Taalvorming

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Spreekwoorden, 

uitdrukkingen, zegswijzen en gezegden

Voordat we de quiz doen...eerst

lezen + vragen

vragen..

Doel van deze quiz

Je kunt:

 een bedrijvende zin, een lijdende zin, spreekwoorden, uitdrukkingen, zegswijzen en gezegden herkennen.

Je weet:

wat een synoniem, een antoniem, een homonien is.

Wat weet je over spreekwoorden en uitdrukkingen?

Bij spreekwoorden en uitdrukkingen wordt gebruikt gemaakt van ...

1. figuurlijk taalgebruik
2. letterlijk taalgebruik

Een spreekwoord is...

1. Is een vaste combinatie van woorden met een figuurlijke betekenis. Is geen volledige zin, bevat geen werkwoord.
2. Bevat vaak een algemene wijsheid of tip, bestaat meestal uit een hele zin en verandert niet (een vaste zin).
3. Combinatie van woorden met figuurlijke betekenis, wel een werkwoord (vervoegen kan), onderwerp is aan te passen
4. Is het overkoepelende woord voor gezegden en zegswijzen

Een gezegde is...

1. Is een vaste combinatie van woorden met een figuurlijke betekenis. Is geen volledige zin, bevat geen werkwoord.
2. Bevat vaak een algemene wijsheid of tip, bestaat meestal uit een hele zin en verandert niet (een vaste zin).
3. Combinatie van woorden met figuurlijke betekenis, wel een werkwoord (vervoegen kan), onderwerp is aan te passen
4. Is het overkoepelende woord voor gezegden en zegswijzen

Een zegswijze is...

1. Is een vaste combinatie van woorden met een figuurlijke betekenis. Is geen volledige zin, bevat geen werkwoord.
2. Bevat vaak een algemene wijsheid of tip, bestaat meestal uit een hele zin en verandert niet (een vaste zin).
3. Combinatie van woorden met figuurlijke betekenis, wel een werkwoord (vervoegen kan), onderwerp is aan te passen
4. Is het overkoepelende woord voor gezegden en zegswijzen

Een uitdrukking is...

1. Is een vaste combinatie van woorden met een figuurlijke betekenis. Is geen volledige zin, bevat geen werkwoord.
2. Bevat vaak een algemene wijsheid of tip, bestaat meestal uit een hele zin en verandert niet (een vaste zin).
3. Combinatie van woorden met figuurlijke betekenis, wel een werkwoord (vervoegen kan), onderwerp is aan te passen
4. Is het overkoepelende woord voor gezegden en zegswijzen

spreekwoord

1. je kunt de woorden veranderen
2. je kunt de zin niet veranderen
3. letterlijke betekenis
4. een deel van een zin

Wat is het kenmerk van een bedrijvende zin?

1. Het onderwerp ondergaat de handeling.
2. Er zit geen onderwerp in.
3. Het onderwerp doet iets en er zit geen hulpwerkwoord in als 'worden' of 'zijn.'
4. Er is geen specifiek kenmerk voor een bedrijvende zin.

Wat is een voorbeeld van een bedrijvende zin?

1. De bank wordt door Janneke omhoog getild.
2. Timme trapte de bal erg goed in het doel.
3. De taart zal morgen door oma worden gebakken.
4. Thinke werd de hand geschud door Jim.

Wat is het kenmerk van een lijdende zin?

1. Het onderwerp is niet passief.
2. Het onderwerp ondergaat alleen iets, is zelf niet actief. Ook te herkennen aan koppelwerkwoorden en het woordje 'door'.
3. Het onderwerp doet iets en er zit geen hulpwerkwoord in als 'worden' of 'zijn.'
4. Er is geen specifiek kenmerk voor een lijdende zin.

Is dit een lijdende of bedrijvende zin: Jip gleed met een matras de trap af?

1. Het is een bedrijvende zin. Het onderwerp is actief.
2. Het is een lijdende zin. De trap is het onderwerp en ondergaat het rennen.

Wat is een antoniem?

1. Een ander woord voor voor en achtervoegsels
2. Een tegen gestelde betekenis
3. Een synoniem
4. Een woord uit de woordenlijst

Wat is een 'synoniem'? Een synoniem is:....

1. Hetzelfde als een tegenstelling
2. Een ander woord met dezelfde betekenis
3. Een omschrijving
4. Net als een tegenstelling

Synoniem voor:
maar

1. Zodat
2. Omdat
3. Wellicht
4. Echter

Een homoniem betekent...

1. Twee woorden die hetzelfde betekenen
2. Een woord met meerdere betekenissen
3. De tegengestelde betekenis van een woord
4. Hetzelfde woord met een ander lidwoord

Synoniem voor:
spreken

1. Praten
2. Zwijgen
3. Roeren
4. Iets preken

Homoniem voor:
bank

1. Een zitmeubel
2. Een sofa
3. Een financiële instelling
4. Een kleed op de grond

Welk spreekwoord zie je hier?

1. De hond in de pan vinden
2. De hond eet alles op
3. De hond aan het aanrecht vinden
4. De hond in de pot vinden

Welk spreekwoord zie je hier?

1. Kat in 't bakkie.
2. Een kat in de zak kopen.
3. Een kat uit de zak kopen.
4. Een kat in de zak verkopen.

Welk spreekwoord zie je hier?

1. Nu komt de aap uit de mouw.
2. Zoals de waard is vetrouwt hij zijn gast.
3. Voor aap staan.
4. Aan de bel trekken.

Welk spreekwoord zie je hier?

1. De kat in de boom kijken.
2. De kat uit de boom kijken.
3. De kat bekijken.
4. Laat de kat maar in de boom zitten.

Wat betekent: de morgenstond heeft goud in de mond?

1. In de ochtend is zwijgen het beste.
2. In de ochtend werkt en smaakt alles het beste.
3. De ochtend is het mooiste dagdeel van de dag.
4. Door vroeg te beginnen kan men meer werk verrichten.

Wat betekent: hoge bomen vangen veel wind?

1. Dat ligt voor de hand; dat behoeft geen toelichting.
2. Het is soms goed om ergens niet over te praten.
3. Ik trek me niets van je aan.
4. Wie opvalt of aanzien heeft, krijgt gemakkelijk kritiek.

Wat betekent de kat uit de boom kijken?

1. Geduldig worden
2. Wachten met reageren of handelen of even aankijken hoe iets zich ontwikkelt.
3. De kat bekijken.
4. Aan de bel trekken: er is iets niet pluis.

Wat betekent: eieren voor je geld kiezen?

1. Met minder genoegen moeten nemen dan waar je eigenlijk op uit was.
2. Dat je het geld zo kwijt bent.
3. In plaats van geld met eieren betalen.
4. Dat je zorgvuldig met je geld om moet gaan.

Je kunt me de boom in

1. Dat ligt voor de hand; dat behoeft geen toelichting.
2. Het is soms goed om ergens niet over te praten.
3. Ik trek me niets van je aan.
4. Wie opvalt of aanzien heeft, krijgt gemakkelijk kritiek.

Wat betekent: de appel valt niet ver van de boom?

1. Je komt niet snel op een plek buiten je eigen land.
2. Het geluk ligt er voor het oprapen.
3. Je gaat vaak dicht bij huis naar school.
4. Kinderen lijken vaak op hun ouders.

Hij valt met zijn neus in de boter

1. Hij denkt niet goed over de dingen na.
2. Hij heeft geluk.
3. Hij krijgt toestemming om zijn plan uit te voeren.
4. Met wat hulp gaat alles gemakkelijker.

Hij kijkt niet verder dan zijn neus 

Hij kijkt niet verder dan zijn neus 

1. Hij denkt niet goed over de dingen na.
2. Hij heeft geluk.
3. Hij krijgt toestemming om zijn plan uit te voeren.
4. Met wat hulp gaat alles gemakkelijker.

Hij kijkt niet verder dan zijn neus 

Wat betekent: niet bij de pakken neerzitten?

1. Rustig over dingen blijven nadenken.
2. Alles gewoon laten zoals het is.
3. Je niet ergens over opwinden.
4. Niet opgeven, doorzetten.

Dat spreekt voor zich

1. Dat ligt voor de hand; dat behoeft geen toelichting.
2. Het is soms goed om ergens niet over te praten.
3. Iets voor je zelf houden.
4. Jouw blik zegt al genoeg.

 Spreken is zilver, zwijgen is goud.

1. Een blik zegt meer dan woorden.
2. Het is soms goed om ergens niet over te praten.
3. Je geeft de ander de kans om aan het woord te zijn.
4. Tijdens een stiltemoment is het belangrijk om stil te zijn.

 Wat betekent: lachen als een boer met kiespijn?

1. Als je neplacht, je doet alsof je iets grappig vindt.
2. Wel lachen, maar het eigenlijk helemaal niet leuk vinden.
3. Als je erg veel pijn hebt en het net lijkt of je lacht.
4. Als je meelacht met anderen om erbij te horen en niet omdat je het zelf echt leuk vindt.

Wat betekent de uitdrukking: het onderspit delven?

1. Aan het kortste eind trekken", "overwonnen worden" of "er het ongunstigst aan toe zijn.
2. Iets verborgen houden.
3. Fysiek uitgeput zijn.
4. Iets overwinnen.

 Wat betekent de uitdrukking: oude koeien uit de sloot halen?

1. Leuke verhalen met iemand uit het verleden delen.
2. Je oude kleding uit de kast halen.
3. (Opnieuw) beginnen over iets (vervelends) dat vroeger is gebeurd.
4. Wie opvalt of aanzien heeft, krijgt gemakkelijk kritiek.

Wat betekent het spreekwoord: beter één vogel in de hand, dan tien in de lucht?

1. Je kan niet tien vogels in je hand houden.
2. Zuinig zijn op de kleine dingen die je hebt.
3. Je kunt beter één ding goed voor elkaar hebben, dan een heleboel dingen half.
4. Wie opvalt of aanzien heeft, krijgt gemakkelijk kritiek.

Welk spreekwoord zien we hier?

1. Op het verkeerde paard wedden (een risico verkeerd inschatten en verlies lijden).
2. Een nieuwsgierig aagje (je wilt dingen weten waar je eigenlijk niets van mag of behoort te weten).
3. Een gegeven paard niet in de bek kijken (wees niet te kritisch over iets wat je cadeau krijgt)
4. Iemand in goud beslaan (iemand zeer waarderen).

Wat is het verschil tussen een spreekwoord en een uitdrukking?

Aan de slag!

Maak de weekopdrachten!