Depressie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Depressie bij kwetsbare ouderen

Doel

Aan het einde van deze les kan ik de zorg rondom een depressie bij kwetsbare ouderen beschrijven.

Depressie

 Gemoedstoestand die zich kenmerkt door gevoelens van extreme somberheid, neerslachtigheid, lusteloosheid of vlakheid

eigenschappen

- Die langer dan twee weken continu aanhoud​

- Bestaat uit een combinatie van symptomen​

-Psychische, lichamelijk en sociale factoren​

  kunnen een rol spelen en elkaar versterken.​

-Een depressie kun je op elke leeftijd krijgen.

Lichamelijk factoren​

Ziekte van Parkinson​

CVA​

Verminderde schildklierwerking​

Sommige vormen van kanker​

Verandering in de hormoonproductie​

Virusinfectie​

Voedingstekorten, vooral vitamine A, B1, B6, B12 en D en een eenzijdig dieet: tekort aan omega 3-vetzuren​

Tekort aan de neurotransmitters (bijvoorbeeld overdracht zenuw naar spieren)​

Onjuist gebruik van medicijnen

Psychische en sociale factoren​

Een kwetsbare persoonlijkheid​

Het onvermogen om intieme relaties aan te gaan​

Een psychiatrische voorgeschiedenis​

Langdurige stress​

Ingrijpende levensgebeurtenissen​

Alleen wonen​

Wonen in een stad​

Lage sociaaleconomische status​

Sekse, vrouwen hebben meer kans​

Afkomst, oudere migranten hebben meer kans

Symptomen

Verschijnselen niet verschillend als bij jongeren​

en volwassenen​

​

Somatische symptomen​

Psychische symptomen​

Sociale gevolgen

somatische symptomen

Lusteloos en inactief: weinig energie​

Verandering in het slaappatroon: slecht en moe, vroeg wakker en piekeren​

Verandering in de eetlust: tragere stoelgang en gewichtsverlies​

Onvoldoende drinken: gevolg obstipatie en uitdroging​

Lichamelijke angstklachten: hartkloppingen en hyperventilatie​

Stijfheid: zeer stijf en moeite met bewegen

Psychische symptomen​

Sombere stemming​

Gedachten dood / suïcide​

Het verlies van interesse en plezier​

Het niet meer genieten van de dingen waar je vroeger van genoot​

Vermoeidheid : op bed of op de bank / verlies van energie​

Waardeloosheid / schuld​

Concentratie stoornis​

Agitatie / remming

Sociale gevolgen

Ernstig sociaal disfunctioneren​

Sociaal isolement: inactiviteit en somberheid (terug trekken/ minder fut om iets te ondernemen en daardoor contacten afzegt​

De zin van het leven ontbreekt door depressieve stemming en gedachtegang ​

Geloof: wel of geen vertrouwen in het geloof​

Anderen weten niet hoe ze met een depressieve zorgvrager om moeten gaan

Behandeling

Medicatie: Antidepressivia/Stemmingsstabilisatoren​

Elektroconvulsietherapie (ECT)​

Waaktherapie ( voorheen Slaapdeprivatie) ​

Lichttherapie ​

Psychotherapie​

Dagstructurering en activiteitenplanning

bijwerkingen medicijnen

Droge mond​

Wazig zien ​

Hartkloppingen ​

Sufheid en slaperigheid ​

Duizelingen ​

Transpireren ​

Verstopping ​

Afname seksuele gevoelens ​

​

Kenmerken bijwerkingen en effect ​

Verdwijnen na verloop van tijd. ​

Tijdelijk kalmering of slaapmiddel mogelijk. ​

Helpt tegen spanning, angst, onrust.​

2-4 weken voordat er een effect voelbaar (en zichtbaar) is.

Elektroconvulsietherapie (ECT) ​

- Vroeger insuline kuur of een shock therapie. ​

 (zie film ‘one few over the cuckoo’s nest’ en ‘a beautiful mind’. ) ​

- Tegenwoordig strenge regels ; ​

Narcose ​

Spierverslappende medicijnen ​

kortdurende elektrische stroom (toeval opwekken) 

Waaktherapie​

Onthouden van de normale slaap. ​

Vaak maar kort effect​

Lichttherapie ​

-Speciale lamp​

-Aanmaak van melatonine. ​

-Kuur van bijv. 5-10 dagen. 

Psychotherapie​

Hulp van psychiater of psycholoog nadat de depressie genezen is​

Praten over het voorkomen (na de therapieën)​

 van de depressie, inzicht in de oorzaak en ondersteuning bieden​

Dag structurering en activiteitenplanning​

- Zinvolle dagbesteding / Reminiscentie

Herkennen van de voortekenen

Veranderd slaapgedrag​

Piekeren​

Verstrooid en/of Gedesoriënteerd raken​

Somber worden​

Verminderde concentratie​

Het idee te moeten volhouden om de depressie tegen te gaan​

Minder plezier beleven aan dingen​

Moeite krijgen met eten​

Vertraagde stoelgang​

Meetinstrument: Geriatrische Depressie Schaal

Aandachtspunten VPK /VZ-IG

ADL: stimuleren / begeleiden /houvast bieden​

Eten en drinken: stimuleren /complicaties voorkomen (gewichtsverlies / uitdroging)​

Uitscheiding: obstipatie​

Slapen en rusten: vaste dagstructuur en slaapadviezen (slaapmedicatie)​

Beweging en activiteiten: stimuleren tot het ondernemen van activiteiten​

Medicijnen worden trouw ingenomen: niet smokkelen

Tips voor de begeleiding​

Bevorderen van zelfrespect / de beleving van eigenwaarde / de levenszin​

Taak VPK / VZ-IG bij ouderen:​

Leren hulp aanvaarden​

Leren de eigenwaarde en levenszin te herontdekken​

Inleven en geduld hebben​

Voorlichting geven over de ziekte en behandeling aan de mensen in naaste omgeving vd zorgvrager

gesprek voeren: praktische tips

Wees rustig en luisterend

Vermijd adviezen of oordelen

Gebruik open vragen

Wees duidelijk bij signalen van suïcidaliteit

Eenzaamheid

Eenzaamheid 

Doel

Aan het einde van deze les kan verschillende soorten eenzaamheid benoemen en de eigenschappen van deze soorten benoemen. 

Kennen jullie iemand die zich eenzaam voelt?

Waarom voelt deze persoon zich eenzaam? 

Definitie

"Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties."

Soorten eenzaamheid

Sociaal eenzaam

We spreken van sociale eenzaamheid als je minder contact met andere mensen hebt dan je wenst. Het sociale netwerk schiet tekort.

Emotioneel eenzaam

Als iemand weliswaar veel mensen om zich heen heeft, maar zich eenzaam voelt door het ontbreken van een hechte, emotionele band met anderen, spreken we van emotionele eenzaamheid. De kwaliteit van je contacten is dan minder dan je wenst.

Veel mensen voelen zich wel eens eenzaam

www.eentegeneenzaamheid.nl

cijfers (https://www.eenzaam.nl/)

Uit onderzoek blijkt dat veel Nederlanders zich sterk eenzaam voelt. Daarnaast heeft een groter aantal mensen matige eenzaamheidsgevoelens. Een kleine groep voelt zich chronisch eenzaam.

symptomen

Naast externe oorzaken, zoals een verhuizing, sterfgeval of scheiding kunnen ook persoonlijke symptomen meespelen. Deze persoonlijke eigenschappen kunnen gevoelens van eenzaamheid beïnvloeden en versterken

Gering gevoel van eigenwaarde

Verlegenheid, onhandigheid, geen sociale bedrevenheid

Neiging tot klampen of ontwijken

Onvermogen anderen te vertrouwen

Te bewust zijn van jezelf

Angst voor afwijzing, voor intimiteit

Zelfverwijt

Perfectionisme

Gebrek aan zelfbewustzijn

Niet gelukkig zijn met eigen bezigheden

Angst om alleen te zijn

Zich onaantrekkelijk voelen

Somberheid, neerslachtige gevoelens, er geen gat meer in zien

Permanent verhoogd stressniveau

Lichamelijke klachten als hoofdpijn, ademhalingsproblemen

Moeite met slapen

Gebrek aan eetlust

Overmatig alcoholgebruik

Veel slaap- en kalmeringsmiddelen

Verminderde vitaliteit

Omstandigheden die invloed kunnen hebben op eenzame gevoelens en waarbij problemen een risico vormen voor vereenzaming:

Partner 

Persoonlijke relaties 

Activiteiten 

Woonomgeving 

Familiewaarden en idealen 

Sociaaleconomische omstandigheden 

Gedwongen isolement

Taboes

Partner

Een partnerrelatie niet altijd beschermt tegen eenzaamheid, voelen mensen zonder een partner zich over het algemeen eenzamer dan mensen met een partnerrelatie. Dit geldt met name voor mensen van middelbare of latere leeftijd.

Een goede partnerrelatie beschermt vooral tegen emotionele eenzaamheid. Verlies van een partner is daarom voor veel mensen een ingrijpende gebeurtenis in hun leven die de kans op eenzaamheid vergroot. Een nieuwe relatie aangaan of hertrouwen is niet altijd de oplossing voor het eenzaamheidsprobleem.

Persoonlijke relaties

Het hebben van één goede relatie (partnerrelatie of een andere) maakt de kans op eenzaamheid kleiner. En is dus belangrijk.

Een groot netwerk beschermt zelfs nog beter dan een partnerrelatie alleen. Het gaat hierbij niet alleen om het aantal relaties, maar ook om de kwaliteit van de relaties. In een goede relatie vind je emotionele steun bij elkaar, wat bijdraagt aan het verminderen van eenzaamheid.

Vrijwilligersactiviteiten die ertoe doen, zijn niet alleen goed voor anderen maar ook voor jezelf.

Doordat je jezelf nuttig voelt, voel je je minder eenzaam. Dit positieve effect van nuttig voelen bestaat echter niet bij culturele en recreatieve activiteiten. 

Woonomgeving

Ook de woonomgeving zelf kan van invloed zijn op je gevoel van eenzaamheid. In buurten met etnisch sterk gemengde bevolking neemt de kans op eenzaamheid onder autochtone ouderen toe. Zij hebben minder contact in hun buurt en voelen zich daardoor eenzamer.

Ook het soort woning kan van invloed zijn op je eenzaamheid. In een portiekwoning of flatgebouw ben je iets vaker eenzaam dan in een eengezinswoning. Alleen al dat ‘praatje over de heg’ of een simpel ‘hallo’ maakt veel uit.  

Gevoelens van eenzaamheid worden ook beïnvloed door omstandigheden als vermindering van het winkelbestand in een wijk, verpaupering van steden of onveiligheid op straat door criminaliteit.

Familiewaarden en idealen

De waarden en idealen voor een goed sociaal leven verschillen per land en etnische groep. Rond de Middellandse Zee draait bijvoorbeeld alles om familie, terwijl het in de Verenigde Staten belangrijk is om een brede vriendenkring te hebben.

Ook veranderingen in de samenleving hebben invloed op onze waarden en idealen. Tegenwoordig wordt er bijvoorbeeld minder waarde gehecht aan het hebben van een partner. Er komen ook steeds meer alleenstaanden. Dit maakt het hebben en onderhouden van goede vriendschappen belangrijker. Helaas beschikt lang niet iedereen over dergelijke relaties.

Ook binnen een land kunnen er verschillende culturen zijn die anders tegen relaties aankijken. Familierelaties op het platteland zijn vaak hechter dan in de stad. Relaties van Surinaamse, Turkse of Marokkaanse families zijn eveneens hechter dan die van Nederlandse families. Deze relaties spelen een grote rol bij gevoelens van eenzaamheid en kunnen eenzaamheid verzachten

Sociaaleconomische omstandigheden

Omstandigheden als verpaupering van stadswijken, vermindering van het winkelbestand in een wijk of onveiligheid (drugshandel, criminaliteit) beïnvloeden eenzaamheidsgevoelens.

Ook persoonlijke ervaringen van hoe de buurt vroeger was en van sociale verschillen hebben invloed op het gevoel van eenzaamheid.

De kans op eenzaamheid neemt toe als mensen aan huis gebonden zijn en dus onbedoeld geïsoleerd raken.

Mensen kunnen aan huis gebonden zijn door gebrek aan vervoer, een handicap, een te laag inkomen, gebrek aan mantelzorg of om andere redenen nergens naartoe kunnen gaan. Ook het verblijf in een ziekenhuis valt hieronder.

Taboes

Homoseksuele ouderen zijn eenzamer dan heteroseksuele ouderen. Ons land telt momenteel 250.000 homoseksuele ouderen (55+). Een derde is matig eenzaam en 15% is zelfs (zeer) sterk eenzaam. Terwijl de algemene ouderenbevolking in Nederland wordt geschat op 22% matig en 3% (zeer) sterk eenzaam.

Sociale inbedding

Deze verhoogde kwetsbaarheid voor eenzaamheid kan deels worden verklaard door een verschil in sociale inbedding: homoseksuele ouderen zijn vaker kinderloos, hebben vaker een echtscheiding meegemaakt, onderhouden minder intensief contact met hun eventuele kinderen en overige familieleden en gaan minder vaak naar de kerk dan hun heteroseksuele leeftijdsgenoten.

Eenzaam door geheimhouding

Verondersteld wordt dat homoseksuele ouderen met name eenzaam zijn omdat zij meer dan heteroseksuele ouderen diepgang, intimiteit, herkenning en begrip in de bestaande relaties missen (Berger, 1992). En omdat zij vaak een deel van de eigen persoonlijkheid verborgen houden om negatieve reacties van de buitenwereld voor te zijn (Meyer, 2003).

risicogroepen

Vrijwel altijd erg eenzaam met psychiatrische stoornis

Werkloosheid: een essentiële bron van dagelijkse contacten valt weg

Autisme en eenzaamheid: wanneer het maken van sociale contacten lastig is

Eenzaamheid en een beperking gaan vaak samen

Dementerenden

Pesten

Opdracht 

Situatie:

Als verzorgende (VZ) of verpleegkundige (VP) kom je regelmatig in contact met cliënten die zich eenzaam voelen. Eenzaamheid kan een grote impact hebben op het welzijn van mensen, vooral bij ouderen, mensen met een beperking of cliënten met een klein sociaal netwerk. Daarom is het belangrijk om activiteiten te organiseren die bijdragen aan sociale verbinding en betrokkenheid.

Opdracht:

Bedenk een activiteit die je als VP/VZ kunt organiseren om eenzaamheid tegen te gaan. Beschrijf de activiteit zo concreet mogelijk:

Wat is de activiteit?

Hoe stimuleer je deelname van cliënten?

Wat zijn mogelijke drempels voor cliënten om deel te nemen?

Welke praktische of organisatorische uitdagingen kunnen ontstaan?

Hoe ga je om met weerstand of gebrek aan interesse?

Welke oplossingen kun je bedenken voor deze knelpunten?

1. Stuur eens een (zelfgemaakte) kaart naar iemand die eenzaam is.

2. Ga een rondje wandelen met iemand die eenzaam is.

3. Een week lang per dag 3 vreemde mensen een compliment geven op straat of in de supermarkt.

4. Vraag een klasgenoot die de pauze vaak alleen doorbrengt of diegene samen met jou de pauze door wilt brengen.

5. ....... 

Afsluiting