2.1 Oriëntatie en 2.2 Onrust in de kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon is thuis/kluis (of in het Zakkie in de schooltas)
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boek, Chromebook, JdW-map, etui 

Terugblik

Stap 1: Schrijf het antwoord in je schrift: Wie ontdekte Amerika? Leg uit waarom je dit denkt.

Terugblik

Stap 1: Schrijf het antwoord in je schrift: Wie ontdekte Amerika? Leg uit waarom je dit denkt.

Stap 2: Overleg met je buurman/ buurvrouw.

Terugblik
Stap 3: Wie ontdekte Amerika?

Wie ontdekte Amerika?

Terugblik

WAT?

Hoe veranderde Spanje de maatschappij in Amerika?

HOE?

In tweetallen. Hiervoor mag je het boek en internetbronnen gebruiken.

HOELANG?

10 min.

KLAAR?

Schrijf het onderdeel "samenvatting" van de Cornell-methode bij paragraaf 1.4

Welke gevolgen van de ontdekkingsreizen waren door de Europeanen bedoeld en welke niet bedoeld?

Bedoeld

Niet bedoeld

Verspreiding van het Christendom in nieuwe gebieden.

De verspreiding van ziektes over de wereld

Het veroveren van grote gebieden in Amerika

Het verkrijgen van meer macht voor Europeanen

Uitspraak: ‘De Azteken stonden op het hoogtepunt van hun beschaving toen de Spanjaarden kwamen.’

Welke drie voorbeelden kun je daarvan noemen?

Bron: Azteekse masker (voor 15e eeuw)

1 De Azteken hadden een indrukwekkende stad gebouwd.

2 De Azteken waren militair zo sterk dat zij andere volkeren konden overwinnen.

3 De Azteken maakten prachtige kunstvoorwerpen.

Hernán Cortés

• In 1519 kwamen de Azteken in contact met Hernán Cortés.

• Cortés versloeg de Azteken bij toeval.
  

• Hij leek op de Azteekse god Qeutzalcoatl, waarvan de Azteken geloofden dat hij ooit op aarde terug zou keren.
  

Terugblik

Terugblik

Verdrag van Tordesillas (1494)

• Na ontdekking Amerika: Columbus komt met schatten terug bij koning.
  
• Ferdinand wil schatten veilig stellen: verdeling van ‘de nieuwe wereld’ tussen Spanje en Portugal.
  
• Paus Alexander VI bepaalde de verdeling: grens op de Atlantische Oceaan.
  
• Ten westen: voor Spanje; ten oosten: voor Portugal.
  

Na Tordesillas...

Portugezen ontdekken en verkennen India en de Indonesische archipel (Vasco da Gama; vanaf 1498).

Spanjaarden veroverden Midden- en Zuid-Amerika: conquistadores (miljoenen Indianen dood).

Concurrentie wil ook op expeditie (Engeland, Frankrijk, Nederland): op zoek naar nieuwe wegen (Nova Zembla).

De Las Casas

De Las Casas wilde de Indianen helpen, hij vond dat Afrikanen beter geschikt waren voor het zware werk op de plantages en in de goud- en zilvermijnen.

 

Door de Nieuwe Wetten (1542) van De Las Casas werden indianen onderdanen van de koning en mochten ze niet mishandeld worden.

De Atlantische Driekhoekshandel

Geef aan of er sprake is van continuiteit of verandering in het leven van de inheemse bevolking

Verandering / Discontinuïteit

Continuïteit

Indianen worden gekerstend 

(tot christen bekeerd)

Indianen moeten voor de Spanjaarden werken op encomienda's

Indianen passen hun eigen goden aan aan het christelijk geloof 

Indiaanse vrouwen trouwden met de conquistadores

Indianen vallen nu onder een Spaanse koning,

eerst hadden ze een eigen koning die ze moesten gehoorzamen

Indianen spreken onderling hun taal Quechua

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon is thuis/kluis (of in het Zakkie in de schooltas)
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boek, Chromebook, JdW-map, etui 

Terugblik

Stap 1: Schrijf het antwoord in je schrift: Leg aan de hand van een beeldkenmerk uit of deze wereldkaart voor of na de ontdekkingsreizen is gemaakt. .

Terugblik

Stap 1: Schrijf het antwoord in je schrift: Leg aan de hand van een beeldkenmerk uit of deze wereldkaart voor of na de ontdekkingsreizen is gemaakt. 

Stap 2: Overleg met je buurman/ buurvrouw.

Terugblik
Stap 3: Leg aan de hand van een beeldkenmerk uit of deze wereldkaart voor of na de ontdekkingsreizen is gemaakt.

Geef aan of er sprake is van continuiteit of verandering in het leven van de inheemse bevolking

Verandering / Discontinuïteit

Continuïteit

Indianen worden gekerstend 

(tot christen bekeerd)

Indianen moeten voor de Spanjaarden werken op encomienda's

Indianen passen hun eigen goden aan aan het christelijk geloof 

Indiaanse vrouwen trouwden met de conquistadores

Indianen vallen nu onder een Spaanse koning,

eerst hadden ze een eigen koning die ze moesten gehoorzamen

Indianen spreken onderling hun taal Quechua

Waarom wordt de 16e eeuw de Tijd van ontdekkers en hervormers genoemd?

Hervorming en Opstand

Hoe leidde kritiek op de rooms-katholieke kerk tot de Reformatie?

Terugblik-opdracht

2.2 Onrust in de Kerk

Hoe leidde kritiek op de rooms-katholieke kerk tot de Reformatie?

Hoe leidde de Reformatie tot een splitsing in de kerk?

In de vroege zestiende eeuw was er veel kritiek op allerlei misstanden binnen de katholieke kerk. De poging van Luther de kerk van binnenuit te hervormen mondde uit in een breuk met Rome en de stichting van nieuwe, protestantse kerken.

           Leerdoelen

• Je kent de betekenis van de begrippen aflaat, ketters, Reformatie/Hervorming, protestanten, katholieken, humanist (R)
  
• Je kunt aangeven welke opvattingen Erasmus en Luther over de katholieke kerk hadden. (T1)
  
• Je kunt uitleggen hoe de leiding van de katholieke kerk reageerde op Luthers kritiek. (T1)
  
• Je kunt de belangrijkste overeenkomsten en verschillen in de geloofsopvattingen van Luther en Calvijn beschrijven. (T2)
  
• Je kunt uitleggen waardoor de ideeën van Luther en Calvijn zich snel konden verspreiden. (I)
  

Katholieke kerk 

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Hiërarchie in de kerk

De Katholieke kerk

Er staan beelden in de kerk

Deze beelden (van bijvoorbeeld heiligen) worden soms ook vereerd

Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Welke kritiek op de katholieke kerk staat centraal in deze bron?

'Superkerk'

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnik die kerk wilde ‘zuiveren’. Luther had kritiek op:

• Aflatenhandel (=verkoop van aflaten in ruil voor geld)
  
• Wereldse leefwijze van de geestelijken
  
• Pracht en praal leidt af van het ware geloof
  
• Bijbel is enige bron van het ware geloof: Bijbel in de eigen taal.
  
• Pausdom moeten worden afgeschaft

Reformatie

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Aan de slag

Waar zitten de verschillen?

Katholieke leer

Protestantse leer

Aan de slag

Waar zitten de verschillen?

Katholieke leer	Protestantse leer
- Veel pracht en praal in de kerken - Aflaten kunnen je dichter bij God brengen - De paus moet leiding geven aan de gelovigen - De Bijbel moet in het Latijn geschreven zijn.	- Pracht en praal leidt af van het ware geloof - Alleen wat in de Bijbel staat is juist - Wie echt wilt geloven, moet zelf de Bijbel lezen - De Bijbel moet in de volkstaal worden geschreven, zodat iedereen het kan lezen.

Aan de slag

Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

Aan de slag

Om de film beter te begrijpen en de belangrijkste dingen er uit te halen, moet je een aantal vragen beantwoorden. Dat doen we als volgt:

• We lezen de vragen die bij een bepaalde scene horen.
  
• We kijken de scene.
  
• De film wordt tijdelijk stop gezet en je beantwoord de bijbehorende vragen.
  
• Vervolgens lezen we de vragen die bij de volgende scene horen en begint alles weer opnieuw.
  

https://www.youtube.com/watch?v=11EeX070SDw 

Laat de leerlingen zoveel mogelijk gebruiken in de kerk opschrijven waaraan de jonge monnik Luther zich stoort of zou kunnen storen. Op deze manier ontstaat een lijst met zaken waartegen Luther en andere hervormers zich verzetten: het gebruik van Latijn in de mis, de nadruk op rituelen ten koste van persoonlijke gerichtheid op God, de verering van relieken, de losbandigheid, inhaligheid en wereldlijke leefwijze van de geestelijkheid, de verkoop van aflaten. Laat de leerlingen hun eigen bevindingen onderling vergelijken alvorens te komen tot een klassikale lijst.

Video

Histoclips: Luther en de Hervorming

0

00:00

Hoe reageerder de meeste mensen op de boodschap van Tetsel en waarom?

verbinding met standplaatsgebondenheid

Luther start de Reformatie

Misstanden in de katholieke kerk

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Waarom heeft Luther succes?

• Door de uitvinding van de boekdrukkunst kunnen de teksten van Luther snel worden gekopieerd en verspreid.
  
• Luther wordt gesteund én beschermd door machtige Duitse vorsten.
• De ideeën (van eenvoud en soberheid) spreken veel arme gelovigen aan.
• Veel gelovigen zijn het niet eens met de aflaten: Luther durft er iets van te zeggen.

Gevolgen van de reformatie

• Splitsing in de christelijke kerk (1517): ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Protestantse kerk spreekt veel (arme) mensen in West-Europa aan.

• Vervolging van protestanten (ketters)
  

Is deze prent gemaakt door een katholiek of een protestant? Leg uit waarom.

Laat de leerlingen zoveel mogelijk gebruiken in de kerk opschrijven waaraan de jonge monnik Luther zich stoort of zou kunnen storen. Op deze manier ontstaat een lijst met zaken waartegen Luther en andere hervormers zich verzetten: het gebruik van Latijn in de mis, de nadruk op rituelen ten koste van persoonlijke gerichtheid op God, de verering van relieken, de losbandigheid, inhaligheid en wereldlijke leefwijze van de geestelijkheid, de verkoop van aflaten. Laat de leerlingen hun eigen bevindingen onderling vergelijken alvorens te komen tot een klassikale lijst.

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland.

Johannes Calvijn (1509-1564)

Zwitserse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland

Aan de slag

Waar zitten de verschillen?

Maarten Luther

Johannes Calvijn

Luther en Calvijn

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Alleen wat in de bijbel staat is juist.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Aflaten kunnen je dichter bij God brengen.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De paus moet leiding geven aan de gelovigen.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De bijbel moet in de volkstaal worden geschreven, zodat iedereen het kan lezen.

1. Protestant
2. Katholiek

Terugkijken 

op de leerdoelen

1. Je kent de betekenis van de begrippen aflaat, ketters, Reformatie/Hervorming, protestanten, katholieken, humanist (R)
   
2. Je kunt aangeven welke opvattingen Erasmus en Luther over de katholieke kerk hadden. (T1)
   
3. Je kunt uitleggen hoe de leiding van de katholieke kerk reageerde op Luthers kritiek. (T1)
   
4. Je kunt de belangrijkste overeenkomsten en verschillen in de geloofsopvattingen van Luther en Calvijn beschrijven. (T2)
   
5. Je kunt uitleggen waardoor de ideeën van Luther en Calvijn zich snel konden verspreiden. (I)

           Begrippen
           uit deze les

• Aflaat
• Ketters
• Reformatie/Hervorming
• Protestanten
• Katholieken
• Humanist