3KB | thema 4

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo lwoo
• Leerjaar 3

Thema 4

Ordening 

Mw. Sevinç

3KB

§1 Organismen ordenen

Leerdoelen:

1. Je kunt organismen indelen door te kijken naar gemeenschappelijke kenmerken.
   
2. Je kunt de kenmerken noemen van de cellen van bacteriën, schimmels, planten en dieren.
   

De 4 rijken

Worden ingedeeld op basis van de celkenmerken.

• aantal cellen

• aanwezigheid van celkernen

• aanwezigheid van celwanden

• aanwezigheid van bladgroenkorrels

Welke 4 rijken zijn er?

• Eencellige organismen: bestaan uit één cel.
  

bijvoorbeeld bacteriën, gist (schimmel) of een alg (plant).

• Meercellige organismen: niet alle cellen hebben dezelfde vorm/ functie.
  

Welke overeenkomst in eigenschappen hebben de eukaryoten?

Bacteriën

• Eencellig
• Celwand
  
• Geen celkern; chromosomen liggen los in het cytoplasma
  
• Geen bladgroenkorrels
  

Schimmels

• Eencellig of meercellig
• Celwand
  
• Celkern
  
• Geen bladgroenkorrels
  

Planten

• Eencellig of meercellig
• Celwand
  
• Celkern
  
• Bladgroenkorrels; komen voor in het cytoplasma. Hierin vindt fotosynthese plaats.
  

Dieren

• Eencellig of meercellig
• Geen celwand
  
• Celkern
  
• Geen bladgroenkorrels
  

Indeling van de dieren groepen:

Aan de slag

Maken H4.1: opdracht 1 t/m 8 in het boek.

Test jezelf 4.1 (online)

Af? Maken samenvatting/ begrippenlijst 4.1 in je schrift.

§2 Bacteriën en schimmels

Leerdoelen:

1. Je kunt de kenmerken van bacteriën noemen.
2. Je kunt de kenmerken van schimmels noemen.
3. Je kunt beschrijven hoe bacteriën en schimmels nuttig zijn voor de mens en de natuur.
4. Je kunt beschrijven hoe bacteriën en schimmels schadelijk kunnen zijn voor mensen.

Bacteriën

Micro-organismen die zichtbaar zijn onder een elektronenmicroscoop.

Hebben geen celkern -> Chromosomen liggen los in het cytoplasma.

Hebben zweepharen -> voortbeweging.

Voortplanting door celdeling.

Een bacterie kan zich elk halfuur delen.  

Schimmels

Meeste schimmels zijn meercellig, behalve gisten (eencellig).

Meercellige schimmels bestaan uit schimmeldraden (lange dunne draden). 

Bijvoorbeeld schimmelkaas.

Eencellige schimmels planten zich voort door celdeling. 

De celdeling bij gistcellen vindt plaats door knopvorming. 

• De gistcel vormt een knop die zich afsplitst.
  
•  De knop bevat een kopie van alle chromosomen van de schimmelcel.
  

Meercellige schimmels planten zich meestal voort door middel van sporen. 

Dit zijn cellen waaruit een nieuwe schimmel kan ontstaan. Bij veel soorten schimmels ontstaan de sporen aan de uiteinden van de schimmeldraden die omhoog groeien.

Paddestoel is het vruchtlichaam (onderdeel) van een schimmel.

Schrijf een voordeel/ nut van bacteriën en schimmels in de natuur.

Schrijf waarom bacteriën en schimmels schadelijk kunnen zijn.

Nut en schade

Bacteriën en schimmels zijn reducenten.

Zij breken dode resten van dieren/ planten in de natuur af.

Sommige bacteriën en schimmels zijn ziekteverwekkers.

- Zwemmerseczeem is een voorbeeld van een schimmelinfectie.

Om bacteriële infecties te bestrijden krijg je antibiotica. 

Biotechnologie =

Op een technische manier gebruikmaken van biologie voor dingen die de mens belangrijk, nuttig of lekker vindt.

Met bacteriën en schimmels kan je allebei stoffen maken.

bijvoorbeeld zuurkool, yoghurt, antibiotica, wasmiddelen etc.

Bacteriën: 

• het hormoon insuline: diabetespatienten gebruiken dit voor het suikergehalte in het bloed te regelen.
  

Schimmels: 

• Antibiotica. Penicilline wordt gemaakt door de penseelschimmel. De penseelschimmel is een voorbeeld van een nuttige schimmel.
  

Aan de slag

Maken H4.2: opdracht 1 t/m 8 in het boek.

Test jezelf 4.2 (online)

Af? Maken samenvatting/ begrippenlijst 4.2 in je schrift.

§3 Planten en dieren

Leerdoelen:

1. Je kunt planten indelen door te kijken naar de bouw en de manier van voortplanten.
2. Je kunt dieren indelen door te kijken naar de symmetrie en het skelet.

Planten ordenen

Bij het ordenen van planten wordt er gekeken naar de plantenorganen en de voortplantingswijze.

Eencellige en meercellige planten.

Zaadplanten: planten zich voort met zaden. Deze zaden ontstaan in de vruchten en/ of bloemen van de plant.

Sporenplanten: planten zich voort met sporen.

• een spore is eencellig.
• een sporenplant is meercellig.

Welke afbeelding geeft een sporenplant weer?

                           afbeelding 1                                                          afbeelding 2

Vaatplanten

Meercellige planten hebben een vatenstelsel.

De vaten vervoeren water en voedingsstoffen door alle delen

van een plant.

Alle meercellige planten met vaten worden ingedeeld bij 

de groep van de vaatplanten.

Wieren (algen)

Wieren kunnen eencellig of meercellig zijn.

Kenmerken:

• Wieren hebben geen wortels, vaten, stengels, bladeren en bloemen.
  
• Zij leven meestal in een vochtige omgeving, bijvoorbeeld in zeeën en meren.
  

Voortplanting: 

• Eencellige wieren: planten zich voort door deling. 
  
• Meercellige wieren planten zich voort met sporen. 
  

Zeewier (meercellig)

Boomalg (eencellig) 

Indeling meercellige planten

1. Zaadplanten

Kenmerken:

• wortels, stengels en bladeren

• vaten voor transport

• voortplanting door zaden

Bijvoorbeeld: een appelboom

Indeling meercellige planten

2. Paardenstaarten

Kenmerken:

• wortels, stengels en bladeren

• stengels zijn hol en geleed (in verbinding met elkaar)

• vaten voor transport

• voortplanting door sporen

Bijvoorbeeld: paardenstaart

Indeling meercellige planten

3. Varens 

Kenmerken:

• wortels, stengels en bladeren

• grote, ingesneden bladeren

• vaten voor transport

• voortplanting door sporen

De sporen komen voor in sporenhoopjes op de 

onderkant van een sporenplant.

Indeling meercellige planten

4. Mossen

Kenmerken:

• stengels en bladeren

• geen echte wortels

• geen vaten

• voortplanting door sporen

Bijvoorbeeld: peermos.

De sporen komen voor in sporendoosjes.

Aan de slag

Maken H4.3: opdracht 1, 2, 5, 6 & 10 in het boek.

Dieren ordenen

Bij het ordenen van dieren zijn de belangrijkste kenmerken de symmetrie en het skelet.

Tweezijdig symmetrisch

Veelzijdig symmetrisch

Niet symmetrisch

inwendig skelet

uitwendig skelet

geen skelet

1. Sponsdieren:

Kenmerken:

• niet-symmetrisch

• stevige hoornvezels tussen de cellen

• zitten meestal vast op de bodem van de zee

2. Neteldieren:

Kenmerken:

• veelzijdig symmetrisch

• meestal geen skelet

• leven in het water

• vangen hun prooi met tentakels (vangarmen)

3. Wormen:

Kenmerken:

• tweezijdig symmetrisch 

• geen skelet

• het lichaam is lang en dun

4. Weekdieren:

Kenmerken:

• tweezijdig symmetrisch 

• meestal een schelp of huisje als skelet

5. Geleedpotigen

Kenmerken:

• tweezijdig symmetrisch 

• het skelet is een pantser

6. Stekelhuidigen

Kenmerken:

• veelzijdig symmetrisch 

• inwendig skelet van kalk

• de huid is bedekt met stekels of 

knobbels

• leven op de bodem van de zee

7. Gewervelden

Kenmerken:

• tweezijdig symmetrisch 

• een inwendig skelet

Aan de slag

Maken H4.3: opdracht 3, 4, 7, 8 & 9 in het boek.

Test jezelf 4.3 (online)

Af? Maken samenvatting/ begrippenlijst 4.3 in je schrift.

§4 Geleedpotigen en gewervelden

Leerdoelen:

1. Je kunt geleedpotigen indelen door te kijken naar het aantal segmenten en het aantal poten.

2. Je kunt gewervelden indelen door te kijken naar de bouw en de manier van voortplanten.

Geleedpotigen

Kenmerken: 

- Zijn opgebouwd uit leden en segmenten. (afbeelding 1 & 2).

- Aan de segmenten zitten poten.

- Uitwendig skelet (pantser om het lichaam, vervellen).

Vier groepen:

• veelpotigen

• kreeftachtigen

• spinachtigen (gifkakigen)

• insecten (zespotigen)