HAVO/VWO klas 1, Hoofdstuk 3, paragraaf 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Kern van de paragraaf

• Poleis
• Griekse kolonies
  
• Kolonisering, handel en nijverheid
  
• 4 sociale groepen van Athene
  
• Spartanen
  

Onafhankelijke stadstaten

Griekse wereld (= Hellas): meer dan 150 zelfstandige gemeenschappen: de poleis (polis).

• Dit waren landbouwstedelijke samenlevingen;
  
• vaak ontstaan rond een akropolis (bron 4)
  

Oorzaak v/h ontstaan van de 'losse' poleis = divers/het niet-aaneengesloten landschap

Kenmerkend voor de polis (stadstaat):

• stad met gebied eromheen
• eigen regering, eigen leger

Athene = grootste/belangrijke polis (300.00 inwoners)
Andere stadstaten: Sparta, Korinthe

Als kikkers rond een vijver...

Landbouw en kolonisatie

Hellas: slechts 20% v/d landbouwgrond was vruchtbaar. Hier werden o.a. olijven, fruit, groenten en graan verbouwd.

8e eeuw v. C.: Griekse bevolking groei;
Gevolg: tekort aan landbouwgrond & voedseltekort;
Gevolg: Grieken gaan kolonies stichten in het MZG + rond Zwarte zee;
o.a. in Frankrijk, Italië, Turkije

Kenmerkend  voor kolonies:

• zelfstandige poleis
• vriendschappelijk contact met 'moeder-polis' 

Nijverheid

Middelen van bestaan: landbouw, nijverheid, handel en visserij.

Handel vond plaats op de Agora (= marktplein)

Agora = het bestuurlijke, sociale en commerciële hart van een polis;

1. Bestuurlijk:  de overheidsgebouwen (o.a. de rechtbank);
2. Commercieel: het marktplein waar gehandeld werd; 
3. Sociaal: stoa's = de ontmoetingsruimten voor handelaren/filosofen;
4. (Godsdienstig: tempels ter ere van  de goden) 

In de wijken rondom de Agora woonden/werken de ambachtslieden. Zij deden aan nijverheid; zij maakten producten voor de handel/verkoop.

Internationale handel

Gevolg kolonisatie: groei van afzetgebied nijverheid en landbouwproducten. 

Maar er werd ook gehandeld met:

• Egypte (papyrus, graan)
• Etrusken in Italië (hout, bont)
• Feniciërs in Libanon (glaswerk)
• India (specerijen)

Wat werd er gehaald uit de Griekse wereld/kolonies?

• olijven
• Silphion (uit Cyrene; kolonie in Libië)
  

Ontmoeting van culturen

Gevolg van de handel: veel culturen met elkaar in contact & raken met elkaar vermengd.

Voorbeelden:

• Grieken nemen letterschrift over van de Feniciërs
• Grieken nemen geld (munten) over van de Turken

Gevolg: er ontstaat een geldeconomie in het MZG

Vanaf 200 v. C.: De Romeinen nemen o.a. het schrift én het geld van de Grieken over 

nl.wikipedia.org

De samenleving van Athene

Samenleving van Athene: 4 groepen;

• Burgers; vrije & volwassen mannen, geboren in Athene, aanzien afhankelijk van grondbezit
• Metoiken; vreemdelingen, woonden wel in Athene, werkten in handel/nijverheid
• vrouwen; weinig rechten, deden het huishouden, zorgden voor (huis)slaven/kinderen
• slaven; privébezit van eigenaar, geen rechten 

Slavernij

1/3 van de Griekse bevolking = slaven

Slaven:

• vaak mensen uit overwonnen volkeren na oorlog
• belangrijk voor de economie; zij deden namelijk groot deel v/h werk in mijnen, landbouw en werkplaatsen
• Overige slavenwerkzaamheden: leraar of ambtenaar

De samenleving van Sparta

Spartanen waren de baas over een groot gedeelte van de Peloponnesos.

Spartaanse maatschappij: 3 sociale groepen;

1. Spartaanse mannen : m.n. soldaten
2. Overwonnenen: zij werkten als slaven op het land in de, door Sparta, onderworpen gebieden 
3. Omwonenden: bewoners van onderworpen stadstaten: zij hadden eigen bestuur/handel/nijverheid, ze moesten belasting betalen en soldaten leveren aan de Spartanen

De samenleving van Sparta

Sparta als stadstaat:

• Geen Akropolis
• Lag op een open vlakte

Gevolg: extra sterk leger was nodig
Gevolg: mannen hielden zich alleen met militaire zaken bezig
Doel: opvoeden tot goede soldaten/gedisciplineerde mensen