4.5 Christelijk Europa en de buitenwereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Christelijk Europa en de buitenwereld

Paragraaf 4.5

Kenmerkend aspect 17

- de expansie van de christelijke wereld,

- onder andere in de vorm van de kruistochten

De expansie van de christelijke wereld

Excommunicatie Hendrik IV

Gang naar Canossa (1077)

Excommunicatie

Gang naar Canossa (1077)

Achtergrond van de kruistochten

• Het contact tussen Christenen en moslims verliep tot ca. 1040 vreedzaam: handel

• Dit verandert als de Seltsjoeken, een Turks volk, Jeruzalem veroveren en de Heilige Grafkerk verwoesten. 
• De keizer van het Byzantijnse Rijk voelt zich bedreigd en roept de hulp in van de paus (directe oorzaak van de kruistochten). 

De oproep van paus Urbanus II

1095: 

"Staak het onderlinge geweld en doe mee aan  een gewapende tocht om Jeruzalem te veroveren op de moslims"

"Diegenen die sterven  op deze tocht krijgen een volledige aflaat"

De paus presenteert zich door deze oproep in de strijd met de Duitse keizer (zie 4.4) als de leider van de christelijke wereld.

Kruistochten naar het Midden-Oosten

1095: Paus Urbanus roept Christenen op om op kruistocht te gaan naar Jeruzalem. 

1096: Begin van de kruistochten

1099: Kruisvaarders veroveren Jeruzalem op de Moslims. 

Oorzaken van de kruistocht

• Vechten voor het Christendom tegen de valse godsdienst            (pauselijke propaganda)
• Redding van de ziel
• Op zoek naar avontuur, rijkdom en macht

"Haast u op weg om uw broeders in het Oosten de hulp te bieden waar ze al meermaals om gevraagd hebben. Want de Turken hebben reeds land veroverd in Anatolië en de christenen daar overwonnen. Ze hebben christenen gedood en gevangengenomen, kerken vernield en Gods' koninkrijk besmeurd. God roept jullie op om iedere klasse, zowel de ridders als het voetvolk, zowel rijk als arm te overtuigen om mee te helpen dit verdorven volk te verjagen uit onze christelijke gebieden voor het te laat is. Ik spreek voor iedereen, ook degenen die op dit moment niet aanwezig zijn. Voor allen die op tocht gaan, is de vergeving van alle zonden verzekerd: voor hen van wie het leven eindigt op het land of op zee of in de strijd tegen de heidenen. O, wat een schande zou het zijn wanneer zo een duivels, verachtelijk en slaafs volk de overwinning zou behalen op het vrome volk van God. Ga dus op weg en bestrijd de ongelovigen op het slagveld want deze strijd is nu noodzakelijk en moet eindigen in een totale overwinning." 

Fragment oproep paus Urbanus II

(De toespraak van paus Urbanus in 1095 te Clermont kennen we in verschillende versies. Eén van deze versies is die van abt Fulcher van Chartres. Hij ging mee op de Eerste Kruistocht en schreef het hele verloop ervan neer. Alhoewel hij dus ooggetuige was van de tocht zelf, zou hij niet zelf aanwezig zijn geweest op de kerkvergadering te Clermont waar de paus deze toespraak hield.) 

"Godfried van Bouillon was de grote held van de eerste kruisvaart. Hij verkocht zijn heerlijkheid van Bouillon om een leger te kunnen uitrusten. Hij was zo buitengewoon dapper en sterk dat al de ridders hem tot aanvoerder kozen. Hij sprong als eerste op de muren te Jeruzalem. Na de inneming van het Heilige Land werd hij er tot Koning aangesteld. Hij sprak:'Ik weiger hier een gouden kroon te dragen, waar onze Zaligmaker (Jezus Christus) een doornen kroon gedragen heeft. Ik aanvaard alleen de titel van 'Verdediger van het Heilig Graf'.' Jammer stierf deze dappere held reeds één jaar later. Te Brussel, dichtbij het koninklijk paleis, prijkt het standbeeld van Godfried van Bouillon." Uit: Ons verleden vol roem 1: geschiedenis van ons vaderland (voor de middelbare graad van het Lager Onderwijs), Brussel, 1956, p. 53.

"Godfried van Bouillon was de grote held van de eerste kruisvaart. Hij verkocht zijn heerlijkheid van Bouillon om een leger te kunnen uitrusten. Hij was zo buitengewoon dapper en sterk dat al de ridders hem tot aanvoerder kozen. Hij sprong als eerste op de muren te Jeruzalem. Na de inneming van het Heilige Land werd hij er tot Koning aangesteld. Hij sprak:'Ik weiger hier een gouden kroon te dragen, waar onze Zaligmaker (Jezus Christus) een doornen kroon gedragen heeft. Ik aanvaard alleen de titel van 'Verdediger van het Heilig Graf'.' Jammer stierf deze dappere held reeds één jaar later. Te Brussel, dichtbij het koninklijk paleis, prijkt het standbeeld van Godfried van Bouillon." Uit: Ons verleden vol roem 1: geschiedenis van ons vaderland (voor de middelbare graad van het Lager Onderwijs), Brussel, 1956, p. 53.

Bronnenkritiek:

Jullie hebben meerdere bronnen ontvangen over de kruistochten. In hoeverre zijn de bronnen representatief en betrouwbaar? Onderbouw je antwoord met twee argumenten per bron.

Stefan Hertmans

De Bekeerlinge

Kruisvaarders Staten

(ca. 1135)

Saladin

(ca. 1190)

Naar Azië

Oorzaak:  Mongoolse verovering zorgde ervoor dat het gebied van Turkije tot aan China onder één heerser kwam. 

Gevolg: Christelijke handelaren en missionarissen kunnen eenvoudiger naar China reizen 

(Marco Polo)

Christelijke  expansie rond de Middellandse zee

1. Herovering van Sicilië. 
2. Op Kreta worden suikerrietplantages aangelegd. 
3. Handelsposten en plantages in het gehele Middellandse Zee gebied. 

Christelijke expansie in Zuid-Europa

Reconquista van het Iberisch schiereiland tussen de 8ste en 15de eeuw. 

De Val  van Granada  (1492)  betekende het einde van de Reconquista. 

Christelijke expansie in Oost-Europa

Christelijke expansie in het Noordoosten van Europa:

- Duitse ridderordes veroveren grote gebieden aan de Oostzee op niet-christenen. 

- Niet-Christenen worden horigen 

- Duitse en Nederlandse kolonisten stichtten grote landbouwgebieden.