bs 5.6 DNA technieken

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Wat zijn rudimentaire organen?

Leg uit wat het verschil is tussen homologe en analoge organen

Ongeveer 65 miljoen jaar geleden is er een grote meteoriet ingeslagen op het Mexicaanse schiereiland Yucatan. Dat weten we doordat er een bodemlaag is ontdekt die in die tijd is ontstaan. Die laag bevat veel iridium. Iridium komt nergens op aarde in zo’n grote hoeveelheid voor. Iridium komt wel veel voor in meteorieten. De meteorietinslag heeft veel invloed gehad op de leefomgeving.

Na de meteorietinslag zijn veel nieuwe soorten ontstaan. Hoe kunnen deze nieuwe soorten zijn ontstaan?

Desoxyribonucleïnezuur

 

 

technieken

basisstof 5.6

ontdekking DNA

• In 1953 ontdekten James Watson, Francis Crick, Rosalind Franklin en Maurice Wilkins de structuur van DNA. 
• In 1962 kregen Watson, Crick en Wilkins hiervoor een Nobelprijs voor Geneeskunde.
• In 1987 voor het eerst DNA gebruikt als daderbewijs

biotechnologie

lesdoel

Toepassingen van biotechnologie kunnen noemen

De voor en nadelen uitleggen

Wat is biotechnologie ?

• Verzamelnaam technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens
  
• Klassieke- en moderne biotechnologie 
  

Klassieke biotechnologie

• gebruik van traditionele technieken
  
• gebruik van bacteriën, gisten en schimmels
  
• productie van Kaas, bier, wijn, brood 
  
• DNA van organismen wordt niet veranderd

Moderne biotechnologie

• Gebruik van moderne technologie
  
• Gebruik van bacteriën, gisten, en schimmels
  
• Aanpassen van eigenschappen
  
• DNA wordt aangepast (genetische modificatie)
  

Waar word biotechnologie voor gebruikt?

• gezondheidszorg
  
• landbouw
  
• industrie
  
• milieu 
  

genetische modificatie

• De genen met positieve eigenschappen van het ene organisme toevoegen aan het DNA van een ander soort 
  
• een gemodificeerd organisme heet 'transgeen'
  

Tijgermug

• Muggen zijn ziekteverspreiders. Ze zijn moeilijk te bestrijden omdat ze zich snel voortplanten, klein zijn en er heel veel aanwezig zijn. Recent onderzoek ziet genetische modificatie als een oplossing. 
  

• Bij tijgermuggen, de verspreiders van knokkelkoorts zijn mannelijke muggen gemodificeerd zodat hun nageslacht sterft voordat het zich kan reproduceren. De mannelijke muggen vinden een vrouwtje, wat zich slechts eenmaal voortplant. Deze jongen gaan dood zonder voor nageslacht te zorgen, waardoor de populatie wordt verkleind.
  

Het aantal gevallen van knokkelkoorts neemt toe. 

Er bestaan geen medicijnen of injecties om het te voorkomen.

Knokkelkoorts

U krijgt plotseling koorts met koude rillingen, vaak met heftige hoofdpijn en pijn achter de ogen.

Uw hele lichaam kan pijn doen: spieren, botten en gewrichten, vooral onder in uw rug.

U krijgt huiduitslag op uw borst (romp), armen, benen en gezicht.

Na een paar dagen kunt u misselijk worden en overgeven.

Ook hoesten, keelpijn en smaakverandering komen voor.

argumenten voor:

• producten kunnen goedkoper worden
  
• hogere opbrengsten in de landbouw (minder honger)
  
• milieuvriendelijkere gewassen
  
• medicijnen tegen ziektes
  
• betere producten (meer smaak)
• gaat sneller dan kruisen van rassen

argumenten tegen:

• mens heeft het recht niet om te knippen en plakken met genen van andere organisme
  
• maken van nieuwe soorten gaat tegen natuur in
• variatie neemt af
• gewassen kunnen beter bestand worden gemaakt tegen bestrijdingsmiddelen 

genomics (NL: genomica)

• Studie van het complete DNA.
  

• Hiermee kun je voorspellen hoe gezond/goed een organisme is
  
• kankeronderzoek (vergelijk DNA van een ziek persoon met dat van een gezond persoon)

Genomics in de veeteelt

• Welke stier heeft de beste combinatie van genen voor de hoogste melkopbrengst bij zijn nageslacht?

• Voorheen moest je wachten tot dat nageslacht er ook echt was, nu kun je dat aan het genoom zien.

DNA testen

• misdaadbestrijding
  
• fraude met vlees
  
• erfelijkheidsonderzoek
  
• vaderschapstesten
  
• verwantschap tussen soorten
  

Crispr-cas

• Enzym cas vindt stukje DNA dat gewijzigd moet worden
• Cas knipt het DNA door
• Nieuw stuk DNA wordt ingebouwd

andere technieken

eDNA

synthetische biologie

e DNA = 

designer baby's?

ethische dilemma's?

Schrijf een betoog (opdr 8)

Je mag deze opdracht alleen doen of in tweetallen.

Lever de opdracht aan het eind van de les in. 

Deze opdracht geldt als een vraag op de repetitie van volgende week.

Biotechnologie is al eeuwen oud

1. waar
2. niet waar

Bij de productie van bier en zuurkool wordt biotechnologie toegepast

1. Ja
2. Nee

Het toevoegen van gist in brood om het luchtig te maken is:

1. klassieke biotechnologie
2. geen biotechnologie
3. recombinant-DNA-techniek
4. moderne biotechnologie

wat is transgeen?

1. klassieke biotechnologie
2. er is geen trans aanwezig
3. een genetisch gemodificeerd organisme
4. genetische modificatie

Is bij de toepassing van biotechnologie altijd sprake van genetische modificatie?

1. ja
2. nee

Wat wordt er gedaan bij recombinant-DNA-techniek?

1. Met behulp van bacteriën wordt van melk yoghurt gemaakt.
2. In het DNA van een organisme wordt nieuwe erfelijke informatie aangebracht.
3. de celkern van een lichaamscel van een organisme wordt gecombineerd met een 'lege' eicel van een ander organisme
4. Er wordt gekeken of er een DNA match is tussen een verdachte en bewijsmateriaal

Wat is de verzamelnaam van technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens?

1. DNA- recombinant techniek
2. Genetische modificatie
3. Biotechnologie
4. Klonen

huiswerk

volgende week: 

Maak de opdrachten van bs 5.6 + test jezelf. 

22 november:

REP Thema 5 bs 5.1 - 5.6