Spelling algemeen 1

• Communicatie
• HBO
• Studiejaar 2

Spelling zelfstandige naamwoorden

• samenstellingen 
  
  
• meervouden 

Samenstellingen

Mijn kleinkind is geen klein kind.

Hoofdregel

• Een samenstelling is een combinatie van zelfstandige woorden.
  

           - boek + deel = boekdeel

           - brand + weren + man = brandweerman

• Samenstellingen worden aaneen geschreven
  

           - informatie + distributie + systeem = informatiedistributiesysteem

           - elektriciteitsproductiemaatschappij

         

Welke woorden schrijf ik aan elkaar?

• Samenstellingen: rugzak, rugzaktoerisme, rugzaktoerismecriminaliteit.
• Woorden met er-, hier-, daar- en waar- plus voorzetsel: daarover, erin, daarnaast, waarmee.
• Getallen tot en met duizend: tweeëndertig, zevenhonderdvijftig. 

Klinkerbotsing 

• zolang je het woord zonder problemen kunt lezen, schrijf je het aan elkaar.
• Bij zg. klinkerbotsing gebruik je een koppelteken: zoals bij combinaties van klinkers die bestaan, eu, ui, ei, ou, au, ee, ij, 

Skijack?           Dus ski-jack

stageuren?     Dus stage-uren

Politieinzet?   Dus politie-inzet

Het koppelteken in samenstellingen

Wanneer gebruik je het liggende streepje tussen woorden?

• Voorvoegsels: niet-, non-, bijna-, oud-, ex-, aspirant-, adjunct-,chef-, stagiair-, collega-: 
  Ex-echtgenote, adjunct-directeur, leerling-verpleegkundige.
  
  
• Voor de uitspraak: hbo-opleiding, gala-avond, zee-egel.

Het koppelteken in samenstellingen

• samenstellingen met 'gelijkwaardige' delen: het rood-wit-blauw, president-directeur.
• Deel van de samenstelling bestaat uit naam, letters, cijfers of tekens: 
  A4-papier, het #-teken, de vmbo-leerling.
• Aardrijkskundige namen:
  Zuid-Nederland, Centraal-Europa
  
• Vaste combinatie: kant-en-klaarmaaltijd

Aan elkaar of los?

1. bananen schil
2. bananenschil

Wel of geen koppelteken?

1. politieagent
2. politie-agent

Wel of geen koppelteken?

1. minimuminkomen
2. minimum-inkomen

Bij welk woord hoort geen koppelteken?

1. maximum-snelheid
2. ski-jas
3. chocolade-ijs
4. ex-directeur

Welke is goed?

1. paraplu inspectie
2. parapluinspectie
3. paraplu-inspectie

Tussen-n in samenstellingen

Je schrijft een tussen-n als:

• Het eerste deel van het woord een zelfstandig naamwoord is én
• Het zelfstandig naamwoord alleen een meervoudsvorm op --en heeft. 

Tussen-n in samenstellingen

Je schrijft geen tussen-n als:

• het eerste woord zowel een meervoud op -en als -es kent!
• zoals bij secretaresse, groente, linde etc.
• Het wordt dan dus groetesoep!

asperge + soep

1. aspergensoep
2. aspergesoep

fiets + rek

1. fietserek
2. fietsenrek

zon + bril

1. zonnebril
2. zonnenbril

Uitzondering

Als het eerste deel iets unieks is

zonnebril - maneschijn

Als het eerste deel geen meervoud heeft 

rijstepap

Als het eerste deel een versterkend woord is

reuzegoed, beresterk, apetrots

Of vaste uitdrukking zoals bullebak, schattebout.

horloge + maker

1. horlogemaker
2. horlogenmaker

Welk woord is juist?

1. berensterk
2. sterrehemel
3. vitaminepil
4. lampekap

De tussen-s in samenstellingen

Je schrijft een tussen-s wanneer je hem hoort:

• stationsplein
• tijdsverschil

Dorpstraat of Dorpsstraat?

1. Vervang het woord aan de rechterkant door een woord dat niet begint met een -s. Bijv. dorp + plein
2. Hoor je nu een tussen-s? -> Dorpsplein
3. Als je de tussen-s hoorde: Dorpsstraat. 

Maak de juiste samenstelling.
station + straat

Maak de samenstelling:
verkeer + bord

Maak de samenstelling:
verkeer + situatie

Meervoud

• meervoud op -en                 
• meervoud op -s
• meervoud op 's
• meervoud op -ën
• meervoud op -eën

Meervoud op -en

Zo maak je een meervoud op -en:

• Vaak hoef je alleen maar -en achter het woord te zetten:  

boer → boeren, dans → dansen, lot → loten. 

• Soms moet je tegelijk de laatste letter verdubbelen:  

klas → klassen, bed → bedden, slof → sloffen.

• Soms moet je tegelijk een a, e, o of u weghalen:

schaar → scharen, been → benen, sloot → sloten.

• Soms moet je tegelijk een -f veranderen in een -v-:

raaf → raven, brief → brieven, golf → golven.

• Soms moet je tegelijk een -s veranderen in een -z-:

huis → huizen, baas → bazen, mees → mezen.

Meervoud op -en

• Soms moet je tegelijk een a, e, o of u weghalen:

schaar → scharen, been → benen, sloot → sloten.

• Soms moet je tegelijk een -f veranderen in een -v-:

raaf → raven, brief → brieven, golf → golven. 

• Soms moet je tegelijk een -s veranderen in een -z-:

huis → huizen, baas → bazen, mees → mezen.

Verschil -s en 's

Je mag een -s  gewoon aan een woord vastplakken als het eindigt op een medeklinker of als het woord eindigt op een -e.

Voorbeeld:

computer-computers
garage-garages
kusje-kusjes

Verschil -s en 's

Eindigt een woord op een klinker (a, o, u, i, y)?

Dan gebruik je 's ('apostrof'). Ik hou van ys.

Voorbeeld:
kassa - kassa's              paraplu - paraplu's
taxi - taxi's                       auto - auto's

Afkortingen

Afkortingen van zelfstandige naamwoorden, schrijf je ook met 's.

Voorbeeld:
tv's

dj's

wc's

Franse leenwoorden

In het Nederlands hebben we aan aantal Franse woorden die eindigen met een accent (streepje) op de letter - é. 

In het meervoud mag je de letter -s dan gewoon aan het woord vastplakken.

Voorbeeld:

logé - logés

Welk woord is correct geschreven?

1. cafees
2. kiwis
3. omaas
4. tantes

Welk woord is correct geschreven?

1. tafel's
2. stoelen
3. kaartje's
4. fotos

Welk woord is correct geschreven?

1. giraffe's
2. groente's
3. cafés
4. dictee's

Verschil ën en eën

Als de klemtoon op de laatste lettergreep ligt, dan gebruik je eën (trema).

Voorbeeld:

melodie - melodieën

fantasie - fantasieën

Verschil ën en eën

Als de klemtoon van het woord ergens anders ligt, dan gebruik je ën.

Voorbeeld:

bacterie - bacteriën
porie - poriën 

Welk woord is correct geschreven?

1. kolonieën
2. koloniën

Wat is de meervoudsvorm van cadeau

1. cadeau's
2. cadeaus
3. kados

Wat is de meervoudsvorm van bikini?

1. bikini
2. bikini's

Wat is de meervoudsvorm van niveau?

1. niveaus
2. niveau's

Uitzonderingen

Vroeger werd er op een andere manier ook nog een meervoudsvorm gemaakt. Nu kennen we nog deze twee:
kind - kinderen
ei - eieren

Leenwoorden (I)

We gebruiken in het Nederlands veel woorden die oorspronkelijk uit het Latijn komen. Deze woorden hebben een afwijkende meervoudsvorm.
Voorbeeld:

museum - musea
centrum - centra
datum - data

Onbeklemtoonde meervouden 

In woorden als perzik, havik en monnik valt de klemtoon niet op het stukje ~ik.

Daarom schrijf je het meervoud met één k: 

perziken, haviken, monniken.

Dat geldt ook voor woorden op ~erik:
 slimmeriken, leeuweriken.

flauwerik – strik – perzik - havik
Welk woord krijgt wel een dubbele medeklinker in het meervoud?

1. flauwerik
2. strik
3. perzik
4. havik

Slimmerik, verfblik, dommerik, (wij) grinniken
Bij welk woord valt de klemtoon op de -ik-

1. slimmerik
2. dommerik
3. verfblik
4. wij grinniken