H3 3.1_3.2_Meiose_HTM

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Sleutelen aan erfelijkeheid, vroeger en nu

Leerdoelen

1. Je weet wat veredelen en biotechnologie is.

2. Je kunt aangeven wat het belangrijkste verschil is tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting.

3 Je kunt uitleggen welke cellen in het lichaam diploïd zijn en welke haploïd. 

4. Je kunt beschrijven welke verschillen er zijn tussen de mitose en de meiose (doel van beide soorten celdelingen).

5. Je kunt beschrijven waarin de meiose bij de man verschilt van die bij de vrouw.

Verbeteren soorten: Veredelen

Door planten met de goede eigenschappen met elkaar te kruisen kun je planten kweken met nog betere eigenschappen. Bijvoorbeeld planten die goed tegen wat droogte kunnen maar die ook ongevoelig zijn voor bepaalde ziekten. 

• heet 'fokken' bij dier
• heet 'veredelen' bij plant

Hoe maak je betere planten?

Veredelen gaat in vier stappen:
1. De kweker kiest planten met de beste eigenschappen. Hij wil bijvoorbeeld een sterke plant met roze bloemen. Hij brengt het stuifmeel van een sterke plant met paarse bloemen aan op de stempel van een plant met roze bloemen. Dit heet kruisen.
2. Uit de zaden die hierdoor ontstaan kweekt hij nieuwe planten
3. uit deze planten selecteert hij de beste en kruist hiermee verder. 
4. Wanneer hij de planten heeft die hij wilt gaat hij ze ongeslachtelijk vermeerderen. (stekken, bollen, weekselkweek)

Opbrengst vergroten

(veredelen)

Op deze manier zijn uit de wilde kool ook allerlei bekende voedselgewassen gekweekt. Spruitjes, bloemkool en rode kool.

Het nadeel van dit veredelen is dat het vaak heel lang duurt totdat je de gewenste eigenschappen bij elkaar hebt.

Met moderne biotechnologie zijn we tegenwoordig in staat om een gunstige eigenschap van een plant in te bouwen bij een andere. Er wordt dan een stukje DNA van de ene soort overgebracht naar de andere.

Opbrengst vergroten

(veredelen)

Met moderne biotechnologie (productie voedingsmiddelen, genotsmiddelen, etc) zijn we tegenwoordig in staat om een gunstige eigenschap van een plant in te bouwen bij een andere. Er wordt dan een stukje DNA van de ene soort overgebracht naar de andere: Gentechnologie (recombinant-DNA-techniek).

2n --> 3n of 4n

soortkruisingen mogelijk wanneer het aantal chromosomen vermeederd.

• broodtarwe (3n): spontane kruising tussen 3 grassoorten
  
• aardappel (4n)
  
• Opzettelijk door colchicine

Methoden voor verbetering van organismen

• veredelen of fokken: nakomelingen met de meest gunstige eigenschappen worden geselecteerd om verder te kruisen. Hierdoor worden de meest gunstige eigenschappen in de nakomelingen gekregen. * Wilde soort (minder gevoelig voor ziekten) -->wereldzaadbank

Methoden voor verbetering van organismen

• veredelen of fokken: nakomelingen met de meest gunstige eigenschappen worden geselecteerd om verder te kruisen. Hierdoor worden de meest gunstige eigenschappen in de nakomelingen gekregen. * Wilde soort (minder gevoelig voor ziekten) -->wereldzaadbank
• recombinant-DNA-technieken: DNA wordt ingebracht, eventueel van een ander soort, om de gewenste eigenschappen te krijgen, bijv resistentie bij planten.

Geslachtelijke Voortplanting

Geslachtscellen (gameten)

Somatische cellen

Meiose

Geslachtelijke voortplanting

Reductiedeling: meiose

jongens: vanaf puberteit

meisjes: foetale ontwikkeling --> delingsproces wordt elke maand hervat

n = 23

Cel van mens: 2n

= diploïd

2n (diploid) / n (haploid)

Zygote (2n): direct na versmeling van 2 haploïde cellen (n)

Meiose

1 diploïde cel

wordt

4 haploïde cellen

Meiose

Meiose I

Mitose

Meiose

Meiose I:

homologe chromosomen rangschikken zich paarsgewijs

Eind: 2 haploide cellen

Meiose II: chromatiden worden uit elkaar getrokken.

Deze fase verloopt zoals de mitose, met het verschil dat er geen paren meer zijn.

Spermatogenese

2n (diploid) / n (haploid)

Recombinatie

Door geslachtelijke voortplanting zijn veel verschillende combinaties mogelijk door de versmelting van de geslachtscellen, 

er vindt recombinatie plaats (weer-combinatie). 

Voordeel: 

1) Wisselende omstandigheden. 

2) Vindt daarbij natuurlijke selectie plaats, dan heeft de best aangepaste de meeste kans om nakomelingen te krijgen.

3) Slechte eigenschappen uit het genetische bestand verwijderen.

Leg het begrip diploïd uit.

Waar bij hoort deze formule:
2N > N + N

1. Mitose
2. Meiose I
3. Meiose II
4. Bevruchting

Bij welk proces treedt bij de meeste dieren meiose op?

1. Vorming gameten (geslachtscellen)
2. ongeslachtelijke voortplanting
3. versmelting geslachtscellen
4. deling van huidcellen

Welke combinatie is de juiste?
Een diploïde cel van een mens heeft:

1. 2N chromosomen (46 stuks)
2. N chromosomen (46 stuks)
3. 2N chromosomen (23 stuks)
4. N chromosomen (23 stuks)

Wat is het doel van meiose ?

1. ongeslachtelijke voortplanting
2. bevruchting
3. groei, herstel & vervanging
4. reduceren van het aantal chromosomen

Hoe geef je meiose II schematisch weer? (gebruik n)

1. schema 1
2. schema 2
3. schema 3
4. schema 4

Een alien bevat 60 chromosomen. Hoe groot is N?

1. schema 120
2. schema 60
3. schema 30
4. schema 15

Opdrachten

3.2.3

3.2.4