Vormgevingsaspecten Compositie

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Aspecten van de vormgeving

Compositie/ordening

Licht

Kleur

Ruimte

Lijn

textuur en structuur

vorm

VORMGEVINGS-ASPECTEN

Compositie

Licht

Kleur

Ruimte

Lijn

Textuur

Structuur

Vorm

Compositie = een manier van ordenen, indelen, groeperen of structuur aanbrengen, een ander woord voor ordening of vlakverdeling. Je kan zo een element de aandacht geven of juist niet. Je maakt dus keuzes wat betreft ruimte, licht, kleur en vorm. Denk ook maar eens aan het indelen van je slaapkamer of de indeling van de pagina in de krant of tijdschrift. Bij het maken van een foto van je vriend(inn)en ben je ook bezig met de compositie; wie moet waar, is iedereen goed te zien, jij een beetje naar links, jij een beetje bukken, enz. Met je compositie kun je dingen laten opvallen en speciale effecten bereiken zoals spanning, beweging, rust en onrust. En het zorgt er voor dat alle onderdelen van je kunstwerk bij elkaar horen.

Een punt binnen een beeldend werk dat de aandacht trekt noem je een aandachtspunt. Je aandacht gaat naar dat punt zonder dat je dat bewust doet. Punten die aandacht trekken zijn;

-lichte plekken in een donkere omgeving

-snijpunten van overheersende lijnen

-primaire kleurvlakken

-verdwijnpunt bij centraalperspectief

-hoekpunten in compositieschema’s

-gezichten en handen

-ogen die je aankijken

Onder de opbouw van een kunstwerk ligt vaak een schema verborgen, dit noemen we een compositievorm. 

Zo zijn er verschillende compositievormen waarmee de kunstenaar zijn werk opbouwt, orde aanbrengt:

1 Geometrische compositie

2 Centrale compositie

3 Diagonale compositie

4 Over-all compositie

5 Driehoeks (piramidale) compositie

6 Symmetrische compositie

7 Asymmetrische compositie

1 Geometrische compositie:

De ordening heeft een meetkundig karakter, het lijkt of de kunstenaar alles langs een lineaal heeft neergezet. Je kunt er een geometrisch figuur (3hoek, 4kant, rechthoek of cirkel) omheen zetten. De kunstenaar  bereikt een evenwichtige, harmonieuze indruk door overheersende horizontale en verticale lijnen en de gelijkmatige vlakverdeling. Evenwichtig en harmonieus betekent dat het er rustig uit ziet.

2 Centraal compositie:

Het belangrijkste onderdeel van de voorstelling is in het midden van het beeld geplaatst. Meestal is hierom heen meer omgeving te zien. Bij een portret spreek je meestal van een centraal compositie.

Diagonaalcompositie:

De ordening loopt via een denkbeeldige diagonaallijn op het beeldvlak. Een compositie met schuine richtingen maakt dat het een diagonale compositie is, deze geeft een dynamische (bewegelijke) indruk.

4 Overall compositie (verspreide compositie):

Het is een overzichtelijke manier van ordenen, waarbij geen van de afgebeelde elementen extra nadruk krijgt. 

Er is dus geen aandachtspunt.

Alle elementen zijn regelmatig over het beeldvlak verdeeld, hierdoor krijg je ritme.

Vaak zie je bij deze compositie een herhaling van vormen. 

Er is nauwelijks of geen sprake van overlapping en hierdoor wordt het afgebeelde erg plat.

5 Driehoeks compositie:

Het belangrijkste element van de compositie valt binnen een denkbeeldige driehoek. Dit levert een rustig en evenwichtig beeld op. In een ruimtelijk beeld spreek je van een Piramidale compositie. Je ogen volgen de lijnen en komen bij de hoekpunten uit, hier kun je iets belangrijks (bv. het hoofd) neerzetten.

6 Symmetrische compositie 

Een deel van de compositie wordt min of meer gespiegeld afgebeeld. Links en rechts is het beeldvlak grotendeels evenredig gevuld. Deze vorm van compositie kan verticaal, horizontaal, diagonaal of meerzijdig symmetrisch zijn. Een symmetrische compositie heeft vaak een rustig, statisch effect.

7 Asymmetrische compositie:

Het midden van het beeld kan op geen enkele manier in twee gelijke helften worden gedeeld. Een asymmetrisch compositie zorgt voor spanning en onrust.

Compositie voor 3D werken

Voor ruimtelijke beelden gelden niet alle compositievormen. Als een beeld een duidelijk vooraanzicht heeft dan kun je de 2dimensionale compositievormen toepassen. 

Aanzicht is dus de plaats van waaruit je tegen iets aankijkt. Meestal de kant die het interessantst is. Elk aanzicht heeft een eigen compositie. 

Sommige beelden hebben geen duidelijk vast aangezicht, deze hebben een vooraanzicht, zijaanzicht en achteraanzicht.  Daarbij kun je meerdere 2dimensionale compositievormen toepassen. Je kunt je voorstellen dat elke stap die je om het beeld heen zet een ander beeld oplevert.

A-symmetrische compositie

Overall compositie

Driehoeks compositie

centraal compositie

Geometrische compositie

Diagonaal compositie

Wat kun je niet met een compositie bereiken:

1. Het er evenwichtig, harmonieus of er juist onrustig uitziet
2. Sommige onderdelen opvallen.
3. Dat het er kleurrijk uit ziet.
4. Je ziet dat alle onderdelen bij elkaar horen.

Verzamel 6 voorwerpen.
Maak met die voorwerpen de 7 verschillende composities.
Geometrische compositie

Centraal compositie

Diagonaal compositie

Overall compositie

Driehoeks compositie

Symmetrische composite

Asymmetrische compositie