Hoofdstuk 2 De overheid grijpt in

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Marktresultaat en overheidsinvloed

Hoofdstuk 2: De overheid grijpt in

Maximumprijs

Bij een maximumprijs ligt de prijs onder de evenwichtsprijs en ontstaat er een vraagoverschot / aanbodtekort.

Prijsplafond

GAS

Als de overheid een prijs van 10 eurocent per liter instelt, waar is dan sprake van?

1. minimumprijs, vraagoverschot
2. maximumprijs, vraagoverschot
3. minimumprijs, aanbodoverschot
4. maximumprijs, aanbodoverschot

1. P m is een minimumprijs want de consumenten worden er door beschermd
2. P m is een maximumprijs want de consumenten worden er door beschermd
3. P m is een maximumprijs want de producenten worden er door beschermd
4. P m is een minimumprijs want de producenten worden er door beschermd

Voorbeeld

Stel dat de markt voor brood als volgt kan worden weergegeven:

qa = 80p - 40

qv = -40p + 200

(q in duizenden broden 

en p in euro’s per brood)

Stel dat de overheid de evenwichtsprijs te hoog vindt. 

Ze stelt daarom een maximumprijs van € 1,50 in. 

Het aanbodtekort:

qv = ...................................

...........................................

qa = ...................................

...........................................

qa - qv = ............................

...........................................

Stel dat de overheid de evenwichtsprijs te hoog vindt. 

Ze stelt daarom een maximumprijs van € 1,50 in. 

Het aanbodtekort kun je 

als volgt berekenen:

qv = -40 x 1,50 + 200 = 140

qa = 80 x 1,5 – 40 = 80

140 – 80 = 60 (x 1.000)

60.000 is het aanbodtekort 

Minimumprijs

De EU heeft in het verleden, voor een aantal landbouwproducten een minimum- of garantieprijs ingesteld. 

De EU garandeert een bepaalde minimumprijs voor producten. 

Een minimumprijs ligt 
..............................

de evenwichtsprijs.

Bij een minimumprijs is het 
aanbod groter
dan de vraag, 
zodat er een 

.........................overschot 

ontstaat.  
Dit wordt vaak opgekocht door de overheid.

Een minimumprijs ligt 

boven de evenwichtsprijs.

Bij een minimumprijs is het 

aanbod groter
dan de vraag, 

zodat er een aanbodoverschot 

ontstaat.  

Dit wordt vaak opgekocht door de overheid.

Voorbeeld

Op een markt met volkomen concurrentie geldt het volgende marktmodel:

qv = -p + 500

qa = 2p - 250

Er wordt een prijs van 300 ingesteld.

Er ontstaat een aanbodoverschot:

qa = .............................

......................................

qv = .............................

......................................

De overheid koopt het 

overschot op. Dit kost:

............................................

............................................

Er wordt een prijs van 300 ingesteld.

Er ontstaat een aanbodoverschot:

qa = 2 x 300 – 250 = 350

qv = - 300 + 500 = 200

De overheid koopt het 

overschot op.

Dit kost:

150 x 300 = € 45.000

Als de overheid een prijs van 30 eurocent per liter instelt, waar is dan sprake van?

1. Minimumprijs, vraagoverschot
2. maximumprijs, vraagoverschot
3. minimumprijs, aanbodoverschot
4. maximumprijs, aanbodoverschot

Bij een minimumprijs
van € 40, ontstaat er een
.......

1. aanbodoverschot van 50
2. aanbodoverschot van 100
3. aanbodoverschot van 200
4. evenwicht tussen vraag en aanbod

Productie alcohol/benzine/sigaretten: De overheid wil het gebruik van deze producten afremmen.

Hierin stuurt de overheid door het instellen van bijvoorbeeld accijnzen. 

Een accijns is een verbruiksbelasting met als doel het gebruik van bepaalde consumptiegoederen, omdat ze schadelijk zijn voor de gezondheid of voor het milieu. 

Nu kun je denken...is het dan niet hetzelfde als btw?

Nee!

BTW is altijd een % van de verkoopprijs.

Accijns is een vast bedrag. 

Hoe ziet dit eruit?

Door de heffing van accijns zullen de aanbieders van vliegtickets de prijs bij iedere hoeveelheid met het accijnsbedrag verhogen. De aanbodlijn verschuift naar boven.

Door een extra belasting stijgt de prijs en neemt de hoeveelheid af. Door deze ingreep van de 

overheid neemt het 

totale surplus af.

Wat verandert er?

Hoe werkt zo'n subsidie?

Door een subsidie daalt de prijs en neemt de aangeboden hoeveelheid toe. Door deze ingreep van de overheid neemt het totale surplus af.

Hoe zit dit eruit?

De prijs daalt van pe naar p1. De hoeveelheid stijgt van Qe naar Q1. Het prijsverschil tussen p2 en p1 is het bedrag van de subsidie. Het consumentensurplus was eerst links C en het producentensurplus was B.

De subsidie is D+E+G+F. Dit zijn kosten voor de overheid. 

Het nieuwe consumentensurplus is C + D + G. 

Het nieuwe producentensurplus is D + E

Deadweightloss = F 

Wat het effect is van vaste heffingen of subsidies en procentuele heffingen op de aanbodcurve moet je op verschillende manieren berekenen.

Het aanbod verandert. 

Hoe bereken je dit?

> heffing met vast bedrag

> heffing als % van prijs

Overheidsingrijpen

Stappenplan

Procentuele heffinge opnemen in de aanbodvergelijking

1. Herschrijf de vergelijking van de aanbodfunctie dat P een functie van Qa wordt

2. Bepaal de groeifactor door bij het heffingspercentage 100 op te tellen en dit te delen door 100. Vermedigvuldig daarna met de groeifactor

3. Herschrijf nu de vergelijking van de aanbodsfunctie weer zo dat Qa een functie is van P

VB: 50% heffingspercentage

1. Qa = 10p - 40 --> 10P - 40 = Qa --> 10p = Qa + 40 --> P = 0,1Qa + 4

2. P = (0,1Qa +4) x 1,5

3. 0,15Qa + 6 = P --> 0,15Qa = P -6 --> Qa = 6,67P - 40