8.1 Industrialisatie en modern imperialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.1 Industrialisatie en modern imperialisme

kenmerkende aspecten

31. De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving

33. De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie

36. De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

31. De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving

Samenvattende opdracht

In deze les maak jij zelfstandig een samenvatting van de paragraaf. Deze samenvatting moet bevatten: 

1. een verklaring voor de bevolkingsgroei in Engeland begin 18e eeuw
2. een uitleg waarom de huisnijverheid steeds belangrijker werd voor boeren
3. hoe het toenemende belang van de huisnijverheid, de dalende prijzen en de trek naar steden verband met elkaar houdt
4. hoe de opkomende fabrieken de huisnijverheid wegconcurreerde 
5. een uitleg van het industrieel kapitalisme
6. hoe het industrieel kapitalisme en het modern imperialisme verband met elkaar houdt
7. Welke rol het nationalisme had bij het modern imperialisme
8. Hoe Nederland vormgaf aan het modern imperialisme 
9. Welke kritiek Multatuli had op het cultuurstelsel en hoe dit stelsel eindigde 

Als hulp kun je gebruiken: het leerboek, deze Lessonup en de docent. 

Engeland

rond 1700

• Machtig land met een enorm groot rijk dat zich over de hele wereld uitstrekte.
• De bevolking van Engeland groeit, hierdoor is er meer kleding nodig.
• Veel kleding wordt gemaakt van katoen, dat door slaven op plantages wordt geplukt, en wol.

Het Britse Rijk omstreeks 1700

Schietspoel 1733

• Om sneller kleding te maken, moet je sneller kunnen weven.
• De Engelsman John Kay vond de schietspoel uit. Hiermee kun je veel sneller weven dan met de hand.
• De schietspoel was nog geen échte machine: het bedienen ging met de hand.

Spinning Jenny

1764

• Als je sneller kunt weven, heb je ook meer draad nodig.
• Met de Spinning Jenny van James Hargreaves kon je 8 en later 16 draden tegelijk spinnen

Cotton Gin

1793

• Omdat het spinnen en weven veel sneller ging was er ook meer katoen nodig.
• Om de zaden sneller uit katoenpluizen te halen vond de Amerikaan Eli Whitney de Cotton Gin uit ("Katoen motor"). Gevolg?
• Slavernij neemt toe: er zijn veel meer slaven nodig om de katoen te plukken...

Stoommachine

rond 1764 

• De eerste werkende stoommachine van de Industriële Revolutie was die van Thomas Newcomen rond 1705
• Pas door de verbeteringen van James Watt kon de stoomachine pas echt worden ingezet
• Hoger rendement, veel ten nadele van boeren
  

De Engelsman James Watt voerde een aantal belangrijke veranderingen door in Newcomen's stoommachine waardoor het gebruik en de inzet makkelijker werden.

Wat betekenen deze ontwikkelingen voor boeren? 

* nieuwe technieken en werktuigen in de landbouw

* hogere voedselopbrengst, grotere bevolkingsgroei

* veel voedselaanbod betekent lage prijzen

* om toch de pacht te kunnen betalen: huisnijverheid

Veranderingen in de landbouw

• Rond 1750 boeren in de problemen door:
• daling voedselprijzen 
• grotere afhankelijkheid van huisnijverheid, maar dan ... opkomst fabrieken! 
• Huisnijverheid kan niet concurreren tegen fabrieken --> boeren trekken naar de stad
• Fabrieksbazen kregen zo beschikking over veel (goedkope) arbeidskrachten

van kleinschalige handmatige productie in de huisnijverheid...

... naar grootschalige machinale productie in fabrieken

Industrieel kapitalisme

- Industrieel kapitalisme : Het verschijnsel waarbij ondernemers streven naar het maken van zoveel mogelijk winst door het fabrieksmatig produceren van goederen. 

noodzaak tot grondstoffen en afzetmarkten

• Afrika en Azië hadden grondstoffen voor de Europese fabrieken.
• Grote hoeveelheden voor een lage prijs.
• Goedkopere producten
• Grotere afzetmarkten

Kolonialisme?

• Vanaf 15de eeuw: kolonialisme --> veroveringen met een economisch doel
• Kenmerkend: handelsposten op de kusten
• Vanaf 19de eeuw: modern imperialisme
• Combinatie van economische en politieke doelen
• Politiek: bewijzen macht eigen land (nationalisme)
• Economisch: grondstoffen en afzetmarkten voor industrie

Nadat ook de rest van Europa industrialiseerde (rond 1850), liep de verovering van Afrika snel 

Samengevat:  

Modern Imperialisme

1. Industrialisatie- Industrieën hadden grondstoffen en afzetgebieden nodig
2. Technologie -  Door moderne verbeteringen werd modern landen koloniseren makkelijker.
   
3. Nationalisme - als grootmacht had men koloniën nodig (prestige/aanzien)
4. Superioriteits denken - The White mans burden. 

Cultuurstelsel (1830-1870)

• Nederland deed niet mee aan de race om Afrika, maar wel aan het modern imperialisme --> Nederlands-Indië
• Doel regering: winst maken
  
• Uitgangspunt: Nederland is eigenaar grond
• verplicht 20% grond verbouwen wat NL jou opdroeg
• 66 dagen verplichte arbeid op plantages in ruil voor
• plantloon
• 'Herendiensten'
• Gevolgen: 
• 1.  enorme winsten Nederland
• 2. hongersnood en uitbuiting van inlanders

Inheemse vorsten werden ingeschakeld door Nederland bij het bestuur 

Kritiek op Cultuurstelsel:

• E.D. Dekker (Multatuli) in boek:
• 'Max Havelaar' , tegen:
• uitbuiting  en batig saldo politiek
• Liberalen (vrijheidsgedachte)
• tegen dwangarbeid, voor vrije arbeid
  
• voor vrij ondernemerschap  
• Gevolg: einde cultuurstelsel (1870) door:
• afschaffing monopolierechten en
• toestaan particulier initiatief in kolonie

E.D. Dekker (Multatuli)