1.3 De eerste steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.3 De eerste steden

KA: Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Feniks, Geschiedenis Werkplaats Memo

Leerdoel

Aan het eind van deze les weet je:

• hoe de eerste steden ontstonden  
• welke groepen ontstonden in landbouwstedelijke samenlevingen  
• welke politieke ontwikkelingen plaatsvonden  
• welke culturele ontwikkelingen plaatsvonden 

De vruchtbare halve maan 

Dorpen hadden in de prehistorie hooguit enkele honderden inwoners. De inwoners leefden van de landbouw. 

De eerste steden ontstonden tussen 4000 en 2000 v.C. bij de rivieren de Eufraat en Tigris in Mesopotamië. 

Daar bouwde het volk van de Soemeriërs dorpen uit tot steden met o.a. bestuursgebouwen en tempels. 

De landbouwstedelijke samenleving

• In de steden ontstonden beroepen door specialisatie: als iemand zich richt op een bepaalde vaardigheid. Bijvoorbeeld ambtenaren en priesters: de godsdienstige leiders. 

 

• Er kwamen vakmensen met een ambacht:  een beroep waarbij iemand producten maakt met diens handen en gereedschap. 

 

• Steden waren afhankelijk van handel:  het kopen en verkopen van producten.  Dit gebeurde op een markt: de plaats waar producten worden gekocht en verkocht. 

Politieke ontwikkeling

• De Soemerische steden in Mesopotamië werden geleid door vorsten. De rest van de bevolking bestond uit onderdanen.  
•  In Egypte ontstond omstreeks 3000 v.C. één staat met een koning, de farao.  
• Slaven en boeren stonden in de landbouwstedelijke samenleving onderaan in de sociale hiërarchie: rangorde. zij moesten hun oogst afstaan aan de staat.  
•  De regering kon voedsel verstrekken aan bijvoorbeeld ambtenaren, militairen en priesters door deze belasting:  wat onderdanen aan hun regering moeten betalen.  

Culturele ontwikkeling

• De Soemeriërs hadden een polytheïstische godsdienst = geloof in meerdere goden
• Ze verklaarden alles wat gebeurde uit het handelen van de goden in mythen = verhaal over goden
•  Tussen 3300 en 2900 v.C. ontwikkelden de Soemeriërs het spijkerschrift. Dit was een gevolg van de ingewikkelde organisatie die nodig was voor het besturen van hun steden. 
• Een van de oudst bewaarde schriften is de Wetscodex van Hammurabi

Maken 

zie studiewijzer

De eerste steden ontstaan in de tijd van

1. Jagers en boeren
2. Grieken en Romeinen
3. Steden en staten

Wat is de belangrijkste ontwikkeling uit het eerste tijdvak?

1. De overgang van jagen naar boeren
2. De overgang van verzamelen naar jagen
3. De overgang van boeren naar steden
4. De overgang van boeren naar verzamelen

Hieronder staan vijf uitspraken over het eerste tijdvak: de tijd van jagers en boeren (A-E). Welke twee uitspraken zijn juist?

A De prehistorie is een andere naam van het eerste tijdvak.
B De prehistorie is naam van de tweede periode in de geschiedenis.
C De tijd van jagers en verzamelaars duurde tot 3000 v.C.
D Een kenmerk van het eerste tijdvak is de levenswijze van jager-verzamelaars.
E Een kenmerk van het eerste tijdvak is het ontstaan van landbouw en landbouwstedelijke samenlevingen.

1. Uitspraak A en D
2. Uitspraak A en B
3. Uitspraak C en D
4. Uitspraak D en E