Taalverzorging ALLE THEORIE zonder opdrachten

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

In deze LessonUp vind je alle

theorie voor de voortgangstoets van Taalverzorging.

In de inhoudsopgave vind je alle onderwerpen met

de bijbehorende slides. Op deze manier kun je snel naar 

een onderwerp navigeren.

Bezittelijke voornaamwoorden

Persoonlijke voornaamwoorden

Ik heb een fiets -> het is MIJN fiets -> het is m'n fiets

Jij hebt een fiets -> het is JOUW fiets 

Hij heeft een fiets -> het is ZIJN fiets 

Zij heeft een fiets -> het is HAAR fiets

Wij hebben een fiets -> het is ONZE fiets

Wij hebben een huis -> het is ONS huis

Jullie hebben een fiets -> het is JULLIE fiets

Zij hebben een fiets -> het is HUN fiets

U hebt een fiets -> het is UW fiets

Trucje:

JOUW - JOU ???

UW - U ??

Vul het woord MIJ/MIJN in

MIJN = UW / JOUW

Het woordje HUN

Het woordje HUN kan NOOIT een onderwerp zijn!

Je gebruikt het woordje HUN als een BEZITTELIJK VOORNAAMWOORD

Hun zeggen = FOUT

ZIJ zeggen 

Zij maken

Zij doen

Zij geven

Verwijswoorden die/deze/dit/dat

DezE / diE -> verwijzen naar DE-woorden

DiT/ daT-> verwijzen naar HET-woorden

Met wie/waarmee

WIE gebruik je voor mensen

WAARMEE gebruik je voor dingen/dieren

De jongen MET WIE ik naar het feest ging.

Het meisje BIJ WIE ik achterop de fiets stapte.

De Lego WAARMEE ik speelde.

De cadeautjes WAARMEE ik naar het feest ging.

Het konijn WAARMEE ik fijn kon knuffelen.

De kinderen MET WIE ik speelde.

Meervouden

• Er zijn veel manieren waarop woorden in het meervoud kunnen worden gevormd.
• Op slide 15 t/m 30 vind je informatie over het vormen van meervouden.
• Op de volgende slide vind je een samenvattingsfilmpje van alle regels voor de meervoudsvorming.

Meervouden 'S

• Je krijgt 'S als...
• Ik hOU vAn Ys

De E telt NIET 

mEE

-ën of -n

• De klemtoon valt op de -ie?
• Er komt -ËN bij 
• Fan|ta|sie -> fantasieËN
• Fo|bie -> fobieËN

• Klemtoon NIET op  de -ie?
• Er komt -N bij
• De klemtoon komt op de E die er al stond
• Po|rie -> poriëN
• Bac|te|rie -> bacteriëN

Spreek het woord in gedachten uit. Verdeel het woord in lettergrepen en spreek steeds een andere lettergreep met meer nadruk uit. 

Op welke manier klinkt het woord het best? Dan weet je op welke lettergreep de klemtoon valt.

MElodie / meLOdie / melodDIE

woorden op -ici

Als een zelfstandig naamwoord eindigt op -ICUS? Wat doe je dan in het meervoud?

Haal -icus eraf en plak -ICI erachter.

Eén politicus, één technicus, één musicus

Twee politici, twee technici, twee musici

               gevallen

• Sommige zelfstandige naamwoorden hebben GEEN meervoud.
• Vb. regen, sinas, koffie, onweer, melk

• Sommige zelfstandige naamwoorden hebben een BIJZONDER meervoud
• Vb. zeeman - zeelui / technicus - technici 
• Sommige naamwoorden hebben TWEE meervoudsvormen.
• Vb. datum - datums/data

Afkortingen

• Afkortingen van namen van bedrijven, organisaties en landen schrijf je met hoofdletters: 

   BMW, VVD, GB, PSV, RTL, VN

• Afkortingen waarvan je de woorden altijd volledig uitspreekt, schrijf je met punten: 

   a.u.b., bijv., e.d., i.c.m., m.a.w., o.a., t.w.v., z.o.z.

• De meeste andere afkortingen schrijf je met kleine letters, zonder punten: 

   vmbo, bh, cv, ov, pin, sms

Afkortingen

Een afkorting die je als losse letters uitspreekt, krijgt in het meervoud altijd -’s.

Bijvoorbeeld: 

cd → cd’s

BMW → BMW’s

Verkleinwoorden

Je kunt van zelfstandige naamwoorden verkleinwoorden maken door er 

-je, -kje, -pje, -tje of -etje achter te zetten.

Voorbeeld:

hand – handje; woning – woninkje; pluim – pluimpje; broer – broertje; ring – ringetje.

Verkleinwoorden

Let op bij woorden die op één lange klinker eindigen: 

• pyjama – pyjamaatje
• café – cafeetje
• auto – autootje
• paraplu – parapluutje
• tosti – tostietje
• baby – baby’tje

Korte klanken worden in het verkleinwoord soms lang: blad – blaadje.

Je schrijft -en- als tussenletter

Als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en

Voorbeelden:

• krantenbak
• krentenbrood
• paardenbit
• muizenval

Tussenletters

Je schrijft -e- als tussenletter

Als het eerste deel van de samenstelling GEEN zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en

• Het eerste deel heeft een meervoud op -en en -s
• Voorbeelden: secondes/seconden -> secondEwijzer

• Het eerste deel heeft geen meervoud op -en
• Voorbeelden: horloges -> horlogemaker  rijst -> rijstepap  benzine -> benzinepomp

• Het eerste deel heeft een versterkende betekenis
• Voorbeelden: beren, maar: berEsterk / steken, maar: stekEblind

Je schrijft -e- als tussenletter

Als het eerste deel van de samenstelling GEEN zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en

• Het eerste deel GEEN zelfstandig naamwoord is
• Voorbeelden: lachen (werkwoord) dus: lachEbek 

• Het eerste deel gaat over iets waar er maar ÉÉN van is
• Voorbeelden: zon - zonnen, maar: zonnEschijn

Op de volgende 2 slides zie je de uitlegfilmpjes!

Kijk en luister goed.

Koppelteken 

Woorden die samen 1 begrip vormen => samenstellingen

Twee klinkers achter elkaar bij een samenstelling? 

Wanneer er sprake zou kunnen zijn van een foute uitspraak bij een samenstelling, dan zet je een koppelteken (=streepje)

Voorbeelden:

familie + uitje = familieutje (milieu?)     Dus:   familie-uitje  

auto+expert = autoexpert (autoe?)        Dus:   auto-expert

na+apen = naapen (naa?)                           Dus:   na-apen

Koppelteken 

Als je de aan elkaar geplakte woorden met bestaande tweetekenklanken zou kunnen uitspreken en het zou anders moeten klinken, dan moet er een koppelteken tussen de woorden worden gezet.

Tweetekenklanken:

AA, EE, OO, UU, AU, OU, EU, OE

Voorbeeld:

camera + angst = camarAAngst     Dus: camera-angst

ski + ervaring = skIErvaring               Dus: ski-ervaring

Trema 

Is er geen GEEN samenstelling?

Dan kan er ook spraakverwarring zijn.

Als dat zo is, gebruik je een trema (dubbele punt in de lucht).

Voorbeelden:

geexperimenteerd -> spraakverwarring              Dus: geëxperimenteerd

geemotioneerd -> spraakverwarring                     Dus: geëmotioneerd

Koppelteken en trema

Samenstelling? Dus ...+... = ........

Bij spraakverwarring een KOPPELTEKEN

Voorbeeld:  camera+uitrusting -> cameraüitrusting -> camera-uitrusting

Geen samenstelling? 

Bij spraakverwarring een TREMA

Voorbeeld: geinteresseerd (= 1 woord) -> ge | interesseerd wil je horen

dus: geïnteresseerd

Zo gebruik je leestekens en hoofletters

https://lessonUp.app/invite/h/w4gwBTdubu2K3PpEu

Zo gebruik je aanhalingstekens

bij een citaat dat achteraan staat

Stappenplan: Citaat achteraan

1. De dirigent zei kunnen jullie morgenavond allemaal om zeven uur aanwezig zijn?
   
2. Onderstreep wat letterlijk wordt gezegd. Wat kan in het spreekballonnetje staan?
   
3. De dirigent zei kunnen jullie morgenavond allemaal om zeven uur aanwezig zijn?
   
4. Het onderstreepte deel zet je tussen aanhalingstekens
   
5. De dirigent zei "kunnen jullie morgenavond allemaal om zeven uur aanwezig zijn?"
   
6. De zin van de spreker begint met een hoofdletter.
   
7. De dirigent zei "Kunnen jullie morgenavond allemaal om zeven uur aanwezig zijn?"
   
8. Voor het citaat zet je een dubbele punt.
   
9. De dirigent zei: "Kunnen jullie morgenavond allemaal om zeven uur aanwezig zijn?"

Zo gebruik je aanhalingstekens 

bij een citaat dat vooraan staat

Stappenplan: Citaat vooraan

1. we zijn kampioen joelde Ferry toen de stand 6-2 was.
   
2. Onderstreep wat letterlijk wordt gezegd. Wat kan in het spreekballonnetje staan?
   
3. we zijn kampioen joelde Ferry toen de stand 6-2 was.
4. Het onderstreepte deel zet je tussen aanhalingstekens
   
5. "we zijn kampioen" joelde Ferry toen de stand 6-2 was.
6. De zin van de spreker begint met een hoofdletter.
   
7. "We zijn kampioen" joelde Ferry toen de stand 6-2 was.
8. Na het citaat zet je een komma.
9. "We zijn kampioen", joelde Ferry toen de stand 6-2 was.

Denk aan de stappen

Bepaal dus altijd EERST het citaat!

Denk eraan: De tekst moet in een tekstballonnetje kunnen staan.

Bepaal daarna of je een dubbele punt of een komma moet plaatsen.

Klaar

Als je de hele LessonUp hebt doorgenomen, heb je alle lesstof voor het SE behandeld.

Bij het SE:

- kun je opdrachten over de theorie van alle lesstof uit deze LessonUp beantwoorden

- kun je zinnen met leestekens beoordelen met goed en fout

- kun je leestekens en hoofdletters op de juiste manier plaatsen in de zin

- kun je woorden correct spellen, zoals je geleerd hebt (samenstellingen, tussenletters, trema's     koppelteken)

- kun je verwijswoorden correct gebruiken

- kun je afkortingen correct noteren (met/zonder puntjes, hoofdletters, kleine letters)

Denk je dat je de theorie kent?Maak dan de oefentoets in FORMS.  

https://forms.office.com/e/9QQ2mGdaan