HEY 8.4 Veranderingen in ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.4 Veranderingen in ecosystemen

Les 1

Leerdoelen

Je legt de invloed uit van biotische en abiotische factoren op de populatiegrootte.

Je beschrijft de opeenvolgende veranderingen in een ecosysteem en je licht de rol van abiotische en biotische factoren toe.

Wat is een voorbeeld van abiotische factor van invloed op een konijn?

1. Hoeveelheid andere konijnen
2. Hoeveelheid wortels in de grond
3. Grondsoort in de leefomgeving
4. Hoeveelheid vossen in de leefomgeving

Biotische factoren= invloed van andere organismen op een organisme. Vb: 

• Concurrenten
  
• Voedsel
  
• Predatoren
  
• Ziekteverwekkers
  
• Enz...

Abiotische factoren: invloed van de niet-levende natuur op een organisme. Vb:

• Water
  
• Wind
  
• Zon
  
• Aarde
  
• Zoutgehalte
  
• Enz..
  

Regulerende factoren op een populatie

• biotische/abiotische factoren
• Intraspecifieke concurrentie
• Interspecifieke concurrentie (predatie!)

Intraspecifiek

Interspecifiek

Concurrentie

Bij intraspecifieke concurrentie zijn organismen van dezelfde soort elkaars concurrenten. Als een populatie te groot wordt, kunnen soortgenoten elkaar verjagen.

Concurrentie

Bij interspecifieke concurrentie willen verschillende soorten organismen beschikken over hetzelfde voedsel en/of over dezelfde verblijfplaats om te broeden of te schuilen.

Wat is een voorbeeld van beperkende factor voor een boom?

1. Het hebben van een hoeveelheid bladeren.
2. De aanwezigheid van stikstof in de lucht.
3. De hoeveelheid water in de grond.
4. De aanwezigheid van konijnen in de buurt.

Wat is geen abiotische factor?

1. Regen
2. Zonlicht
3. Bodem
4. Ziekteverwekkers

Wat zijn biotische factoren?

1. Invloeden afkomstig van de mens
2. invloeden afkomstig van het milieu
3. Invloeden afkomstig van dieren
4. Invloeden afkomstig van de levende natuur

1. Intraspecifieke concurrentie
2. Interspecifieke concurrentie

Wanneer een buitenstaande leeuw een bestaande troep probeert binnen te dringen vechten de mannetjes om het territorium. Waar is dit een voorbeeld van?

1. Interspecifieke concurentie
2. Intraspecifieke concurentie

Populatiegrootte

De populatiegrootte is de grootte van een populatie in een bepaald gebied

Populatiegrootte

De populatiegrootte wordt beinvloed door:

Geboorte

Sterfte

Migratie

populatie grote bepalen 

• aantallen tellen 
• steekproef nemen 
• schatten
• vangen merken en terugzetten

steekproef nemen 

aantallen tellen

Schatten

Tellen en schatten

- Vangen, merken en terugzetten

Gemerkte dieren eerste vangst (M)

Aantal individuen in populatie (N)

Gemerkte dieren bij 2e vangst (Mv)

Totaal gevangen bij 2e vangst (Nv)

N/M = Nv/Mv

N = Nv/Mv x M

Voorbeeld

Je wilt het aantal konijnen in de duinen schatten.

Je vangt 20 konijnen en merkt ze (M)

Bij tweede keer vangen, vang je 30 konijnen (Nv). Hiervan zijn er 3 gemerkt (Mv)

Je mag aannemen dat 30 / 3 = N / 20

N = 30 / 3 x 20 = 200

Vangst - terugvangst methode

Vangst - terugvangst methode

Vangst - terugvangst methode

Nu jullie. Hoe groot is de populatie?
Stel ik vang 35 vissen. Al deze 35 worden gemerkt en uitgezet. Daarna vang ik 31 vissen waarvan er 7 gemerkt zijn.

Populatie = 2e vangst * 1e vangst / gemerkte 2e vangst

Stel dat de vissen die ik de eerste keer gevangen en gemerkt had zijn door de vangst vermoeid geraakt. Hierdoor zijn een aantal gemerkten makkelijker ten prooi gevallen aan roofdieren.

Wat is hierdoor het effect op mijn schatting van de populatiegrootte geweest?

1. Vang meer gemerkten dan normaal, populatiegrootte te hoog geschat
2. Vang minder gemerkten dan normaal, populatiegrootte te hoog geschat
3. Vang meer gemerkten dan normaal, populatiegrootte te laag geschat
4. Vang minder gemerkten dan normaal, populatiegrootte te laag geschat

wanneer een vogel zich in een niewe kolonie vesticht is dit dan immigratie of emigratie voor de niewe kolonie

1. Immigratie
2. Emigratie

Aan de slag!

8.4 Veranderingen in ecosystemen

Maken opdr. 41, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49

8.4 Veranderingen in ecosystemen

Les 2

Leerdoelen

Je legt de invloed uit van biotische en abiotische factoren op de populatiegrootte.

Je beschrijft de opeenvolgende veranderingen in een ecosysteem en je licht de rol van abiotische en biotische factoren toe.

Veranderende ecosystemen

• successiestadia van een vegetatie: van pionierstadium -> via successie -> naar climaxstadium
• primaire en secundaire successie
• indicatorsoorten kenmerkend voor elk stadium

kenmerken van een pionierstadium

• beperkte biodiversiteit (weinig verschillende planten- en diersoorten)
• bodem bevat weinig plantenresten (humus), voedselarm
• planten blootgesteld aan grote schommelingen in abiotische factoren (temperatuur, lichtintensiteit, wind)
• meeste planten zijn eenjarig en overleven als zaad en hebben weinig concurrentie van andere soorten

verlanding: vb. van successie

kenmerken van successie

• toename van biodiversiteit van zowel planten als dieren
• er ontstaat een gelaagde begroeiing (bodembedekkers, kruiden, struiken, bomen)
• eenjarigen worden vervangen door meerjarigen, kruiden door houtige gewassen
• de bodem verandert van humusarm naar humusrijk
• netto toename van biomassa (door CO₂-opname)

verschillende climaxstadia

kenmerken van een climax stadium

• grote variatie in climaxstadia door grote verschillen in bodem en klimaat (abiotische factoren)
• grote biodiversiteit (van planten én dieren)
• gelaagde vegetatie (bodemlaag/kruiden/struiken/bomen)
• gesloten energiekringloop (assimilatie = dissimilatie), geen netto groei
• gedempte invloed van abiotische factoren (microklimaat)

subclimax: door menselijk ingrijpen (maaien. beweiding) of na bodemerosie; geen doorontwikkeling naar climax 

primaire successie

• ongestoorde ontwikkeling van pionierstadium tot climax
• eerst is bodemvorming nodig (verwering van rotsen) en humusvorming (organische resten) voordat er successie optreedt

secundaire successie

• na verstoring treedt (soms onvolledig) herstel op van het ecosysteem, gaat sneller dan primaire successie door aanwezigheid van humus in de bodem 

herstel en secundaire successie na brand

Een ecoloog wil het aantal konijnen in een bepaald afgeschermd natuurgebied gaan bepalen. Hiervoor gebruikt hij de methode van vangen, merken en terugvangen. Bij de eerste vangst vangt de ecoloog in totaal 44 konijnen, die vervolgens een ring om de poten krijgen. Deze konijnen worden weer losgelaten. Een week later vangt hij opnieuw konijnen. Dit keer 34 stuks, waarvan er 4 een ring om de poten hebben.
Bereken de grootte van de konijnenpopulatie.

1. 5
2. 374
3. 176
4. 577

Wat is het verschil tussen primaire en secundaire successie?

1. Bij primaire successie zijn alleen producenten betrokken,
2. Primaire successie start op kale rots, secundaire successie start met vruchtbare grond
3. Primaire successie gaat veel sneller door gebrek aan concurrenten
4. Primaire successie verloopt ongestoord, secundaire successie niet

Climax of pionier?

Veel verschillende soorten organismen

1. Pionier
2. Climax

Welk kenmerk hoort bij een pionier ecosysteem?

1. gelaagde vegetatieopbouw
2. humusrijke bodem
3. sterke schommelingen in abiotische factoren
4. grote biodiversiteit

Climax of pionier?

Veel verschillende soorten organismen

1. Pionier
2. Climax

Tijdens een bosbrand sterven veel planten af. De bodem wordt verrijkt met voedingsstoffen van de dode plantenresten die achterblijven nadat het vuur is gedoofd. Hierdoor groeien er vrij snel weer nieuwe planten in het gebied.
Dit is een voorbeeld van

1. primaire successie
2. secundaire successie

Hoe noem je het als een gebied zich helemaal opnieuw moet ontwikkelen na erosie?

1. Primaire successie
2. Secundaire successie

Welk ecosysteem is een pioniersstadium?

1. 
2. 
3. 
4. 

Wat kan een voorbeeld zijn van successie? Dus welke opeenvolging past bij successie?

1. heide -> zand -> bos
2. bos -> moeras -> plas
3. strand -> duinen -> bos
4. steppe -> kale grond -> regenwoud

Stel: je bepaalt de populatiegrootte van een populatie kikkers in een vijver met vangen-merken-terugvangen. De 2e keer laten de dieren zich minder snel vangen (leervermogen). Komt je schatting te hoog of te laag uit?

1. te hoog
2. te laag
3. maakt niet uit.

Wat is van invloed op een populatiegrootte?

1. hoeveelheid voedsel
2. natuurlijke vijanden
3. ziekte verwekkers
4. A, B en C

Hoe verloopt successie?

Sleep de onderstaande gebeurtenissen zodat er een juiste chronologische volgorde ontstaat 

1

2

3

4

5

6

Op de bodem die arm is aan organische stof ontkiemen planten die bestand zijn tegen extreme abiotische factoren

Kleine consumenten 1e orde en reducenten vestigen zich in en op de bodem

De reducenten breken detritus af waardoor bodem rijker wordt aan anorganische stof (mineralen) 

Door de rijkere bodem (humus) worden er meer producenten aangetrokken met een tolerantie voor meer anorganische stof.

Het voedselaanbod stijgt enorm en trekt consumenten van hogere orden aan.

De biodiversiteit stijgt explosief en er ontstaat gelaagdheid in het ecosysteem

Aan de slag!

8,4 Veranderingen in ecosystemen

Maken opdr. 50, 51, 52, 53