
• 5.000.000 per mm3
• Bevat rode kleurstof Hemoglobine

Bloedplaatjes

• Zijn geen cellen
• Zijn delen van uiteengevallen cellen
• Spelen een rol bij bloedstolling

Witte bloedcellen kunnen uit de haarvaten en sluiten bacterien in. 

Witte bloedcellen kunnen aantistoffen maken om ziekteverwekkers aan te vallen.

Bloedstolling 1/2

De bloedplaatjes kleven aan de beschadigde bloedvatwand en vormen een bloedpropje.

Uit het beschadigde weefsel en uit de bloedplaatjes komen stoffen vrij. Deze stoffen brengen m.b.v. stollingsfactoren in het bloedplasma een keten van reacties op gang. 

Bloedstolling 2/2

Uiteindelijk leidt dit ertoe dat fibrinogeen wordt omgezet in fibrine.

Fibrine vormt een netwerk van draden dat de wond afsluiten (bloedstolsels).

bloedstolling

rode bloedcellen

bevatten een rode kleurstof: hemoglobine

hemoglobine kan zuurstof binden en afgeven

te weinig hemoglobine -> bloedarmoede

Rode bloedcellen

• Zijn de meeste bloedcellen
• Zit de rode stof hemoglobine(hierdoor is het bloed rood)
• Vervoeren zuurstof
• Zuurstof hecht zich aan de hemoglobine

Antistoffen

Sommige witte bloedcellen kunnen antistoffen maken. Dat doen ze als een lichaamsvreemde stof het lichaam binnen is gekomen. Denk bijvoorbeeld aan een griepvirus.

Het maken van genoeg antistoffen kost tijd. 

Je voelt je dan ziek. 

Pas als er voldoende antistoffen zijn, kan het griepvirus onschadelijk worden gemaakt en voel je je beter. 

Goed om te weten

Pus: een mengsel van dode witte bloedcellen gedode bacteriën.

Etter: is een ander woord voor pus

Hemoglobine: een stof is die rode bloedcellen maakt

Trombose: een ander woord voor een bloedprop (door bloedstolling) in een bloedvat.

Goed om te weten

Rode bloedcellen: hebben geen celkern, net als bloedplaatjes.

Bloedstolling: wordt veroorzaakt door bloedplaatjes en een stof in je bloedplasma.

Witte bloedcellen: hebben wel een celkern en kunnen door de wand van haarvaten door.