Les 6: tijdvak 5: ontdekkers en hervormers

• Geschiedenis
• MBO
• Studiejaar 1-4

Vandaag

Terugblik +/- 5 min.

 +/- 30 min.

Samenvatten +/- 5 min.

Historisch denken +/- 20 min.

Lesdoelen

Aan het einde van de les: 

• Kun je benoemen hoe ontdekkingsreizen en wereldhandel begonnen
• Kun je benoemen welke kritiek er op de kerk was met als gevolg de Reformatie en splitsing in katholiek/protestant
• Kun je benoemen hoe er tijdens de Renaissance nieuwe ideeën in kunst en wetenschap ontstonden.

Terugblik

1. Met welke redenen zijn het leenstelsel en hofstelsel ingevoerd?
2. Op welke manier heeft het christendom en de islam zich weten te verspreiden?
3. Welke technische verbeteringen en uitvindingen zorgden voor een landbouwrevolutie?
4. Hoe zorgde de landbouwrevolutie voor de opkomst van steden in Europa?
5. Waardoor kregen steden en koningen meer macht?
6.  Wat zijn de oorzaken en gevolgen van de Kruistochten?

Kenmerkende aspecten tijdvak 5

• Ontdekkingsreizen en wereldhandel begonnen 

• Kritiek op de kerk met als gevolg de Reformatie en splitsing in katholiek/protestant

• Renaissance: nieuwe ideeën in kunst en wetenschap

Samenvatten: 

Wat is Renaissance en waarom ontstond deze in Italië?

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Hoge- en Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Uitvinding boekdrukkunst (1450)

Kerkhervorming door Luther (1517)

De geboorte van Venus (1483) 

De Geboorte van Venus (1483-1486), geschilderd door Sandro Botticelli, is een van de meest bekende schilderijen uit de Italiaanse renaissance. Het schilderij toont het mythische verhaal van de geboorte van Venus, de Romeinse godin van de liefde, die na haar geboorte uit het schuim van de zee staat op een schelp, naar de kust wordt geblazen door de windgoden en wordt verwelkomd door een van de Horae (de godinnen van de seizoenen)

Wil je meer weten over dit schilderij en de betekenis? klik hier of hier voor meer informatie

Middeleeuwen

Renaissance

Renaissance

Betekent: wedergeboorte van de Griekse en Romeinse kunst en cultuur


Periode tussen ongeveer 1350-1600


Ontstaan in Italië

Waarom in Italië? (1)

In Italië waren nog veel overblijfselen van de Klassieke Oudheid te vinden. (amfitheaters, aquaducten, tempels, beelden, etc.)

Waarom in Italië? (2)

In 1453 werd Constantinopel door de Ottomaanse Turken veroverd.

Gevolg:

Veel geleerden en handelaren vluchtten naar Italië. Ze namen kennis mee en Griekse boeken uit de Oudheid

Waarom in Italië? (3)

 De handel in Italiaanse steden bloeide door goede contacten met het Midden-Oosten en met Vlaanderen.

Gevolg:

De rijke kooplieden konden kunstenaars aantrekken en betalen om kunst voor hen te maken. 

Waarom in Italië? (4)

In Italië was er geen sprake van een centraal gezag (in Frankrijk en Engeland ontstonden in de middeleeuwen de monarchieën)

De Italiaanse stadstaten waren dus redelijk zelfstandig. 

Opdracht bij filmpje

Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen: 

1. Wanneer werd iemand een humanist genoemd? 

2. Wat is een continuïteit in de Renaissance ten aanzien van de Middeleeuwen? 

3. Wat veranderde in de Renaissance ten aanzien van de Middeleeuwen?

Ontdekker of hervormer?

Columbus

Willem Barentsz

Willem van Oranje

Luther

Calvijn

Catherine de Medici 

Elizabeth I

Filips II

Zoek op:

1. Bij welk kenmerk van tijdvak 5 past deze persoon het meest:

• Ontdekkingsreizen en wereldhandel
• Kritiek op de kerk met als gevolg de Reformatie en splitsing in katholiek/protestant

2. Verbind twee personen aan elkaar op basis van overeenkomsten. Beschrijf waarom deze twee personen goed bij elkaar passen. Zorg dat iedere persoon een match heeft.

Bronnen die je kan gebruiken:

1. Fsite, geschiedenis over vrouwen
2. 
   

Kritiek op de kerk met als gevolg de Reformatie en splitsing in katholiek/protestant

Katholieke kerk (1)

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Katholieke kerk (2)

• Er staan beelden in de kerk

• Deze beelden (van bijvoorbeeld heiligen) worden soms ook vereerd

• Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Reformatie (1)

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Reformatie (2)

• Belangrijkste hervormers: Maarten Luther en Johannes Calvijn

• In 1517 komt Luther met 95 stellingen (vooral tegen aflaten)

• Hij hoopt dat de Paus mee wil denken en de Kerk zal hervormen

• Luther wordt echter door de Paus in de ban gedaan

Waarom heeft Luther succes?

• Door de uitvinding van de boekdrukkunst kunnen de teksten van Luther snel worden gekopieerd en verspreid.
  
• Luther wordt gesteund én beschermd door machtige Duitse vorsten.
• De ideeën (van eenvoud en soberheid) spreken veel arme gelovigen aan.
• Veel gelovigen zijn het niet eens met de aflaten: Luther durft er iets van te zeggen.

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland.

Johannes Calvijn (1509-1564)

Zwitserse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland

Gevolgen van de reformatie

• Splitsing in de christelijke kerk (1517): ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Protestantse kerk spreekt veel (arme) mensen in West-Europa aan.

• Vervolging van protestanten (ketters)
  

Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Ontdekkingsreizen en wereldhandel begonnen 

Nieuwe contacten

• Door de handel komen mensen in contact met andere culturen en producten.
• Maar, via oude boeken, óók met de oude kennis van de Grieken en Romeinen
• Europeanen gaan op zoek naar nieuwe landen, maar vooral naar nieuwe rijkdommen

Specerijen

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, 'medicijn'.

• Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

De verschillende handelsroutes vanuit Azië

Europese landen willen zelf winst maken

• De Portugezen ontdekken de route naar Azië
  

• Vasco da Gama maakt als eerste Europeaan de zeereis naar India (1498)

• Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim

Video

Histoclips: Columbus ontdekt Amerika

Nederlanders willen dat ook!

• Spionage!

• Jan Huygen van Linschoten reist mee en beschrijft de reis in zijn Itinerario

De Itinerario, of Voyage ofte schipvaert, naer Oost ofte Portugaels Indien (...enz. enz.), was meer dan alleen een routekaart.

Er stonden heel veel tekeningen in van vreemde kusten, dieren, mensen en hun rituelen. De Nederlanders keken hun ogen uit.

Eerste Nederlanders in Azië

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederlander in Oost-Indië aan
  

• Opbrengst net voldoende om de kosten eruit te krijgen, vooral door verkeerde ruilmiddelen.

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop is bewezen