5 HAVO 10.5 Risico's van ioniserende straling

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Recap 10.4

daarna 

- uitleg 10.5

- zelf aan het werk

Wat is de halveringstijd?

1. de tijd wanneer het aantal protonen is gehalveerd
2. de tijd waarin de activiteit van een stof is gehalveerd
3. de tijd wanneer het aantal neutronen is gehalveerd
4. de tijd waarin het aantal moleculen zijn gehalveerd

De halveringstijd van deze stof is ...

1. 5 uur
2. 10 uur
3. 20 uur
4. 60 uur

Wat is de halveringstijd van C-14?

1. 5730 jaar
2. 7530 jaar
3. 3750 jaar
4. Asjemenou, hij is stabiel

Na 2 halveringstijden

1. Is 100% van een isotoop vervallen
2. Is 75% van een isotoop vervallen
3. Is 25% van een isotoop vervallen
4. Is deze quiz afgelopen

De halveringstijd van kernafval is klein

1. waar
2. niet waar

Wat is activiteit?

1. Het aantal protonen dat per seconde vervalt
2. Het aantal kernen dat per seconde vervalt
3. Het aantal ionen dat per seconde vervalt
4. De hoeveelheid gammastraling

Juist/onjuist:

Hoe hoger de waarde van de activiteit van een radioactieve bron, des te schadelijker de straling?

1. Ja dit is juist
2. Nee dit is onjuist
3. Dat kun je niet zeggen aan de hand van de activiteit alleen

De grootheid van activiteit is Bq(becquerel)

1. waar
2. niet waar

10.5 Risico's van ioniserende straling

Na deze les kan je ...

... het verschil aangeven tussen bestraling en besmetting.

... de stralingsdosis berekenen. 

... de dosisequivalent berekenen. 

... de effectieve totale lichaamsdosis berekenen. 

Bestraling en besmetting

Bestraling en besmetting

Bestraling:

Je wordt bestraald met ioniserende straling.

Bijv. röntgenfoto. Je hand absorbeert een deel van de straling. 

Arts neemt afstand.

Bestraling en besmetting

Besmetting:

Je krijgt een radioactieve stof in of op je lichaam.

De bron zal je continu bestralen, totdat hij wordt verwijderd.

Bijvoorbeeld bij een PET-CT scan.  Radio-actieve suikermoleculen worden in het lichaam geïnjecteerd. Actieve cellen zoals tumorcellen nemen meer suiker op en worden zo gedetecteerd.

Grote hoeveelheden straling

--> Stralingsziekte

Stralingsdosis

waarin:

D                   = stralingsdosis (Gy)             [spreek uit als: Gray = J/kg]

m                  = bestraalde massa (kg)

E                   = geabsorbeerde energie (J)

D=​m​​E​ ​​​​

De stralingsdosis D is de hoeveelheid energie die 1 kg lichaamsmassa uit de straling absorbeert

Equivalente Dosis of Dosisequivalent

waarin:

H                   = equivalente dosis (J/kg of Sv)  

                     = weegfactor

D                   = stralingsdosis (Gy of J/kg)

H=w​R​​ ⋅ D

De equivalente dosis houdt rekening met de weegfactor.  

Alfastraling                                                                 weegfactor 20 

Beta- gamma- röntgenstraling                            weegfactor 1

w​R​​

Het biologisch effect van straling verschilt per soort weefsel

Effectieve totale lichaamsdosis houdt hier rekening mee

Stralingsdosis

De grootte van de schade die de straling veroorzaakt is afhankelijk van 4 factoren. 

1. De hoeveelheid stralingsenergie die het lichaam absorbeerd.
2. In welke tijdsduur de straling geabsorbeerd wordt. 
3. Het soort straling.
4. Welke organen bestraald zijn. 

Stralingsdosis

De stralingsenergie die één kilogram lichaamsmassa absorbeert. 

De eenheid J/kg wordt bij stralingsdosis gray (Gy) genoemd. 

D=​m​​E​​

E: Geabsorbeerde energie (J)

m: Massa van het bestraalde orgaan (kg)

D: Stralingsdosis (J/kg)

Dosisequivalent

Niet alle stralingssoorten richten even veel schade aan. 

Door de dosisequivalent te berekenen neem je de stralingssoort mee in de berekening. 

De eenheid J/kg wordt bij dosisequivalent sievert (Sv) genoemd.

H=w​r​​⋅D

H: Dosisequivalent (J/kg)

wr: Stralingsweegfactor

D: Stralingsdosis (J/kg)

Niet ieder orgaan is even gevoelig voor straling. 

In de effectieve totale lichaamsdosis houd je rekening met het bestraalde orgaan. 

Dosisequivalent

Effectieve totale lichaamsdosis = H x orgaanweegfactor

Wat is de weegfactor van röntgenstraling?

1. 1
2. 2
3. 5
4. 20

Wat is de weegfactor van alfastraling?

1. 1
2. 2
3. 5
4. 20

Waarom is de weegfactor van alfastraling 20 x groter dan van betastraling?

De maximale effectieve lichaamsdosis die een mens als gevolg van kunstmatige straling mag ontvangen is vastgelegd in de dosislimiet. 

BiNaS tabel 27D2. 

Dosislimieten

Wat is de dosislimiet van iemand van 20 jaar die in het ziekenhuis werkt op de röntgenafdeling?