IVIO POEZIE

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

IVIO POEZIE

"Lees maar, er staat niet wat er staat"

POEZIE

"Lees maar, er staat niet wat er staat"

POEZIE

• wat is poëzie
• wat is een sonnet
• strofe
  
• rijmsoorten: eindrijm, mannelijk en vrouwelijk, alliteratie, assonantie
• metrum en enjambement
  
• beeldspraak: metafoor, personificatie, metonymia, synesthesie
  

POEZIE
Hoe herken je poëzie?

 De oplossing ligt voor de hand als je goed luistert naar de zin ‘Een minderheid verpest het voor de meerderheid’. Je moet zorgen dat die minderheid – bestaand uit naarlingen die met stenen, bekers, aanstekers en vuurwerk gooien – niet meer in het stadion komt.

Mijn voorstel is daarom nogal rigide, maar alles wat je zou kunnen verzinnen om van voetbal een gezellige toeschouwerssport te maken is nogal rigide: voortaan mogen alleen kinderen onder de 16 en volwassenen boven de 70 het stadion in. Kinderen onder de 16 zijn, over het algemeen, lief. Geef ze een cola en een zakje popcorn en ze kijken intens tevreden naar een voetbalwedstrijd. Kinderen zijn de allergrootste, allergepassioneerdste voetbalfans. Ze hebben Brian Brobbey op hun lunchtrommel staan. Je zou ze zelfs kunnen vragen om hun lunchtrommel mee te nemen om hun goeiigheid aan te tonen.

Dan zijn er de mensen van boven de 70. Die gooien, over het algemeen, niet meer met vuurwerk. Ook hebben ze helemaal geen zin om op de vuist te gaan met grote groepen andere mensen. Dat verlangen ebt weg als je ouder wordt. Ze zijn allang blij als ze zitten, hèhè, dan pakken ze de zelf meegenomen gevulde koek uit de linnen tas en gaan ze, net als de kinderen onder de 16, genieten van de wedstrijd.

Als ik kijk naar het Ajaxbezoekende publiek bij mij thuis zou dit beleid slechts één persoon uitsluiten. Mijn zoon (13) en zijn oma (84) zouden gewoon naar wedstrijden kunnen blijven gaan. Mijn man (49) niet. Hij protesteerde tegen mijn plannen. Gedoe om uit te voeren, discriminatie, zei hij.

Dat is natuurlijk onzin. Gedoe is: vernielingen, vechtpartijen, mensen in het ziekenhuis, hele politiemachten die op de been moeten komen. Geen gedoe is: een tribune vol juichende kinderen en bejaarden.

En er zijn zoveel plekken in het openbare leven waar op leeftijd geselecteerd wordt. Bovendien heeft de groep tussen de 16 en de 70 minder recht op voetbalwedstrijden bezoeken, vind ik. Als ze van voetbal houden, zijn ze heus al eens vaker naar een wedstrijd geweest. Een kind van 12 niet. Zeventigplussers hebben ook meer recht om te gaan, want zij hebben, relatief gezien, minder kans om nog veel wedstrijden bij te wonen in hun leven. En, het belangrijkst: ze zijn rustig.

Kinderen van 12 die geen grootouder hebben om mee te gaan, gaan gezellig als groepje. Ze mogen in het kinder-zonder-grootoudervak. Of ze nemen de oude buurman mee. Heeft die ook weer eens een uitje. Ik meen dit allemaal.

De oplossing ligt voor de hand

als je goed luistert naar de zin

Een minderheid verpest het voor de rest

Je moet zorgen dat die minderheid

bestaande uit naarlingen die met stenen

bekers, aanstekers en vuurwerk gooien

niet meer in het stadion komt.

Mijn voorstel is daarom nogal ridige

maar alles wat je zou kunnen verzinnen

om van voetbal een gezellige sport te maken

is nogal ridige

voortaan mogen alleen kinderen onder de 16

en volwassenen boven de 70

in het station komen.

POEZIE

Vorm 

Beeldspraak

Rijm

Stijlfiguren

Inhoud

Sonnet

Metrum

Park in Volterra

De herfst deed zich reeds vaag gevoelen.

Het was het einde van ’t seizoen.
De zetbaas van het paviljoen
Sjouwde met tafeltjes en stoelen.

Geremd door zuidelijk fatsoen
Stonden ragazzi en fanciulle,
Verwaching veinzend, in de zwoele
Namiddagzon verliefd te doen

Wij dronken een glas wijn en zwegen.
Wij bleven met onszelf alleen,
Tot er een oude man verscheen

Die blaren op een hoop ging vegen.
Als in een Franse film, zo één
Waar ze elkaar tot slot niet kregen.
Jean Pierre Rawie

SONNET

- twee strofen van vier

- twee strofen van drie

- chute tussen tweede en derde strofe

- rijmschema abba baab cdd cdc
- omarmend rijm: m/v
- vrouwelijk omarmt mannelijk in strofe 1, mannelijk omarmt vrouwelijk in strofe 2.

- binnenrijm: vaag gevoelen = alliteratie
- binnenrijm: deed reeds = assonantie

Park in Volterra
De herfst deed zich reeds vaag gevoelen.
Het was het einde van ’t seizoen.
De zetbaas van het paviljoen
Sjouwde met tafeltjes en stoelen.

Geremd door zuidelijk fatsoen
Stonden ragazzi en fanciulle,
Verwaching veinzend, in de zwoele
Namiddagzon verliefd te doen

Wij dronken een glas wijn en zwegen.
Wij bleven met onszelf alleen,
Tot er een oude man verscheen

Die blaren op een hoop ging vegen.
Als in een Franse film, zo één
Waar ze elkaar tot slot niet kregen.
Jean Pierre Rawie

Eindrijm

- rijmschema abba baab cdd cdc

- omarmend rijm: m/v (staand/slepend)
- vrouwelijk omarmt mannelijk in strofe 1, mannelijk omarmt vrouwelijk in strofe 2.

Binnenrijm

- binnenrijm: verwachting veinzend = alliteratie

- binnenrijm: deed reeds = assonantie

alliteratie: beginrijm binnen een regel

assonantie: klinkerrijm binnen een regel

METRUM

Een metrum is de regelmaat in de uitspraak van sterke en zwakke le6ergrepen in een zin of regel. De jambe, anapest, trocheus, dactylus en spondeus. Een jambe bijvoorbeeld is een zwakker beklemtoonde lettergreep gevolgd door een met sterkere nadruk.

Het belangrijkste (meest gebruikte) is de jambe: -x

De herfst deed zich reeds vaag gevoelen. -x-x-x-x-
Het was het einde van ’t seizoen. -x-x-x-x
De zetbaas van het paviljoen -x-x-x-x
Sjouwde met tafeltjes en stoelen. -x-x-x-x-

NOG ENKELE BEGRIPPEN

De herfst deed zich reeds vaag gevoelen.
Het was het einde van ’t seizoen.
De zetbaas van het paviljoen
Sjouwde met tafeltjes en stoelen.

Geremd door zuidelijk fatsoen
Stonden ragazzi en fanciulle,
Verwaching veinzend, in de zwoele
Namiddagzon verliefd te doen

Wij dronken een glas wijn en zwegen.
Wij bleven met onszelf alleen,
Tot er een oude man verscheen

Die blaren op een hoop ging vegen.
Als in een Franse film, zo één
Waar ze elkaar tot slot niet kregen.

ENJAMBEMENT

om het metrum vast te houden, gaat de 'zin' door op de volgende regel.

ELISIE

weglaten van een lettergreep, vervangen door '

Park in Volterra
De herfst deed zich reeds vaag gevoelen.
Het was het einde van ’t seizoen.
De zetbaas van het paviljoen
Sjouwde met tafeltjes en stoelen.

Geremd door zuidelijk fatsoen
Stonden ragazzi en fanciulle,
Verwaching veinzend, in de zwoele
Namiddagzon verliefd te doen

Wij dronken een glas wijn en zwegen.
Wij bleven met onszelf alleen,
Tot er een oude man verscheen

Die blaren op een hoop ging vegen.
Als in een Franse film, zo één
Waar ze elkaar tot slot niet kregen.
Jean Pierre Rawie

Inhoud en beeldspraak

Volterra is een stadje in Italië.
Zetbaas: beheerder van het paviljoen.
Einde van 't seizoen: herfst van het leven.
Ragazzi en fanciulle: jongens en meisjes.

Wat denk jij dat de tegenstelling in het gedicht is?

Wat is de tegenstelling in het gedicht Park in Volterra?

Park in Volterra
De herfst deed zich reeds vaag gevoelen.
Het was het einde van ’t seizoen.
De zetbaas van het paviljoen
Sjouwde met tafeltjes en stoelen.

Geremd door zuidelijk fatsoen
Stonden ragazzi en fanciulle,
Verwaching veinzend, in de zwoele
Namiddagzon verliefd te doen

Wij dronken een glas wijn en zwegen.
Wij bleven met onszelf alleen,
Tot er een oude man verscheen

Die blaren op een hoop ging vegen.
Als in een Franse film, zo één
Waar ze elkaar tot slot niet kregen.
Jean Pierre Rawie

Tegenstelling tussen jong en oud. Het oudere echtpaar drinkt een glas wijn en praat niet (meer. De jongeren spelen het spel van aantrekken (flirten).

BEELDSPRAAK

'Lees maar, er staat niet wat er staat' 

(bron: Awater, M. Nijhoff)

METAFOOR | METONYMIA | PERSONIFICATIE | SYNESTHESIE

METAFOOR

Ruim die varkensstal eens op.

Bedoeld wordt: de rommelige kamer.

Genoemd wordt: de vergelijking - varkensstal

METONYMIA

Toen Messi scoorde, begon het hele stadion te juichen.

Bedoeld wordt: de mensen in het stadion

Genoemd wordt: het stadion waarin de mensen zich bevinden.

Geef me nog eens een glas.

Bedoeld wordt: een glas vol bier.

Genoemd wordt: alleen het glas.

Deel voor het geheel of geheel voor het deel.

SYNESTHESIE | schreeuwende kleuren

twee zintuigen worden vermengd

PERSONIFICATIE

De wind fluisterde haar naam

Een object krijgt menselijke kenmerken

OEFENEN MET BEELDSPRAAK

KIES STEEDS HET JUISTE ANTWOORD

Heel Londen begon te juichen toen de koning op het balkon kwam.

1. metafoor
2. metonymia
3. personificatie
4. synesthesie

De schaduw raapte gehaast haar stappen op.

1. metonymia
2. metafoor
3. personificatie
4. synesthesie

De wind fluisterde haar naam.

1. metonymia
2. metafoor
3. personificatie
4. synesthesie

Als het deze winter weer gaat vriezen, zal mijn opa de ijzers weer onderbinden.

1. metafoor
2. metonymia
3. synesthesie
4. personificatie

De schilder had dit keer voor schreeuwende kleuren gekozen.

1. metafoor
2. metonymia
3. personificatie
4. synesthesie

STIJLFIGUREN

tegenstelling | paradox | herhaling | parallellisme | opsomming | pleonasme | tautologie | hyperbool | eufemisme | ironie | retorische vraag

Zie Laagland, 2.2

HOE DICHT DE DICHTER

In de volgende dia staan alle regels door elkaar.

Jij gaat de regels in de juiste volgorde zetten. Kopieer de regels naar een worddocument en zet ze weer in de goede volgorde.

Paar minuten.

WEGGAAN  | Rutger Kopland

1. achter je bestaan en niet
2. dan het huis uitsluipen
3. een soort van blijven. Niemand
4. iemand op wie wordt gewacht.
5. Niemand neemt afscheid
6. terugkeren. Je blijft
7. wacht want je bent er nog.
8. want je gaat niet weg.
9. Weggaan is iets anders
10. Weggaan kun je beschrijven als
11. zacht de deur dichttrekken

WEGGAAN | Rutger Kopland

Weggaan is iets anders
dan het huis uitsluipen
zacht de deur dichttrekken
achter je bestaan en niet
terugkeren. Je blijft
iemand op wie wordt gewacht.
Weggaan kun je beschrijven als
een soort van blijven. Niemand
wacht want je bent er nog.
Niemand neemt afscheid
want je gaat niet weg.

HOEVEEL REGELS STONDEN GOED?

😒🙁😐🙂😃

ZELF DICHTEN

Kies vier regels uit de volgende dia

Vul deze regels aan met eigen dichtregels

Schrijf hiermee een gedicht van acht regels: gebruik beeldspraak en stijlfiguren.

•    Als de wind door de wolken waait

•    De soep wordt nooit zo heet gegeten

•    Maar ik houd niet van vlees

•    Dat varkentje zullen wij wel eens wassen

•    Geld maakt niet gelukkig

•    Kleren maken niet alleen de man maar ook de vrouw

•    Zodra de aardappelen geoogst zijn

•    Ruisende rivieren razen voorbij

•    Van je vrienden moet je het maar hebben

•    Maar als ik later groot ben, dan

•    Files die stilstaan op de wegen

• Nooit meer klagen, nooit meer huilen

•    Zoals het klokje thuis tikt

•    Zo zout heb ik het nog nooit gegeten

•    :Zes zure mosselen in een potje

•    Door het venster kijken de sperziebonen

• Toen ik je zag, kreeg ik kippenvel
  

Wie wil zijn gedicht voorlezen?

Of je mailt het snel naar mij, dan lees ik het voor.

IK WEET NU GENOEG OVER POËZIE

😒🙁😐🙂😃

IK KAN NA DEZE LES ZELF VERDER MET POËZIE

😒🙁😐🙂😃

IK VOND DIT EEN NUTTIGE LES

😒🙁😐🙂😃