SCC Impact Nu 3 - Instap L5

• Nederlands
• Secundair onderwijs

D1 L5 Zinsleer: herhaling

Doelen

1. Je kunt zinsdelen terugvinden en verplaatsen in een zin.
2. Je kunt deze zinsdelen aanduiden en benoemen in een zin: onderwerp (o), persoonsvorm (pv), het gezegde (nwg of wwg), lijdend voorwerp (lv), meewerkend voorwerp (mv), handelend voorwerp (hv), voorzetselvoorwerp (vzv) en bijwoordelijke bepaling (bwb).
3. Je kunt een enkelvoudige en een samengestelde zin van elkaar onderscheiden.

Tijd voor een opwarmertje!

1. Wat is het onderwerp in deze zin?

De bankovervaller werd op zijn neus gestompt door een bewaker.

1. de bankovervaller
2. werd
3. door een bewaker
4. gestompt

2. Wat is de persoonsvorm in deze zin?

Het is er ook stoffig.

1. het
2. is
3. stoffig

3. Staat in deze zin een WWG of een NWG?

Door het irritante gedrag van mijn zus word ik snel boos.

1. Werkwoordelijk gezegde
2. Naamwoordelijk gezegde

4. Staat in deze zin een WWG of een NWG?

De fietsen staan in de schuur.

1. Naamwoordelijk gezegde
2. Werkwoordelijk gezegde

5. Wat is het WWG in de zin?

In de film spelen Donna en Sophie de hoofdrol.

1. spelen
2. in de film
3. Donna en Sophie spelen
4. de hoofdrol

6. Jason heeft mij vandaag een app gestuurd.

'een app' is in deze zin:

1. Onderwerp
2. Persoonsvorm
3. Lijdend voorwerp
4. Meewerkend voorwerp

7. Wij kunnen u ook een uitnodiging sturen.

'u' is in deze zin:

1. Onderwerp
2. Bijwoordelijke bepaling
3. Lijdend voorwerp
4. Meewerkend voorwerp

8. Wij kunnen u morgen een uitnodiging sturen.

'morgen' is in deze zin:

1. Onderwerp
2. Bijwoordelijke bepaling
3. Lijdend voorwerp
4. Meewerkend voorwerp

9. Wat is het voorzetselvoorwerp in deze zin:

Ze is duidelijk dolverliefd op jou.

1. ze
2. duidelijk
3. op
4. op jou

10. Is dit een enkelvoudige of samengestelde zin:

Ik hou van voetballen, want daar haal ik veel energie uit.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Aan de slag!

In de eerste graad maakte je al kennis met de verschillende zinsdelen. 

In dit leertraject herhaal je de zinsdelen aan de hand van opdrachten. 

Eerst extra opfrissing nodig?

-Bekijk de theorie op het plan dat je kreeg

    van je leerkracht -> Smartschool -> Nederlands -> Deel 1

     -> extra materiaal

OF

Bekijk de YouTube-filmpjes van meester Nicky.

OF

bekijk de kennisclips over de zinsdelen op Scoodle

Leerstof

onderwerp (o)

persoonsvorm (pv)

het gezegde (nwg of wwg)

lijdend voorwerp (lv)

meewerkend voorwerp (mv)

bijwoordelijke bepaling (bwb)

enkelvoudige en een samengestelde zinnen (nevenschikking vs. onderschikking)

De persoonsvorm (pv)

• Een pv is een vervoegd werkwoord. Dit wil zeggen: het wordt gekoppeld aan een onderwerp.
• De pv wordt vervoegd naar de persoon en het getal van het onderwerp. 
    Verandert het onderwerp van getal (enkelvoud of meervoud) en van
     persoon (1ste, 2de of 3de persoon), dan verandert de pv mee.
  
• Het onderwerp en de persoonsvorm zijn congruent (gekoppeld). 
    Je spreekt dan van congruentie (overeenkomst in getal en persoon).

Hoe vind je de persoonsvorm?

1. Maak een ja/nee-vraag van je zin. pv = eerste plaats
   'Brengt de dierenverzorger de leeuw elke dag een vers stuk vlees?' 
   
2. Verander het getal van het onderwerp (enkelvoud <--> meervoud). Elke pv in de zin verandert mee.
   'De dierenverzorger brengt de leeuw elke dag een vers stuk vlees.'
   'De dierenverzorgers brengen de leeuw elke dag een vers stuk vlees.'
3. Pas de tijd van de zin aan (t.t. <--> v.t.). Elke pv in de zin verandert  ook.
   De dierenverzorger bracht de leeuw gisteren een vers stuk vlees.

Het onderwerp (o)

• Het onderwerp is het zinsdeel over wie of waarover iets gezegd wordt.
• Het onderwerp is vaak een persoon (wie?) of een zaak (wat?) die een handeling doet of een gebeurtenis of toestand meemaakt.
  

 

Hoe vind je het onderwerp (o)?

1. Maak een ja/nee-vraag van je zin. o: komt dan op de tweede plaats, na de persoonsvorm.
   'Brengt de dierenverzorger de leeuw een vers stuk vlees?'

1. Verander het getal van de persoonsvorm (enkelvoud <--> meervoud). Elk onderwerp in de zin verandert mee.
   De dierenverzorger brengt de leeuw een vers stuk vlees.
   De dierenverzorgers brengen de leeuw een vers stuk vlees.

ONDERWERP

PERSOONSVORM

In 1974 brak ABBA door op het Eurovisiesongfestival.

Agnetha, Björn, Benny en Anni-Frid vormen samen de Zweedse popgroep ABBA.

Nu zingen nog vele mensen uit volle borst mee met hun liedjes.

Waarschijnlijk zal je enkele liedjes herkennen.

3. Het werkwoordelijk gezegde en naamwoordelijk gezegde

wwg en nwg

doet

is of wordt

Er is sprake van een werkwoordelijk gezegde als het onderwerp van de zin iets...

Er is sprake van een naamwoordelijk gezegde als het onderwerp van de zin iets...

WWG of NWG?

• wwg: hoofdwerkwoord = zelfstandig werkwoord
  Bv. Hij slaapt.
  
• nwg: hoofdwerkwoord = koppelwerkwoord (ZWoBBeLS)
  Bv. Hij is ziek. (het naamwoordelijk deel 'ziek' moet aan 'hij' gekoppeld worden, anders is de zin niet volledig. Anders vraag je je af wat hij is. Het naamwoordelijk deel zegt steeds is meer over de toestand van het onderwerp.

WWG

• Het wwg vertelt wat het onderwerp doet en bestaat uit álle werkwoorden in de zin.
  'De dierenverzorger brengt de leeuw elke dag een stuk vlees.'

• Het wwg beschrijft een actie of een gebeurtenis.
• Aangezien het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden in de zin, kan het dus uit verschillende delen bestaan (zie 'plan het wwg en het nwg in je map op SMS).

NWG

• Het nwg vertelt hoe, wie of wat het onderwerp is of wordt.
• Het nwg beschrijft een eigenschap of een toestand van het onderwerp.
• Een nwg bestaat uit twee delen:
  1. Een werkwoordelijk deel (koppelwerkwoord ~ ZWoBBeLS)
  2. Een naamwoordelijk deel

    Voorbeeld: 'De leeuw is groot.'

4. Het lijdend voorwerp (lv)

Het lijdend voorwerp (lv)

• Het lijdend voorwerp (lv) is een zinsdeel dat ontbrekende informatie over de handeling geeft.
• Je kan het niet weglaten zonder de betekenis van de zin te veranderen.
• Een lv komt alleen voor bij een wwg, NIET bij een nwg.

Hoe vind je het lv?

• Je kan het lv in de zin vinden door de vraag te stellen: Wie/Wat + wwg + o?
  Voorbeeld: De dierenverzorger brengt de leeuw elke dag een vers stuk vlees. --> Wie/Wat brengt de dierenverzorger?
  
  
• Let op: een lv kan nooit beginnen met een voorzetsel zoals op, in, tegen, naast, onder, ...
  

5. Het meewerkend voorwerp (mv)

Het meewerkend voorwerp (mv)

Het meewerkend voorwerp (mv)

• In sommige zinnen vormt het mv een aanvulling bij het o, het wwg en het lv.
• Het mv duidt aan voor wie/wat of aan wie/wat de handeling bedoeld is.

Hoe vind je het mv?

• Aan wie/wat + wwg + o + lv?
• Voor wie/wat + wwg + o + lv?
  
  

Voorbeelden:

De dierenverzorger geeft elke dag een vers stuk vlees aan de leeuw. --> Voor wie/wat brengt de dierenverzorger een vers stuk vlees?

Het meewerkend voorwerp (mv)

• Het begint vaak met het voorzetsel aan of voor.
• Het kan ook zonder voorzetsel voorkomen, maar je kan het dan wel in gedachten toevoegen.

De dierenverzorger brengt de leeuw elke dag een vers stuk vlees. --> De dierenverzorger brengt elke dag een vers stuk vlees voor de leeuw.

Stappen zinsontleding

1. Persoonsvorm
2.  Onderwerp
3. Gezegde (wwg of nwg)
4. Lijdend voorwerp
5. Meewerkend voorwerp
6. ... (zie verder)

8. Bijwoordelijke bepaling (bwb)

De bijwoordelijke bepaling (bwb)

• De bwb geeft extra informatie in een zin en kan je gemakkelijk weglaten uit een zin.
  
  

(De soorten bijwoordelijke bepalingen zijn uitbreiding.)

Hoe vind je de BWB?

Je kan deze vragen stellen om de bwb te vinden:
Waar? (plaats), Wanneer? (tijd), Hoe vaak? (frequentie),
Hoe erg, hoe groot, hoe ...? (graad), Hoeveel? (hoeveelheid), Waarom? (reden, doel), Wat is het gevolg? (gevolg),

Waarmee? (middel), Hoe? (wijze, hoedanigheid), Waardoor? (oorzaak)

9. Enkelvoudige en samengestelde zinnen

Hoe herken je een enkelvoudige/samengestelde zin?

Enkelvoudige zin: maximum 1 pv 

Bv. Het is mooi weer vandaag.

Samengestelde zin: meer dan 1 pv

Bv. Het is mooi weer vandaag, want de zon schijnt fel.

De samengestelde zin

Ik ga vandaag naar de markt en ik koop vers fruit.

Ik ga vandaag naar de markt, omdat ik vers fruit wil kopen. 

nevenschikking	onderschikking
hoofdzin + hoofdzin	hoofdzin + bijzin
nevenschikkende voegwoorden	onderschikkende voegwoorden

Samenvatting

Het handelend voorwerp (hv)

Het handelend voorwerp komt enkel voor in passieve zinnen. Het vertelt wie de handeling uitvoert. 

Het hv wordt onderwerp in de actieve zin.

Hoe vind je het hv?

Het hv begint altijd met 'door'. Soms wordt het ook wel eens door-bepaling genoemd.

De stem van Nala in the Lion King' wordt gespeeld door Beyoncé.

Beyoncé speelt de stem van Nala in The Lion King.

Let op! Niet elk zinsdeel dat met 'door' begint is een handelend voorwerp!

Door het slechte weer moesten we dagenlang met de bus naar school.

-> bwb van oorzaak

Het nieuwe plan wordt door de premier voorgesteld.
Welk zinsdeel is 'door de premier'?

1. hv
2. bwb
3. lv
4. mv

handelend voorwerp

bijwoordelijke bepaling

Er ontstonden heel wat bosbranden door de aanhoudende regen.

Ze werden geblust door brandweermannen.

Deze klus werd bemoeilijkt door de regen.

Door enkele leerlingen wordt een mooie tekening gemaakt.

Sommige kleuren worden door een bepaalde vorm verzacht of versterkt.