Mythologie: (wetenschappelijke) theorieën over mythen

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2-5

Mythologie
de min of meer wetenschappelijke bestudering van mythen

De (min of meer) wetenschappelijke
bestudering van mythes

Denken over mythen

Verschillende vragen:

1. Hoe zijn mythen ontstaan?
2. Wat is de functie van een mythe? Wat doet een mythe? Waarom vertellen mensen elkaar mythen?
3. Wat is de inhoud van de mythe? Welke soorten verhalen zijn er?

De Grieken worstelen met hun eigen mythen

• vreemde mythen: goden misdragen zich, gaan vreemd, geven niet het goede voorbeeld
• Grieken zoeken een manier om daarmee om te gaan
• Een optie: mythen niet meer letterlijk nemen
• 3 stromingen

Rationaliseren

• Palaphaitos (4e eeuw BCE)
• de mythen bevatten een historische kern van waarheid
• monsters, gedaanteverwisselingen, bovennatuurlijke krachten bestaan niet
• herschrijving van onwaarschijnlijke mythen
• maar over de goden zegt Palaphaitos bijna niets!
• deze denkwijze blijft lang bestaan; tot in de moderne tijd
  

Palaphaitos over de mythe van Zeus en Europa

• Ze zeggen dat Europa, de dochter van koning Foinix, op de rug van een stier over de zee reisde en zo vanuit Tyros op Kreta aankwam.
• Ik denk dat noch een stier noch een paard zo'n groot stuk open zee kan overzwemmen,
• en het lijkt me ook niet dat een meisje op de rug van een wilde stier klimt.
• Zeus had ook wel een andere en betere manier van reizen kunnen vinden, als hij wilde dat Europa naar Kreta ging.
• De werkelijkheid is als volgt. Er was een man uit Knossos, de hoofdstad van Kreta, die Tauros heette, en hij voerde oorlog tegen het Tyrische land. Uiteindelijk roofde hij een flink aantal meisjes uit Tyros, waaronder de dochter van de koning, Europa.
• De mensen zeiden toen dus: "Tauros is ervandoor met de dochter van de koning."
• Dat zijn de gebeurtenissen waar de mythe bij is bedacht.

Euhemerisme

• Euhemerus (3e eeuw BCE)
• theorie: de goden bestaan niet, maar zijn mensen die in het verleden zó belangrijk en beroemd zijn geweest dat mensen ze zijn aanbidden als goden
• Euhemerus was een atheïst
• Euhemerus baseerde zijn theorie onder andere op de gangbare gewoonte van apotheose
• apotheose = vergoddelijking van mensen na hun dood

Denk als Euhemerus! Rechts staan omschrijvingen van personen. Sleep die naar de naam van de god die daaruit is ontstaan.

had een bordeel op Cyprus

had een smederij op Lemnos

was een koppelaarster op Samos

was de koning van Kreta

had een inlichtingenkantoor in Delphi

was een landbouwadviseur in Thebe

was een jageres in Efeze

was een zeehandelaar in Sounion

was een kunstenares uit Athene

Artemis

Hera

Apollo

Poseidon

Dionysos

Athena

Zeus

Afrodite

Hefaistos

Allegorisch lezen

• allegorie: ἀλλο+ ἀγορεύω
  
• ‘iets anders zeggen’
• de echte betekenis zit onder de tekst verborgen
• VB: ruziënde goden zijn geen goden, maar natuurlijke elementen die met elkaar in conflict zijn
• water: Poseidon
• aarde: Demeter
• lucht: Hera (ἀήρ)
• vuur: Hefaistos

Denk allegorisch! Verbind de allegorische interpretaties rechts met de juiste mythe en mythische figuren links.

De kunst van het metaalbewerken: het harde ijzer wordt zacht door de warmte van het vuur en laat zich tot bruikbare voorwerpen vormen.

De liefdesrelatie van Mars en Venus.

Athena

De mythe van Prometheus:  elke dag komt een gier zijn lever uitpikken. 's Nachts heelt de wond weer, maar de volgende dag komt de gier weer terug.

Hermes

Ares

De mythe van Chronos die stuk voor stuk al zijn eigen kinderen opeet. (Totdat Zeus geboren wordt...)

Mensen hebben te leiden onder dzorgen die tijdens de nachtrust verdwijnen maar de volgende dag in al hun hevigheid weer terugkomen.

Alles wat door tijd ontstaat, wordt ook weer door tijd verzwolgen.

dwaasheid

wijsheid

spraak

Allegorisch lezen

• blijft lang populair
  
• vooral in de christelijke middeleeuwen
• pagane cultuur botst met christelijke waarden
  
• allegorische lezing lost dat op
• Ovidius' Metamorphosen
• Ovide Moralisé: vertaling, interpretatie, weglating, aanvulling
• problematisch: meerdere interpretaties mogelijk
  
• tegenwoordig niet meer gezien als valide
  

Opdracht voor volgende week

Maak zelf een samenvatting van de mythe van Jason, Medea en het Gouden Vlies.

Volgende week gaan we die mythe allegorisch én rationaliserend lezen.