2.4 Hoeveel vrijheden mag de staat van een gevangene afnemen?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.4 Hoeveel vrijheden mag de staat van een gevangene afnemen?

Leerdoelen

• Je kent het begrip onschuldspresumptie

• Je kunt het dilemma tussen rechtsbescherming en rechtshandhaving uitleggen

• Je kent het schema van de rechtspraak (pag. 79)

Wat is het doel van straffen?

https:

Straffen

• Doel: Preventie, vergelding, resocialisatie
• NL heeft hoog recidivecijfer: de helft van de gevangenen pleegt binnen 2 jaar na vrijlating weer een strafbaar feit
• Er is flinke kritiek en discussie over straffen en opsluiting

Rechtsbescherming

Rechtsbescherming: Rechten van burgers worden beschermd tegen machtsmisbruik van de overheid (en tegen andere burgers)

Rechtshandhaving: Controleert of burgers zich aan de regels houden en stuurt waar nodig bij. De overheid heeft geweldsmonopolie.

Onschuldpresumptie

Je bent onschuldig tot het tegendeel bewezen is

Dilemma tussen rechtsbescherming en rechtshandhaving

Waarom?

Het dilemma

Rechtsbescherming en rechtshandhaving kunnen met elkaar botsen. Als de politie bijvoorbeeld op zoek is naar een verdachte, mag de naam en foto van de verdachte dan verspreid worden in de media? 

De vraag is dan: wat is belangrijker? Rechtsbescherming of rechtshandhaving? 

Na de arrestatie? Maximaal voorarrest

• In een rechtsstaat geldt het principe van de onschuldpresumptie (de verdachte is pas schuldig na veroordeling door de rechter)
• Politie kan max. 15 uur iemand vasthouden
• De OvJ kan dit verlengen met maximaal twee keer drie dagen.
• Bijzondere rechter (rechter-commissaris) kan besluiten tot voorlopige hechtenis (maximaal 14 dagen)
• Raadkamer van de rechtbank bevel tot maximaal 90 dagen (tot: 110 dagen, 15 uur)
  

Steeds afweging tussen de vrijheid van de verdachte en de veiligheid van de samenleving

Tussen arrestatie en rechtszaak

• Verdachte ontvangt een dagvaarding van OvJ (waarvan verdacht en wanneer zitting)
• Verdachte hoeft niet persoonlijk te komen tenzij de rechter zegt dat dit wel moet
• Verdachte heeft recht op een advocaat, zwijgrecht en het recht op inzage processtukken

Advocaten over rechters

1. Noem drie eisen waar goede rechters  aan moeten voldoen?
2. Wat is het verschil tussen een advocaat en een rechter?
3. Waarom verkiezen enkele advocaten hun vak boven dat van de rechter?

Verschil tussen rechters

Bedenk twee oplossingen om het verschil tussen rechters te verkleinen. 

Juryrechtspraak

Geef een voordeel en een nadeel van rechtspraak d.m.v. een jury

Moet je je straf uit zitten?

• Bij een tijdelijke gevangenisstraf (of vrijheidsstraf) komt iemand ooit weer vrij (max. 30 jaar)
• Een levenslange gevangenisstraf is in NL  echt levenslang
• Om gedetineerden voor te bereiden op een leven in de maatschappij wordt een proeftijd gehanteerd (voor de resterende tijd) of een verlofregeling (24 uur om praktische zaken te regelen)
• Er is vaak kritiek op deze regelingen.
  

Waarom kunnen verdachten onder voorwaarden eerder vrijkomen? (proeftijd)

Waarom is er vanuit de samenleving veel kritiek op proeftijd/verofregelingen?

Wat is TBS?

Noteer de twee soorten gevangenisstraffen en het belangrijkste verschil tussen deze twee.

Waarvan hangt de lengte van de straf in NL af?

Leg uit waarom het toekennen van verlof of vervroegde vrijlating soms kan leiden tot maatschappelijke onrust

Met welk doel wordt aan gevangenen verlof toegekend?

Soorten strafrechters

• Politierechter: lichte delicten (eis minder dan 1 jaar gevangenisstraf)
• Meervoudige Kamer: 3 rechters, zwaardere delicten/misdrijven.
• Uitspraken zijn gebonden aan het Wetboek van Strafrecht (omschrijving delicten met maximumstraffen)

Procedure rechtszaak

1. Rechter opent de zaak (controleren persoonsgegevens en wijzen op rechten
2. OvJ leest de tenlastelegging voor (waar wordt verdachte van verdacht).
3. Onderzoek ter terechtzitting (rechter en OvJ stellen vragen aan de verdachte).
4. OvJ komt met een strafeis.
5. Advocaat houdt een pleidooi in belang vd verdachte.
6. Recht op het laatste woord vd verdachte
7. Uitspraak door de rechter met toelichting.
   

In beroep gaan

• Zowel advocaat als OvJ kan in beroep gaan tegen de uitspraak
• Eerste aanleg: Rechtbanken (11), Hoger beroep bij: Gerechtshoven (4), In cassatie bij de Hoge Raad (1)

Wat kunnen we leren van gevangenissen in Noorwegen?

Neem stelling: Het Nederlandse gevangenisbeleid moet humaner