6.6 Gedrag bij mensen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Lesprogramma

• Herhaling 6.3 - 6.5
  
• Uitleg 6.6
• Zelf werken indien tijd over

Komt binnen bij een zintuigcel

Elektrische signaaltje via een zenuw

Reactie

Respons

Prikkel

Impuls

Wat is gedrag? Waar bestaat gedrag uit?

Gedrag

Alles wat een mens of dier doet, is gedrag.

Gedrag bestaat uit reacties op prikkels.

Stoppen voor rood licht is gedrag.

Door rood rijden is ook gedrag.

Wat wordt bedoeld met aangeboren en aangeleerd gedrag?

Wat was een sleutelprikkel?

1. Een prikkel waar je altijd op reageert
2. Een prikkel waar je altijd hetzelfde op reageert
3. Een prikkel waar je elke keer verschillend op reageert
4. Een prikkel waarbij jij je sleutel beet houdt

Een supranormale prikkel is

1. prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het veroorzaken van een bepaald gedrag
2. prikkel die sterker een bepaald gedrag opwekt dan de normale sleutelprikkel
3. een prikkel die in het lichaam zelf ontstaat
4. een prikkel die je met je zintuigen waarneemt

Wat is inprenting

1. leren door straffen en belonen
2. leren in een gevoelige periode
3. leren van soortgenoten
4. leren door trial and error

Als bij een experiment met geluid, de olifanten op een gegeven moment niet meer op de vlucht zullen slaan voor eenkunstmatig geluid. Welk leerproces zorgt ervoor dat ze het geluid negeren?

1. Imitatie
2. Conditionering
3. Gewenning
4. inzicht

proefondervindelijk leren heet ook wel

1. gewenning
2. imitatie
3. trial and error

Hoe heeft de kraai in de video dit gedrag geleerd?

1. door inprenting
2. door conditioneren
3. door imitatie
4. door inzichtelijk leren

Alle leerprocessen op een rij

• gewenning

• inprenting

• imitatie

• conditionering

• inzicht

Twee wilde honden vechten om een stuk vlees. Is hier sprake van sociaal gedrag?

1. Nee, vechten is niet sociaal.
2. Nee, sociaal gedrag vindt plaats tussen soortgenoten.
3. Ja, sociaal gedrag vindt plaats tussen soortgenoten.
4. Ja, sociaal gedrag is ook een vorm van gedrag.

Vormen van sociaal gedrag

• Samenlevingsvorm
• Voortplantingsgedrag (balts/bronst)
• Territoriumgedrag
• Conflictgedrag (overspronggedrag) 
• Rangorde (pikorde)

Dit is een voorbeeld van..

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. omgericht gedrag

Bij veel dieren die in groepen leven is er sprake van een rangorde. Wat is een rangorde?

1. De volgorde van dieren van oud naar jong
2. De volgorde waarin dieren mogen eten
3. Het oudste dier is de baas
4. Ieder dier kent zijn plaats

Hoe heet het gedrag wat je vertoont (naar een organisme in een hogere orde) om een conflict te vermijden

1. overgeefgedrag
2. imponeergesdrag
3. statengedrag
4. verzoeningsgedrag

6.6 Gedrag bij mensen

Havo 4

Thema 6

Basisstof 6

Leerdoel 6.6 

6.6.1 Je kunt aan de hand van een context toelichten wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen gedrag bij mensen en dieren.

Aangeleerd gedrag 

• Aangeleerd gedrag: wij leren door dezelfde leerprocessen als andere diersoorten
  

Rolgedrag en rolpatroon

Op verschillende

momenten heb je een

steeds andere rol

- Leerling

- Zoon/Dochter

- Oudere broer/zus

In elke rol wordt een bepaald gedrag van je verwacht

Rolpatronen

Hoe iemand zich volgens 

anderen moet gedragen.

Deze rolpatronen kunnen ook veranderen

Rolpatronen en gedrag:
Je ziet iemand in een rolstoel bij een stoepje staan. Hij lijkt de stoep niet op te kunnen. Wat doe je?

Niks, ik loop erlangs

Ik blijf staan kijken of hij zelf de stoep op komt en hoop dat iemand anders hem helpt.

ik vraag hem of ik hem kan helpen

Ik pak gelijk de handvaten van de rolstoel en duw hem de stoep op.

Rolpatronen en gedrag:
Je ziet dat iemand anderen staat te filmen in de aula die dat duidelijk niet willen. Wat doe je?

Niet mee bemoeien en ergens anders op focussen

Toekijken, maar stil blijven zitten

Roepen dat ze moeten stoppen

Erheen lopen om de confrontatie met de filmers aan te gaan.

Erheen lopen om te genieten van de show. Echt grappig dit!

Weglopen om er niet bij betrokken te worden.

Weglopen om een docent of conciërge te halen.

Cultuur

• Rolpatronen worden bepaald door de cultuur.
• Cultuur wordt bepaald door normen en waarden.

• Waarden - Wat vinden mensen belangrijk
• Normen - Regels die daarbij horen

• Verandert door de tijd heen.
• Cultuur verschilt per land, regio en groep en religie.

Welke waarde is voor jou het belangrijkst?

Vriendelijkheid

Gelijkheid

Eerlijkheid

Vrijheid

Respect

Hebben dieren ook normen en waarden?

Ja

Nee

Waar wil je nog extra uitleg over? Kan ook over eerdere basisstoffen gaan

Zelf werken

Lezen

Thema 6 BS 6 blz. 130 t/m 134

Maken

Thema 6 BS 6 opdr. 69 t/m 77

Kun je

aan de hand van een context toelichten van de overeenkomsten en verschillen zijn tussen gedrag bij mensen een dieren?