4.2 & 4.3 - evolutie / fossielen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

Thema 4: Erfelijkheid en evolutie

Basisstof 2

Evolutietheorie

Planning

• Presentie
  
• Herhaling erfelijkheid
• uitleg 
• Werktijd


• Afsluiting

Genotype of fenotype?
Tattoo

1. Genotype
2. Fenotype

Genotype of fenotype?
Je bloeddruk

1. Genotype
2. Fenotype

Hoeveel chromosomen heeft de mens?

1. 16
2. 23
3. 46
4. 52

Chromosomenparen komen voor in de geslachtscellen.

1. Waar
2. Niet waar

Kanker is een mutatie

1. waar
2. niet waar

Geef een voorbeeld van een mutagene invloed.

Genen komen voor in paren.

1. Waar
2. Niet waar

Leerdoelen

Aan het einde van de les:

• Kun je de evolutietheorie beschrijven.
•  kun je beschrijven hoe fossielen zijn ontstaan.
• kun je benoemen dat soorten verwant zijn als ze een gemeenschappelijke voorouder hebben.

Basisstof 2

Evolutietheorie

Evolutietheorie

It is not the strongest of the species that survives, not the most intelligent that survives. It is the one that is most adaptable to change. 

- Charles Darwin

Evolutie

Het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten noemen we evolutie. 

De evolutietheorie is een theorie die ervan uitgaat dat er steeds nieuwe genotypen ontstaan, er natuurlijke selectie plaatsvindt en er nieuwe soorten ontstaan. Dit gebeurt heel langzaam en duurt dus miljoenen jaren.

Nieuwe genotypen

Door geslachtelijke voortplanting ontstaat er variatie in het genotype, hierdoor kan er ook variatie ontstaan in het fenotype. 

--->

Natuurlijke selectie

Organismes die goed aangepast zijn aan hun omgeving hebben een grotere overlevingskans. Dit noemen we natuurlijke selectie. 

Aanpassing aan het milieu

Hoe beter een organisme is aangepast aan zijn milieu (leefomgeving), hoe groter de overlevingskans. Door de natuurlijke selectie hebben soorten met een betere genen een grotere kans om zich voort te planten, de soorten met slechtere genen zullen dan langzaam verdwijnen. 

Ontstaan soorten

Door een mutatie of variatie in het genotype kunnen er verschillende vormen van soorten ontstaan, de soort lijkt dan niet meer op elkaar maar hoort wel bij elkaar.

Waarom? Ze kunnen wel met elkaar voortplanten!

Ontstaan soorten

Nieuwe soorten kunnen door verschillende factoren ontstaan:

• Het milieu (leefgebied) veranderd, de best aangepaste soort overleeft. 
• Isolatie, een groep raakt gescheiden van elkaar, er ontstaan verschillende vormen of er ontstaan een nieuwe soort.

Ontstaan soorten

Een roofvogel vestigtzich op een onbewoond eiland met alleen maar planten, kan hij hier overleven?

1. Ja
2. Nee

4.3 - fossielen

Wat is een fossiel?

Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen of afdrukken van organismen in gesteenten.

Hoe ontstaan fossielen?

Fossielen

Fossielen zijn overblijfselen van organismen in gesteente. 

Ze ontstaan doordat er lagen van zand en klei (sediment) over een organisme komt te liggen. Het organisme raakt dan versteent. 

Fossielen:

Versteende overblijfselen van organismen, of afdrukken van organismen in gesteente

Van welk dier ontstaat er makkelijker een fossiel?

1. Naaktslak
2. Huisjesslak

Ontstaan van leven op aarde

In een geologische tijdschaal kunnen we de geschiedenis van de aarde in tijdperken verdelen, deze tijdperken kunnen we verder verdelen in periodes. 

Geologische tijdschaal

 

• Jaartallen in aantal miljoen jaar geleden.
• Belangrijke gebeurtenissen zoals ontstaan aarde.
• Niet leren, dit moet je alleen kunnen lezen.

Verwantschap

Door te kijken naar een stamboom kan je verwantschap aantonen.

Hoe meer het DNA overeenkomt, 

hoe groter de verwantschap

Voorouders

Soorten vertonen verwantschap als ze een gemeenschappelijke voorouder hebben. 

Uit een stamboom kun je aflezen hoe dieren zich hebben ontwikkeld en welke groepen verwantschap vertonen.

Stambomen

De rat en dolfijn zijn meer verwant met elkaar dan de papegaai en de dolfijn. Beide hebben een gemeenschappelijke voorouder, maar de voorouder van de papegaai en de dolfijn leefde langer geleden, daardoor zijn zij minder verwant met elkaar.

Verwantschap van soorten

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben vertonen verwantschap. Hoe langer geleden ze een gemeenschappelijke voorouder hadden, hoe minder de soorten verwant zijn.

In de afbeelding (een stamboom) zie je dat de Oerang-oetang en de moderne mens minder aan elkaar verwant zijn dan de chimpansee en de moderne mens.

Werktijd

Afronden thema 5!

• Maken: 5.4 en 5.5 (als 5.1 t/m 5.3 nog niet af zijn, dan maak je deze eerst).
• SAMENVATTEN!!!!!!!
• Leren en vragen stellen.