Chromosomen en genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

Welkom!!!

5.2 Chromosomen en genen

Wie bepaalt of de baby een jongen of meisje is?

De man...  of de vrouw ... ???

leerdoelen:

Aan het einde van de les:

Je kunt benoemen dat elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Wat weten we nog?

Je lichaam bestaat uit cellen

Iedere cel 46 chromosomen behalve...

Genotype en fenotype

Genotype

Fenotype

Gen -->  stukje informatie

Genetisch -->  gaat over DNA

Chromosomen

Inleiding

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen.

De informatie hiervoor is opgeslagen in 46 chromosomen.

Van elk chromosoom heb je er 2.

6.2 Chromosomen en genen

Een cel van een mens bevat 46 chromosomen.

Die chromosomen komen voor in paren (chromosomenparen).

Een mens heeft 23 paren chromosomen in een celkern

(2 x 23 = 46). Dit geldt voor alle lichaamscellen.

De twee chromosomen van een paar bevatten de informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.

Aantal chromosomen per lichaamscel

6.2 Chromosomen en genen

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen.

De chromosomen van elke cel bevatten de informatie voor al deze erfelijke eigenschappen.

Een gen is een deel van een chromosoom met de informatie voor 1 erfelijke eigenschap.

Alle genen in een celkern vormen samen het genotype van een organisme.

In de afbeelding links zie je chromosomen en genen in een lichaamscel.

De blauwe lijnen zijn chromosomen.

De genen zijn weergegeven met verschillende vormen.

Elke vorm geeft een gen voor een bepaalde eigenschap weer.

Je ziet dat er telkens twee chromosomen op elkaar lijken.
Ze vormen een chromosomenpaar.

Daardoor komen ook de genen in paren voor: de genenparen.

6.2 Chromosomen en genen

De twee chromosomen van een paar bestaan uit dezelfde genen.

Ze bevatten informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.

Voor elke eigenschap komen steeds dezelfde genen voor.

Bijvoorbeeld twee genen voor de oogkleur vormen samen een genenpaar. De oogkleur wordt net als veel andere eigenschappen bepaald door meerdere genen. Samen bepalen deze genen welke oogkleur je hebt.

5.2 Chromosomen en genen

Eicellen en zaadcellen zijn geslachtscellen. In de kernen van geslachtscellen komen de chromosomen niet in paren voor maar enkelvoudig. In een geslachtscel zit van elk chromosomenpaar 1 chromosoom.

Een geslachtscel van een mens bevat geen 46 chromosomen, maar de helft daarvan: 23 chromosomen.

5.2 Chromosomen en genen

De kern van de zaadcel bevat 23 chromosomen van de vader. 

De kern van de eicel bevat 23 chromosomen van de moeder.

De kern van de bevruchte eicel bevat 46 chromosomen.

Van elk chromosomenpaar is 1 chromosoom afkomstig van de vader en 1 van de moeder.

6.2 Chromosomen en genen

Alle cellen van je lichaam zijn ontstaan uit 1 enkele bevruchte eicel. In de baarmoeder groeit de bevruchte eicel uit tot een kind.

Tijdens deze groei worden miljoenen nieuwe lichaamscellen gemaakt. De vorming van nieuwe cellen vindt plaats door celdeling. Hierbij ontstaan uit een moedercel 2 dochtercellen.

6.2 Chromosomen en genen

De chromosomen in 1 celkern bevatten alle informatie voor alle erfelijke eigenschappen.

Bij elke celdeling worden deze chromosomen gekopieerd.

Elke nieuwe cel krijgt dus dezelfde chromosomen.

Daardoor bevat elke lichaamscel dezelfde erfelijke informatie.

Een man!

Geslachtschromosomen in lichaamscellen

Geslachtschromosomen

• X- chromosoom
• Y- chromosoom

XX

XY

Geslachtschromosomen

Bevruchting

https:

VRAGEN??

herhalen leerdoelen

Aan het einde van de les:

Je kunt benoemen dat elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

1. Alles wat je leert van je ouders
2. Erfenis die jou wordt nagelaten door je ouders
3. Eigenschappen die je hebt geerfd van je ouders
4. Je haarkleur nadat een kapper deze geverfd heeft

Wat is genotype

1. Alles wat jou aangeleerd is
2. Alle informatie in je DNA

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? Sleep de eigenschappen A t/m H naar genotype of fenotype. 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Sproeten

Een litteken

gespierd lichaam

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Wat krijg jij van je ouders tijdens de bevruchting?

1. Het Fenotype
2. Elke ouder levert 50% van de chromosomen
3. Beide ouders leveren 46 chromosomen
4. Hoofdpijn

Hoe noemen we alle uiterlijke eigenschappen van een organisme?

1. Fenotype
2. Genotype