Regeling

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Regeling

Mapje met tekst en opdrachten

Korte presentatie tijdens sommige lessen

Practica en opdrachten maken

Proefwerk in toetsweek 4

Les 1

Centraal en perifeer zenuwstelsel

Zenuwcellen

Zenuwen

Ruggenmerg

Hersenen

Zenuwstelsel

• Centraal: hersenen en ruggenmerg
• Perifeer: zenuwen

Centraal zenuwstelsel

• Grote hersenen
• Kleine hersenen: balans, fijne motoriek
• Hersenstam: ademhaling, hartslag
• Ruggenmerg

Ruggenmerg

• Bevat zenuwen die van en naar hersenen gaan

Zenuwcel (neuron)

• Dendriet: impuls komt binnen
• Cellichaam: celorganellen
• Axon: vervoert impuls naar synaps
• Synaps: uiteinde axon, impuls springt over naar volgende zenuwcel

Soorten neuronen

• Gevoelszenuwcel (sensorisch neuron): zintuigcel ontvangt prikkels en zet die om naar impuls in dendriet gevoelszenuwcel
• Schakelcel: schakel tussen gevoelszenuwcel en bewegingszenuwcel
• Bewegingszenuwcel (motorisch neuron): ontvangt impuls van schakelcel, axon stuurt spier of klier aan

Prikkel - impuls - respons

• Perifeer zenuwstelsel: zenuwen. Dendriet, cellichaam en axon gevoelszenuwcel, axon bewegingszenuwcel
• Centraal zenuwstelsel: ruggenmerg en hersenen. Axon gevoelszenuwcel, schakelcel, dendriet en cellichaam bewegingszenuwcel

Les 2

Zintuigen

Prikkels

Impulsen

Bedenk waar je gaat zitten

Binnenste cirkel (vooraan) luisteren naar uitleg bij les 3

Buitenste cirkel (achteraan en zijkant lokaal) in stilte werken

Prikkels

• Zintuig: een orgaan dat op prikkels reageert
  
• Prikkel: een invloed uit de omgeving op een organisme, wordt door zintuig opgevangen
• Zintuigcellen: cellen in de zintuigen die zijn aangesloten op  gevoelszenuwcellen, laten impuls ontstaan

Impulsen

• Drempelwaarde: kleinste prikkelsterkte die een impuls veroorzaakt
• Adequate prikkel: het type prikkel waar een zintuigcel speciaal gevoelig voor is
• Gewenning: het ontstaan van minder impulsen bij het aanhouden van een prikkel

Les 3

Voelen, ruiken en proeven

De huid

Ruiken

Proeven

Les 4

Oren en ogen

Oor

• Oorschelp vangt geluid op
• Geluid via gehoorgang naar trommelvlies, begint te trillen
• Trillingen van trommelvlies naar slakkenhuis via gehoorbeentjes (hamer, aambeeld, stijgbeugel)
• Zintuigcellen in slakkenhuis geven impulsen door aan gehoorzenuw

Oog

• Staafjes (grijstinten) en kegeltjes (kleur) op netvlies
• Kegeltjes hogere drempelwaarde dan staafjes
• Vangen licht op en geven impuls door naar oogzenuw
• Geen zintuigcellen waar oogzenuw oog verlaat (blinde vlek)

Les 6

Reflexboog

Ruggenmerg- en hersenstamreflex

Reflexboog ruggenmergreflex

• Zintuigcel
• Sensorische zenuwcel
• Schakelcel (ruggenmerg)
• Motorische zenuwcel
• Spiercel

Reflexboog hersenstamreflex

• Zintuigcel
  
• Sensorische zenuwcel
  
• Schakelcel (hersenstam)
  
• Motorische zenuwcel
  
• Spiercel

www.bioplek.org

Les 7 en 8

Synaps en neurotransmitters

Effecten van drugs

Synaps

• Ruimte tussen twee zenuwcellen geleidt geen impulsen
• Neurotransmitters geproduceerd als impuls bij einde axon aankomt
• Neurotransmitters losgelaten in synaptische spleet
• Binden aan receptoren volgende zenuwcel
• Nieuwe impuls ontstaat

Neurotransmitters

• Stimulerend: zorgen voor ontstaan impuls in volgende zenuwcel
• Remmend: voorkomen ontstaan impuls volgende zenuwcel
• Hoeveelheid neurotransmitters heeft ook invloed op doorgeven impuls

Drugs

• Drugs beïnvloeden werking/ hoeveelheid neurotransmitters
• Activiteit sommige hersengebieden verandert
• Verschilt per persoon

Hersen ontwikkeling

• Hersenen ontwikkelen tot 25 jaar
• Alcohol verbreekt verbindingen tussen hersencellen
• Verbindingen belangrijk voor goed functioneren

• Centraal en perifeer zenuwstelsel, hersenen, ruggenmerg, zenuwcel
• Zintuigen, prikkels, impulsen
• Zintuigcellen huid, neus, tong, oor en oog
• Reflexen, reflexboog, ruggenmerg- en hersenstamreflex
• Synaps, neurotransmitters, effecten van drugs (eigen drug leren!), hersenontwikkeling

Keuze activiteiten:

• Afmaken en nakijken huiswerk
• Samenvatting opdracht (komt zo op het bord te staan)
• Oefentoets maken 

Samenvatting opdracht

• Teken (groot) de drie soorten zenuwcellen die met elkaar verbonden zijn
• Verbind de eerste zenuwcel met een zintuig, de laatste met een spier/klier
• Benoem de drie verschillende zenuwcellen en hun onderdelen (dendriet, cellichaam, axon)
• Geef aan welke stukken het centraal en het perifeer zenuwstelsel zijn
• Geef aan in welke richting de impuls loopt 
• Laat in je tekening zien waar de prikkel binnenkomt en de impuls start
• Maak een lijst van zintuigen  naast het getekende zintuig en geef aan wat voor soort zintuigcellen elk zintuig heeft.
• Voeg een opsomming van de stappen van een reflexboog toe aan je tekening
• Maak een uitvergroting een axon van de ene zenuwcel en de dendriet van de volgende en teken daar hoe de impulsoverdracht met neurotransmitters plaatsvindt

https: