Les 4: De regering

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Maatschappijkunde 2024-2025
Periode 3 Politiek - Les 4: De regering

Startklaar

• Op je plek zitten
  
• Telefoon in het Zakkie
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
  
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Leerdoelen

• Je kunt het verschil uitleggen tussen regering en kabinet (R)
• Je kunt uitleggen wat een minister, staatssecretaris en minister-president doen (R, T)

4.4 De regering

De regering

De regering bestaat officieel uit de koning en de ministers. Maar de koning heeft geen rol bij het uitvoeren van de wet. Dit is de taak van ministers en staatssecretarissen. Zij zijn met elkaar het kabinet, het dagelijks bestuur van ons land. 

De woorden 'kabinet' en 'regering' worden vaak door elkaar gebruikt, maar betekenen dus niet hetzelfde. 

4.4 De regering

Kabinetsvorming

Het kabinet wordt na de verkiezingen gevormd door partijen die willen samenwerken. Vaak is dat de grootste partij met nog twee of drie andere partijen. Ze hebben meestal een meerderheid in de Tweede Kamer. Als ze gaan samenwerken moeten ze met elkaar afspraken maken: wat gaan we wel en niet doen voor de samenleving? Dit is de kabinetsformatie: de onderhandelingen om tot een nieuw kabinet te komen.

Kabinet Schoof-1

• Hoeveel zetels zijn er in totaal in de Tweede Kamer? 
  
  
• Hoeveel zetels heb je nodig voor een meerderheid?

Kabinet-Schoof I is een coalitie tussen de PVV, de BoerBurgerBeweging, VVD en NSC.

Dick Schoof, onze minister-president. Hij hoort niet bij een partij.

37 zetels

24 zetels

20 zetels

7 zetels

nationalisme

rechts

populisme

rechts

liberalisme

rechts

christen-democratisch

middenrechts

4.4 De regering

Ministers en staatssecretarissen

Een minister is lid van het kabinet en voert de wet uit. Ministers hebben allemaal een eigen onderwerp. Er zijn bijvoorbeeld ministers voor onderwijs, landbouw en veiligheid. Om alles goed te regelen krijgen ministers hulp van duizenden ambtenaren. 

Sommige ministers hebben een staatssecretaris, een soort assistent-minister. De minister-president, ook wel premier genoemd, is de leider van het kabinet. De minister-president is voorzitter als de ministers met elkaar vergaderen. 

4.4 De regering

Ministers werken samen

De ministers komen iedere vrijdag bij elkaar en werken veel samen. Bijvoorbeeld bij een probleem als het gebruik van lachgas door jongeren. De minister van Justitie en Veiligheid kan een wet voorstellen om het verkopen van lachgas te verbieden. De minister van Onderwijs vraagt scholen om leerlingen goed in te lichten over lachgasgebruik. 

4.4 De regering

Wat doet de koning? 

Nederland is een koninkrijk. Koning Willem-Alexander is het staatshoofd. Toch heeft hij vrijwel geen macht. Hij is officieel lid van de regering, maar hij mag zich niet bemoeien met politiek. 

Hij heeft wel een aantal belangrijke taken:

• een handtekening zetten onder alle wetten
• troonrede voorlezen op Prinsjesdag
• overleg voeren met de minister-president
• ons land vertegenwoordigen in het buitenland

4.4 De regering

Prinsjesdag

Iedere derde dinsdag in september is het Prinsjesdag. Dan gaat de koning met de koets naar de Ridderzaal. Daar leest hij de troonrede voor, waarin staat wat het kabinet heeft bereikt en het volgende jaar wil gaan doen.

Dezelfde middag opent de minister van Financien in de Tweede Kamer het koffertje met de miljoenennota, een gedetailleerd overzicht van alle plannen van het kabinet voor het aankomende jaar. In het koffertje zit ook de rijksbegroting, een overzicht van alle uitgaven en uitkomsten die het kabinet dat jaar verwacht. Daarin staat bijvoorbeeld hoeveel belasting het kabinet verwacht te ontvangen van burgers en bedrijven. 

Begrippen uit deze les

• Regering
• Kabinet
• Kabinetsformatie
• Minister
• Staatssecretaris
• Minister-president
• Troonrede
• Miljoenennota
• Rijksbegroting