Paragraaf 6.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Planning

• Blooket;
• Theorie;
• Tijd over --> zelfstandig werken.

Reconstructie van het domein van Vlaardingen van de graaf Dirk III van Holland.

1. Verstedelijking

1. Vanaf het jaar 1000 gingen boeren moerassen droogleggen en bossen kappen -> landbouwontginning
2. Verbetering van de landbouwtechnieken -> ploeg en mest

• Gevolg: landbouw brengt meer op -> mensen leven langer en gezonder -> bevolking kan groeien (verdubbeld tot 1300)
• Gevolg: handel neemt toe
• Indirect gevolg: nijverheid neemt toe (een deel van de bevolking kan ander werk gaan doen)

• Marktplaatsen groeien uit tot steden (verstedelijking). Deze gaat het snelst in Noord-Italië, Vlaanderen en Holland. Er ontstaat weer een landbouwstedelijke samenleving!

Veranderingen op het platteland

Vanaf ongeveer het jaar 1000 veranderen er dingen:

- Domeinheren lieten  boeren moerassen droogleggen en bossen kappen.

- Boeren verbeterden hun landbouwtechniek: 

1. ijzeren ploeg

2. halsjuk

ijzeren ploeg

halsjuk

Welke landbouw verbeteringen zie je op de afbeelding?

1. Ontbossen
2. De ijzeren ploeg
3. De halsjuk
4. Alle antwoorden zijn goed.

Gevolgen:

• Grotere oogst, meer voedsel, 
• mensen leven langer
• bevolking groeit en er is voedsel over!

--> ontstaan van de handel.

tussen 1000 en 1300 verdubbelde de Europese bevolking zich!

Handel

Boeren gaan hun landbouwoverschot verkopen, dit doen ze op markten. 

- knooppunten van land- en waterwegen.

- bij een kastelen en kloosters

Hierdoor groeit de handel.

Ontstaan van steden

Door de groei van de bevolking kon een deel van de boeren ander werk gaan doen, bijv. handelaar worden of ambachtsman. 

In de stad waren ze vrij (geen horige boer meer)

Tussen 900-1300 ontstaan er 1000 steden in  Europa

Conclusie ontstaan steden

• Door landbouwverbeteringen ontstonden er voedseloverschotten 
• Overschotten werden verkocht op de markt --> HANDEL
• Specialisatie: er ontstaan ambachten (niet iedereen hoeft in de landbouw, dat kwam ook door de bevolkingsgroei);
• Handelaren en ambachtsmensen gaan wonen rond de markt --> steden ontstaan

Landbouw - stedelijke samenleving 

Een maatschappij waarin de meeste mensen op het platteland wonen en in de landbouw werken, maar waar ook steden zijn, waarin veel mensen hun brood verdienen als ambachtsman of handelaar.

Voor 11e eeuw

Na 11e eeuw

2. De geldeconomie

• Vraag: wat iemand wil kopen.
• Aanbod: wat iemand wil verkopen.

• Door de opkomst van de handel gingen mensen weer geld gebruiken. Elke stad, koning of hertog kon zijn eigen munten slaan. Hierdoor waren er geldwisselaars waar je munten kon ruilen. Ook ontstonden er in deze tijd banken.

De geldeconomie:

Economie waarin met geld wordt betaald

Vraag: Hoe werd er betaald in de vroege Middeleeuwen
(500-1000)

1. Met munten
2. Door het ruilen van gemaakte spullen of opbrengst van de landbouw.
3. Met wisselbrieven
4. Met schelpen

Antwoord

Ruilhandel. De mensen op een domein maakten hun spullen zelf of ruilden spullen.

Pacht werd ook in natura betaald.

Onhandig voor de domeinheer, want graan en eieren kon je slecht bewaren en onhandig voor de boeren: ruilen op de markt lastiger dan.....met geld betalen.

Nog een probleem...

Ieder koninkrijk en stad had een eigen munt.

Oplossing: geld wisselen.

Handel en nijverheid namen toe.

Reizen was voor handelaren gevaarlijk.
Hoe kwam dat?

1. ze hadden veel geld bij zich
2. ze hadden dure koopwaar
3. er was veel armoede
4. eigenlijk is alles wel goed

oplossing?

1. geld naar de bank brengen
2. geld goed verstoppen

Geld naar de bank

Er kwamen wisselbrieven

3. Gilde (samenwerking in de nijverheid)

Ambachtslieden werden lid van gildes.
= beroepsvereniging in een stad

 
Wat deden gilde leden?

• Zorgen voor de opleiding van gilde leden
• Controleren de kwaliteit van producten
• Stellen prijzen vast
• Zorgen voor bejaarde en zieke leden en voor de weduwen van gestorven meesters.
  
• Organiseren van feesten, kerkelijke bijeenkomsten en begrafenissen.

Samenwerking in de nijverheid:

Een ambachtsman mag niet zomaar in een stad gaan wonen en daar produceren en verkopen wat hij wilde. Hij moest daarvoor lid zijn van een gilde.

Gilde: vereniging van mensen met hetzelfde beroep.

Wat doet een Gilde?

• Samenwerken om op te komen voor de belangen van de eigen groep.
• bepalen van werktijden.
• bepalen van prijzen.
• controleren van de kwaliteit van producten.
• Beroepsopleiding, je mag pas na een meesterproef zelf een bedrijf starten.

Wat doet een Gilde?

•  Zorgen voor bejaarde en zieke leden en voor de weduwen van gestorven meesters.
• Organiseren van feesten, kerkelijke bijeenkomsten en begrafenissen.

Welke taak van het gilde zie je hier?

4. Internationale handel

de Hanze: verbond tussen handelssteden aan de Oostzee en Noordzee.

• Geen tol vragen aan elkaar.
• Samen strijden tegen vijanden, zoals piraten.
• Vorsten overhalen tot het beschermen van handelaren en om geen tol te heffen.

• Waarom? Om elkaar te helpen en meer winst te maken.

Internationale handel

de Hanze: verbond tussen handelssteden aan de Oostzee en Noordzee.

• geen tol vragen aan elkaar.
• samen strijden tegen vijanden, zoals piraten.
•  vorsten overhalen tot het beschermen van handelaren en om geen tol te heffen.

Internationale Handel:

Noord- Europa: bont, vis, graan, textiel (laken) en zout.

Zuid- Europa: wijn, zout, zuidvruchten zoals dadels, parfum en specerijen.

0

Welke voordelen had het als je als stad bij het Hanzeverbond hoorde?

Zelfstandig werken

• Zelfstandig nakijken van de huiswerkdeadlines;
• Tijd over --> zelfstandig verder werken .

Zet de tekstblokken in de juiste volgorde van vroeger naar laat. 1= Wat gebeurde er eerst, daarna 2, etc etc

1

2

3

4

5

Er ontstonden steden.

Er kwam meer voedsel, waardoor de bevolking groeide.

Moerassen werden drooggelegd en gronden ontbost. 

Handelaren en ambachtslieden gingen dicht bij de markt wonen.

Landbouwoverschotten werden op de markt verkocht.

Maak de juiste combinaties.

Halsjuk

Geldwisselaar

Tijd van steden en staten

Ijzeren ploeg

Ontstaan bij knooppunten van land en waterwegen of bij een kasteel/klooster.