H1. par.2 Ongelijkheid en emancipatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Politieke stromingen

Een liberaal parlement

Sociale kwestie en schoolstrijd

Stromingen organiseren zich

Wie mocht er na 1848 de leden van de Tweede kamer kiezen?

1. Alle inwoners van Nederland
2. Alle mannelijke inwoners van Nederland
3. Alle mannelijke inwoners van Nederland die voldoende belasting betaalden.
4. De Provinciale Staten

Wie was koning van Nederland tijdens het Revolutiejaar 1848?

1. Lodewijk Napoleon
2. Willem I
3. Willem II
4. Willem III

Welke landen horen bij het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden?

1. Nederland, België en Luxemburg
2. Nederland, Luxemburg en Spanje
3. België en Luxemburg
4. Nederland, België en Duitsland

Welk land wilde Luxemburg kopen in 1867?

1. Duitsland
2. Frankrijk
3. Nederland

De Luxemburgse kwestie ging over:

1. onschendbaarheid van de koning
2. het recht van initiatief
3. het recht van amendement
4. ministeriële verantwoording

Situatie grondwet na 1848

• Er was sprake van censuskiesrecht. Alleen mannen die belasting betalen (dus rijke mannen) mogen stemmen
• Vrouwen hebben nog geen stemrecht 
• Ongeveer 11% van de mannen mocht maar stemmen 

Liberalen

Veel rijke mannen stemmen voor hun eigen club -> andere rijke mannen 

Hierdoor kregen de liberalen de overhand in het parlement en dus de macht

Situatie grondwet na 1848

• Naast censuskiesrecht was er ook een districtenstelsel

• Elk district kiest zijn eigen

     vertegenwoordiger voor

     het parlement → Voor elk district is
     er een zetel in de 2e kamer. 

     Dat waren er toen 100. 

 

politieke groepen:

Liberalen

Socialisten

Confessionelen (protestanten en katholieken)

 DRIE POLITIEKE GROEPEN

• LIBERALEN: vrijheid staat centraal

• SOCIALISTEN: iedereen is gelijk, regering moet zorgen voor betere leef- en werkomstandigheden van de arbeiders

• CONFESSIONELEN: geloof is belangrijk (protestanten en katholieken)
  

Waarom ontstaan politieke partijen?

• Katholieken voelen zich achtergesteld. Zij strijden voor emancipatie: gelijke rechten als protestanten
  

• Socialisten willen de sociaal zwakkeren helpen.

• Tegen de ideeën van de Liberalen  (vooral protestanten)

Liberalen 

• vrijheid van burgers  
• eigen verantwoordelijkheid van burgers
• Overheid moet zich zo min mogelijk met de samenleving bemoeien 
• vrije economie
• Belangrijk persoon: Thorbecke
• partij: Liberale Unie

Liberalen

• 1885: Liberale Unie
  

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

• "hogere burgerij": advocaten, dokters, rijke handelaren
  

• Rechts in de politiek

Confessionelen

• Protestanten: 

 partij ARP, 

belangrijk persoon: Abraham Kuyper

• Katholieken:

partij RKSP

belangrijk persoon: Herman Schaepman

Protestanten

• 1879: A.R.P.: Kuyper

• "kleine luyden" : boeren, arbeiders, kleine winkeliers

• kiesrecht voor het mannelijke hoofd van het gezin

Katholieken

• Protestantisme was het officiële geloof in Nederland

• Katholieken achtergesteld
• 1926: Schaepman: R.K.S.P.
• Limburg, Noord-Brabant
  

Socialisten

• opkomen voor de arbeiders
• vakbonden en stakingen
• geen klassenverschil
• Overheid moet zorgen voor de burgers
• partij: SDAP
• belangrijke personen: Pieter Jelles Troelstra en Domela Nieuwenhuis.

Socialisten

• 1894: S.D.A.P.
  
• Troelstra
  
• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijden voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

• Links in de politiek

De industriële revolutie

Door de industriële revolutie veranderde de samenleving van een landbouw-stedelijke samenleving in een industriële samenleving.

Gevolgen van de industrialistatie

• Bevolkingsgroei 
  
  
• Groei van de steden

• Economische groei - Meer welvaart voor de rijken

• Verslechtering van de leef- en werkomstandigheden van de onderste bevolkingslagen (=sociale kwestie)

Wat is de sociale kwestie? 

Industrialisatie leidt tot urbanisatie. 

Er ontstaat een grote klasse van fabrieksarbeiders. 

Woon- en werkomstandigheden zijn erg slecht. 

Sociale kwestie = vraagstuk rondom deze omstandigheden. Moet overheid wel/niet ingrijpen? 

Slechte werkomstandigheden

• onveilig en ongezond, saai werk
• lange werkdagen (14 uur per dag; 6 dagen in de week)
• zeer lage lonen => amper gezin onderhouden
• Vrouwen en kinderen moesten ook werken
• Geen rechten!
  

Erbarmelijke woonomstandigheden

• slechte kleine huisjes (krotten)
• grauwe arbeiderswijken
• veel gezinsleden
• slecht eentonig voedsel (vlees was zeldzaam)
  
• hoge kindersterfte
• weinig hygiëne -> één toiletblok voor een hele wijk
  
• epidemieën zoals cholera

Cholera

Cholera wordt veroorzaakt door de bacterie Vibrio cholerae en wordt gekenmerkt door heftige, waterige diarree.

Mensen worden ziek van het eten of drinken van besmette voedingsmiddelen.

Discussies over de sociale kwestie

Er volgen maatschappelijke discussies over de sociale kwestie. 

• Lange tijd heerst overtuiging dat het probleem zichzelf wel zal oplossen
• Liberalen (in veel landen de macht in handen, vanaf midden  19e eeuw): overheid moet niet ingrijpen
• Socialisten willen wel dat overheid de positie van arbeiders verbetert.

Van liefdadigheid naar sociale wetten

• Armenwet (1854)
  

En na de economische crisis van 1873:

• 'Kinderwetje van Van Houten' (1874)
  
• Leerplichtwet (1900), 
• Woningwet (1901),
• Ongevallenwet (1901)

Kinderwetje van Van Houten

Sociale wetgeving

Het kinderwetje van Van Houten (1874)

• De liberalen kregen schrik voor opstanden van arbeiders (socialistische revolutie).
  
• Samuel van Houten (een liberaal) ziet dat sociale wetgeving nodig is om dit te vermijden.
  
• In 1874 wordt het Kinderwetje van Van Houten goedgekeurd. 
• Alleen in fabrieken kwam er een verbod op kinderarbeid onder de 12 jaar.

De schoolstrijd

Belangrijk conflict over de financiering van het onderwijs

Openbaar vs Bijzonder  onderwijs

Openbaar Onderwijs

• Openbare scholen
• Onderwijs volgens vaste staatsregels
• Staat betaalt wel

Bijzonder Onderwijs

• Katholieke en protestante scholen (school met den Bijbel)
• Onderwijs volgens regels eigen godsdienst 
• Staat betaalt niet

Schoolstrijd

Zijn het niet altijd oneens!

schoolstrijd

-gaat over financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs. 

-eindigt in 1917. Dan wordt bepaald dat bijzonder onderwijs en openbaar onderwijs allebei door de staat worden betaald.

Caoutchouc-artikel

1887

• De 'rubberen regel' komt in de Grondwet, waarbij het kiesrecht wordt gegeven aan volwassen mannen 'die daarvoor geschikt zijn'.  ('kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand')
  
• Dat klinkt vaag, en dat was ook de bedoeling: de eisen konden steeds worden verlaagd. Aan deze 'rubberen' flexibiliteit dankt het artikel haar naam.
  
• In 1913 mocht ongeveer 65% van de volwassen mannelijke bevolking stemmen.

Emancipatie

Tweede helft 19e eeuw: arbeiders, protestanten en katholieken voelen zich achtergesteld. Ze willen gelijke rechten. 

De strijd voor gelijke rechten noemen we: Emancipatie 

Zuilen

Mensen voelen zich alleen thuis in eigen groep.

Daarom heeft elke club ( bijv. socialisten of protestanten ) zijn eigen vereniging

ik vind dat mensen met een bepaald geloof hun eigen school mogen kiezen

eens

oneens

ik vind dat er alleen maar 1 soort school mag zijn: openbaar onderwijs

eens

oneens

ik vind dat als je naar een katholieke, protestante of islamitische school wil je dit zelf moet betalen

eens

oneens

ik vind dat religie niet thuis hoort op een school

eens

oneens

Maken vragen 1.2

Samen: vragen 1,2,3,4

Zelfstandig werken: vragen 5 t/m 21