Hoofdstuk 3: Geld over en te kort

• Economie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Geld over en te kort

1. Bronnen van inkomen

Doel van de les

• Je kent 3 manieren om inkomen te verwerven:
  - Inkomen uit arbeid
  - Inkomen uit bezit
  - Overdrachtsinkomens
• Je kan uit een tabel iemands loon aflezen.
• Je weet wat functies zijn
  
• Je kan de Lorenzcurve interpreteren.
  
• Je kan de begrippen nationaal inkomen, modaal inkomen en sociaal minimum uitleggen.

Soorten inkomsten

Met en zonder tegenprestatie

• Inkomen met tegenprestatie
  - inkomen uit arbeid
  - inkomen uit bezit
  

• Inkomen zonder tegenprestatie
  - overdrachtsinkomens

Soorten inkomsten

Inkomsten uit arbeid

• Loon
• Prestatieloon: bonus als je goed gewerkt hebt
• Eindejaarsuitkering
• Vakantiegeld 8% van het bruto jaarsalaris 
• Inkomen uit natura: betaald worden met goederen of diensten (auto van de zaak, telefoon... )

Gebruik de tabel. Janet is ingedeeld in loonschaal 9 en staat op trede 5. Zij heeft een volledige baan. Zij krijgt 8% vakantiegeld over haar jaarsalaris.
Bereken hoeveel vakantiegeld Janet krijgt. Laat je berekening zien.

Soorten inkomsten

De loonschaal

• Het loon van een docent hangt af van zijn ervaring (tredes).
• Het loon van een docent hangt af van zijn functie, talenten of diploma's (schaal LB, LC of LD).

Soorten inkomen

Inkomsten uit bezit

• Rente (spaargeld)
• Dividend (aandelen)
• Winst (eigen bedrijf)
• Huur (huis)
• Pacht (grond)

Inkomen

Nationaal inkomen

Alle inkomens uit arbeid en bezit in een land bij elkaar opgeteld

Lorenzcurve

- Hoe krommer de lijn, hoe groter het verschil tussen de inkomens

- verticale as % van het inkomen

- horizontale as % van de bevolking 

Let op! arm of rijk 

Wat verdient 50% van de bevolking als we kijken naar de laagstbetaalde 50%?

Soorten inkomen

Personele inkomensverschillen

• Het nationaal inkomen is oneerlijk verdeeld omdat niet iedereen evenveel verdient.
• In rijke landen zijn de verschillen tussen hoge en lage lonen kleiner.
• Het meest voorkomende inkomen noemen we het modaal inkomen.

Om het verschil tussen arm en rijk kleiner te maken, is er een derde vorm van inkomen:

overdrachtsinkomens

Geld over en te kort

2. Inkomens zonder tegenprestatie

Inkomen

Soorten inkomsten

• Inkomen met tegenprestatie
  - inkomen uit arbeid
  - inkomen uit bezit
  

• Inkomen zonder tegenprestatie
  - overdrachtsinkomens

Overdrachtsinkomsten

Kinderbijslag

• Kinderen kosten veel geld (gemiddeld een huis per kind)
• Voor kinderen tot maximaal 18 jaar.
• Ouders/verzorgers krijgen elk kwartaal kindergeld ongeacht hun inkomen.
• Betaald met belastinggeld

Overdrachtsinkomsten

STUDIEFINANCIERING

• Voor scholieren en studenten vanaf 18 jaar.
• Basisbeurs voor iedereen
• Aanvullende beurs bij laag loon ouders

Overdrachtsinkomsten

Huurtoeslag

• Iedereen heeft recht op eenvoudig onderdak.
• Alleen als een te groot deel van je inkomen naar huur gaat.
• Betaald met belastinggeld

Overdrachtsinkomsten

Zorgtoeslag

• Zorgverzekering is verplicht. Hiervoor betaal je een premie.
• Wie een laag inkomen heeft, heeft recht op een tegemoetkoming; de zorgtoeslag

Overdrachtsinkomsten

Bijstand

Iedereen heeft recht op het sociaal minimum. 

• Dit is het inkomen waarvan je moet kunnen leven.
• Een alleenstaande zonder kinderen heeft minder nodig dan een alleenstaande met kinderen.
• De bijstand is een uitkering voor mensen onder het sociaal minimum. Je mag dan niet te veel spaargeld hebben en bent verplicht om regelmatig te solliciteren.

Geld over en te kort

3. Budgetteren

Soorten uitgaven

• Dagelijkse uitgaven
  
• Vaste lasten
  
• Incidentele uitgaven
  

De gewone uitgaven die je betaald van het huishoudgeld (bijv. eten, drinken, persoonlijke verzorging)

De uitgaven die iedere maand of kwartaal terugkomen (bijv. rekening voor gas en elektriciteit, woonlasten, verzekeringen, contributies en abonnementen)

Uitgaven die je niet zo vaak doet of die niet regelmatig zijn (kleding, meubels, vakantie, reparaties)

Benzine tanken hoort bij de ...

1. dagelijkse uitgaven
2. incidentele uitgaven
3. vaste lasten

Reparatie van een computer?

1. dagelijkse uitgaven
2. incidentele uitgaven
3. vaste lasten

Aankoop van een cd-speler?

1. incidentele uitgaven
2. dagelijkse uitgaven
3. vaste lasten

Een abonnement op een tijdschrift?

1. incidentele uitgaven
2. dagelijkse uitgaven
3. vaste lasten

Aankoop van shampoo?

1. vaste lasten
2. dagelijkse uitgaven
3. incidentele uitgaven

Contributie hockey

1. dagelijkse uitgaven
2. vaste lasten
3. incidentele uitgaven

Abonnement van je telefoon

1. dagelijkse uitgaven
2. incidentele uitgaven
3. vaste lasten

Welke soorten uitgaven kun je hebben?

Budgetteren

Budgetplan = Overzicht van je verwachte inkomsten en uitgaven voor de komende periode.

Budgetteren = Zorgen dat je uitgaven niet hoger worden dan je inkomsten

Geld tekort? 3 oplossingen

• Inkomsten vergroten
  
• Geld lenen als het echt niet anders kan
  
• Bezuinigen (= uitgaven verminderen)
  

Let op! Je kunt niet meteen op vaste lasten bezuinigen

(= abonnementen etc.)

NIBUD

Nibud = Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting

1. Onderzoek naar inkomsten en uitgaven van mensen     
   
2. Advies geven over omgaan met geld 
   
3. Advies over het maken van een overzicht van inkomsten en uitgaven. 
   

Auto en kosten

Het bezit en het gebruik van een auto leiden tot twee soorten kosten:

• vaste kosten (zijn niet afhankelijk van het gebruik);

• gebruikskosten (zijn afhankelijk van het aantal gereden kilometers).

Vaste kosten zijn:

• de waardevermindering van het voertuig; 

• verzekeringskosten;

• de motorrijtuigenbelasting (houderschapsbelasting).

Auto en kosten

De prijs per kilometer bestaat uit:

• alle kosten in een bepaalde periode : aantal gereden kilometers in die periode.

De kosten van een auto zijn vooral hoger dan andere vormen van vervoer door:

• de hogere waardevermindering;

• meer belasting;

• hogere verzekeringskosten.

Auto en kosten

Gebruikskosten zijn:

• brandstofkosten;

• onderhoudskosten.

Om de kosten van auto’s goed te kunnen vergelijken, is het nodig om de kosten per kilometer te berekenen.

Marieke rijdt 25.000 kilometer per jaar. Haar auto verbruikt 1 liter per 16 kilometer. De verzekering van Adriëlles auto kost € 750 per jaar. De motorrijtuigenbelasting is € 75 per kwartaal. De benzine kost € 1,60 per liter. De waarde van haar auto vermindert met € 3.200 per jaar.
Bereken wat de totale kosten per jaar zijn van de auto van Marieke.