5.2 sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

7.5 Eten en ademen bij dieren

Ga rustig zitten en pak je lesboek en schrift alvast voor je.

Welkom!

§5.2 Sociaal gedrag

Wat gaan we deze les doen?

• Leerdoelen
• Uitleg §5.1 (deel 2)
• Aan de slag!
• Uitleg §5.2 (deel 1)
• Afsluiten

Leerdoelen

• Ik kan in eigen woorden uitleggen wat sociaal gedrag is en daarbij drie
   vormen beschrijven.
• Ik kan in eigen woorden uitleggen wat een territorium is en wat de functie
   ervan is.
• Ik kan in eigen woorden uitleggen welk gedrag dieren in en rond hun
   territorium kunnen vertonen.
• Ik kan voorbeelden van voortplantingsgedrag beschrijven.
• Ik kan in eigen woorden uitleggen dat groepsdieren een taakverdeling en een
   rangorde hebben.

Weet je nog?

Wat is sociaal gedrag?

Sociaal gedrag = al het gedrag tussen soortgenoten.

Bij sociaal gedrag hoort:

• Territorium gedrag
   - gedrag dat te maken heeft met het afbakenen en verdedigen van een eigen gebied.
   (territoriumgedrag, dreig- en imponeergedrag)
  
  
• Voortplantingsgedrag
   - gedrag dat te maken heeft met het vinden va een soortgenoot om mee te paren, de paring en het
     verzorgen van de jongen.
    (balts, paringsgedrag, broedzorg, verzorgingsgedrag)
  
  
• Groepsgedrag
   - gedrag dat een rol speelt bij de taakverdeling binnen groepen dieren en bij het vaststellen van de
     rangorde.
     (taakverdeling binnen groepen, rangorde, voedingsgedrag)

 

Voorbeelden van sociaal gedrag

Waarvoor hebben dieren een territorium?

Territorium = een eigen plek voor een of meerdere dieren.

De grenzen van een territorium zijn duidelijk voor andere dieren, doordat (meestal) de mannetjes het territorium afbakenen.

Dit doen ze door:
- geluiden (bijv: bij zangvogels)
- geurvlaggen (bijv: zoogdieren zetten geurvlaggen uit met urine of ontlasting)

vogelzang en het uitzetten van geurvlaggen zijn voorbeelden van territoriumgedrag.

Dieren verdedigen hun territorium tegen soortgenoten

Aanvalsgedrag

- Als een indringer het territorium binnenkomt wordt de eigenaar agressief.
  De eigenaar vertoont dan aanvalsgedrag.

Vluchtgedrag

- Als een indringer het territorium van een ander binnenkomt vlucht hij omdat hij
  bang wordt.

Dreiggedrag

- Op de grens van een territorium zijn de dieren tegelijkertijd agressief en een beetje
  bang en gaan dreiggedrag vertonen.

Als de motivatie voor aanvallen en vluchten even sterk is, dan kan een dier gedrag vertonen dat eigenlijk niet bij de situatie past. Dat heet overspronggedrag.

Welk gedrag hoort bij voortplanting?

Voortplantingsgedrag wordt geregeld door inwendige- en uitwendige prikkels.

Veel dieren gebruiken supranormale prikkels om een partner te vinden.
Sommige dieren gebruiken geuren om een partner te lokken.

Baltsgedrag (paringsgedrag) = het gedrag waarmee een mannetje en een vrouwtje elkaar lokken.

Broedzorg = het verzorgen van de eieren of jongen door (een van) beide ouders.
Dieren die geen broedzorg vertonen, leggen vaak heel veel eieren.

Baltsgedrag, de paring en de broedzorg horen samen bij voortplantingsgedrag.

HIER VERDER WERKEN!

Voortplantingsgedrag wordt geregeld door inwendige- en uitwendige prikkels.

Veel dieren gebruiken supranormale prikkels om een partner te vinden.
Sommige dieren gebruiken geuren om een partner te lokken.

Baltsgedrag (paringsgedrag) = het gedrag waarmee een mannetje en een vrouwtje elkaar lokken.

Broedzorg = het verzorgen van de eieren of jongen door (een van) beide ouders.
Dieren die geen broedzorg vertonen, leggen vaak heel veel eieren.

Baltsgedrag, de paring en de broedzorg horen samen bij voortplantingsgedrag.

Groepsgedrag

• Bij groepsdieren is veel sprake van sociaal gedrag. 
  
  
• Ze werken vaak samen en hebben een taakverdeling.

De rode kleur in de bek van het koekoeksjong is een ... voor de heggenmus om het koekoeksjong te voeren.

1. sleutelprikkel
2. impuls
3. prikkel
4. supranormale prikkel

Stel dat de kangeroes in de straat wonen. Wat is het gedrag dat ze laten zien?

1. Territoriaal gedrag
2. Paargedrag
3. Voedselgedrag
4. Sociaal gedrag

Wat voor gedrag is dit denk je?

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. sociaal gedrag

Wat is geen voorbeeld van sociaal gedrag?

1. vlooien bij apen
2. mens laat hond uit
3. katten vechten met elkaar
4. twee eenden baltsen

In de video zag je twee kangoeroes vechten. Is hier sprake van sociaal gedrag?

1. Ja, omgaan met soortgenoten is sociaal
2. nee, vechten is asociaal gedrag
3. Geen idee, maar wel leuk om naar te kijken
4. Maakt niet uit, dit is toch nep.

Wat is geen voorbeeld van gedrag?

1. een vleesetende plant vangt een vlieg
2. wolven janken in de dierentuin na een sirene
3. een leerling krijgt rode wangen
4. een baby ligt in de kinderwagen te slapen.

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. verzoeningsgedrag
4. sociaal gedrag

Wat is geen voorbeeld van sociaal gedrag?

1. vlooien bij apen
2. mens laat hond uit
3. katten vechten met elkaar
4. twee eenden baltsen

dreiggedrag

Door het grommen (signaal) gaat de andere hond terug grommen (respons).

spergedrag
Door de schaduw van de oudervogels (signaal) doen de jongen hun bek open (respons).

verzorggedrag

De wil om voor baby's, kinderen of jonge dieren te zorgen.

Wat?

Klaar?

Hoe?

Hulp?

Tijd?

individueel (alleen)

lezen: blz. 95, 97, 98, 100, 101, 103 en 104

maken: opdracht 1 t/m 26 van 5.1

eerst zachtjes overleggen met degene die naast je zit

daarna mij om hulp vragen

15 minuten

Laat de gemaakte opdrachten door mij controleren.

Daarna mag je verder werken aan de opdrachten van 3.1

Aan de slag!

Afsluiten

• Pak je Plenda
    - dinsdag 6  mei
    - 7e lesuur BIO
    - m: 1 t/m 14 van 5.1
  
  
• Volgende les
  - Herhalen 5.1 (deel 1) 
  - Uitleg 5.1 (deel 2)
  
  
• Vragen?
  
  
• Opruimen