Nationalisme en Imperialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Queen Victoria

Lesdoelen  5.2

* Je kan uitleggen:

*wat er werd besloten op het congres van Wenen

* aan de hand van de Belgische Opstand, dat men op het congres geen rekening hield met het opkomende nationalisme

Het congres van Wenen

 Conservatisme en politiek liberalisme

• 1814 (okt) -1815 (juni): Congres van Wenen (Pruisen, Rusland, Eng. en Oostenrijk > 
• Restauratie en machtsevenwicht in Europa, o.a:
  
• België en Nederland samen in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
• Pruisen krijgt meer grondgebied
• De Restauratie : Europese koningen willen hun oude staat terug

Het Koninkrijk der Nederlanden 1815

Na het Congres van Wenen :

Een groot koninkrijk der

Nederlanden

5.2: nationalisme

• liefde voor eigen land en eigen volk (= een groep mensen met een gemeenschappelijke geschiedenis, taal en cultuur)
• belangrijk doel:  streven van een volk naar een eigen staat
• voortgekomen uit Verlichting en Franse Revolutie
• van onderdaan naar burger

1830: Belgische Opstand

Politiek nationalisme: 

Belgische onafhankelijkheidsoorlog

• Congres van Wenen (1815):
• België en Nederland samen
• Verzet door o.a:
• taal en godsdienst
• 1830: Opstand 
• 1839: erkenning door Nederland

  Van Speijk: 'Dan liever de lucht in'  (febr.1831)

Jan van Speijk 1831

Belgische afscheiding (1830>)

Oorzaken:

• Zuiden katholiek, Noorden protestant
• Grote staatsschuld Noorden > belastingdruk
• Taalbesluit (1823): Nederlands is officiële taal
• vanuit rellen ontstaat opstand > België uitgeroepen
• erkenning door Europese staten
• Willem I weigert > 10-daagse veldtocht (aug '31)
• na Franse interventie definitieve scheiding
• 1839: Scheidingsverdrag
• 1840: Willem treedt af

Kaart NL en
BE  na 1839

5.3 De oorzaken van hetModern imperialisme

Doel van deze paragraaf is leren waarom de europese landenin de 19e eeuw grote rijken overzee stichten

Kolonisatie 16e en 17e eeuw

Europese landen koloniseren gebieden in Afrika en Azië.

Vaak zijn  dat handelsposten.

Motieven: goud, zilver, specerijen, kerstening en avontuur.

Kolonisatie en modern imperialisme

Kolonisatie: het veroveren van overzeese gebiedsdelen.

Handelsposten. 15e, 16e en 17e eeuw

Modern Imperialisme:  Het streven naar een wereldrijk

Europese landen veroveren grote gebieden en overheersen die gebieden

in de periode 1870-1900

Europa verovert de wereld

Wat veranderde er?

vanaf 1870...

5.3 Modern imperialisme, oorzaken:

1. Industrieën hadden grondstoffen en afzetgebieden nodig
2. Nationalisme: als grootmacht had men koloniën nodig (prestige)
3. Ideële motieven: missie/zending en 'white man's burden :Superioriteitsdenken
4. Technische voorsprong in Europa

Engeland als oorlogsgodin Athena in China

Buitenlandse compagnieën:

Engeland

• 1. East India Company (1600) 
• -  verloor concurrentiepositie aan    VOC >
• -  vanuit handelsposten in India producten verhandeld
• - 1858 Britse regering neemt de handelsposten over en  India wordt een kolonie

5.4 De wedloop om Afrika

Doel van  deze les is te leren hoe de wedloop om Afrika is verlopen

Modern imperialisme in Afrika

Mister Livingstone I presume

De Conferentie van Berlijn

Conferentie van Berlijn 

 1884-1885

De Europese landen en de V.S. geven zichzelf hier toestemming voor de verdere kolonisering van Afrika en verdelen de Taart ehhh .....de Kaart dus...

Afrika

• Na uitbreiding Aziatische kolonies is Afrika het laatste "terra incognita" 

• Conferentie van Berlijn (1884): Europese landen spreken over verdeling Afrika

• Initiatiefnemer: Duitse kanselier Bismarck 

• Officiële doel: oorlog voorkomen

Gevolgen vanhet Imperialisme in Afrika

Willekeurig getrokken grenzen

Afrika werd opgedeeld onder de Europese landen

Missie en Zending : gedwongen bekeringen

Afrika leverde goedkoop grondstoffen en werd gebruikt als afzetmarkt

5.5 Nederlanders in Indië 

Doel van deze les :

Leren hoe groot de invloed was van de
Nederlanders in Nederlands Indië

VOC

• in 1799 ging de VOC failliet. De bezittingen van de VOC werden van de Nederlandse staat.

1799: Einde VOC

• Engeland krijgt steeds sterkere vloot

• Minder vraag naar producten van de VOC

• Vierde Nederlands-Engelse oorlog (1780-1784)

• Slecht bestuur en corruptie

1824 Nederlands Indië

De gebieden  worden een Nederlandse kolonie

na de Franse tijd ( Bataafse Republiek  en Napoleon).

De tijd tussen 1816 en 1824 is de kolonie tijdelijk in engelse handen geweest. 

Het cultuurstelsel

 (1830-1870)

• Doel: Indië moet weer winstgevend (voor Nederland) worden

• Met dat geld kan Nederland een modern land worden (wens van koning Willem I)

• Uitvoering onder leiding van Johannes van den Bosch
  

Hoe werkt het cultuurstelsel? (1)

• Javaanse boeren moeten 1/5 deel van hun land verbouwen met voor de Nederlanders interessante producten: koffie, thee en indigo (cultures)
  

• Javaanse boeren krijgen hiervoor plantloon

Hoe werkt het cultuurstelsel? (2)

• Javaanse boeren moeten 66 dagen werken voor de Nederlanders (herendiensten), bijvoorbeeld wegen, kanalen en spoorwegen aanleggen

• De Javaanse vorsten (Regenten) krijgen cultuurprocenten. Hoe meer hun boeren leveren, hoe meer cultuurprocenten.

Bestuur tijdens het cultuurstelsel

• Nederland laat het bestaande, inlandse (Javaanse) bestuur intact

• Nederland plaats boven en naast dit inlandse bestuur, een eigen, binnenlands, bestuur met Nederlandse ambtenaren van de NHM (Nederlandsche Handelsmaatschappij)

Gouverneur-Generaal

Gouverneur

Resident

Binnenlands bestuur

Assistent-resident

Regent

Inlands bestuur

Districtshoofd

Onderdistrictshoofd

Dorpshoofd

Verdeelt het werk en betaalt het plantloon uit

Hoogste ambtenaar in Nederlands-Indië

Hoofd van een provincie

Controleur

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

Javaanse vorsten

Gevolgen voor Nederland

• Indië is binnen paar jaar weer winstgevend voor Nederland: het batig slot
  

• Infrastructuur (wegen, kanalen en spoorwegen) in Nederland  zijn vrijwel geheel betaald door deze winsten

Positieve gevolgen voor Java

• Verbetering van de infrastructuur op het eiland

• Ontstaan van een geldeconomie

Negatieve gevolgen voor Java

• Uitbuiting door eigen Javaanse vorsten (regenten)

• Vaak meer dan 66 dagen herendiensten

• Plantloon is laag

Kritiek op het cultuurstelsel

Liberalen in Nederland aan de macht (1848)

• Cultuurstelsel wordt uitvoerd door de NHM, een staatsbedrijf. 

• Liberalen willen economische vrijheid en niet dat de overheid zich bemoeit met de economie.

• Ze willen dat óók particuliere ondernemers een bedrijf op Java kunnen starten

Liberalen willen persoonlijke vrijheid: het cultuurstelsel lijkt op slavernij en dwangarbeid

Max Havelaar

• Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.
  

• Boek van Multatuli (Latijn voor: 'ik heb veel leed gedragen'), pseudoniem van Eduard Douwes Dekker

• Belangrijkste protest tegen het cultuurstelsel
  

Ethische Politiek

Om wat terug te doen voor Indonesie begon met met de Ethische politiek

Ethische politiek

Streven van de Nederlandse regering naar welvaart en ontwikkeling van de Indonesische bevolking!

De Ethische politiek bestond uit:

• Verbetering van het onderwijs in Nederlands-Indië

• Irrigatie aanleggen voor betere oogsten

• Emigratie bevorderen van dichtbevolkte naar dunbevolkte gebieden

• Verbetering gezondheidszorg

Om de orde te handhaven werd 

het Koninklijk Nederlands Indisch leger opgericht!

KNIL