FIG Jaar 2 - Historische film

• Film
• MBO
• Studiejaar 2

HISTORISCHE FILMS

Historische films zijn films die zich in een historisch tijdperk afspelen, oftewel in de geschiedenis. Dit kunnen zowel verhalen zijn die gebaseerd zijn op historische gebeurtenissen en/of historische personen, als complete fictie in een historische setting. 

Gebeurtenissen uit het verleden worden al jarenlang gereconstrueerd door middel van film/tv. 

Historische films geven kijkers een inzicht in gebeurtenissen uit de geschiedenis. En hoewel geen enkele film volledig accuraat kan zijn, kunnen filmmakers het publiek onderdompelen in een wereld die verloren is gegaan in de tijd. 

Natuurlijk worden films altijd geromantiseerd. Dit zorgt ervoor dat de kijker niet het idee heeft dat hij naar een geschiedenisles zit te kijken, maar naar een film die een bepaalde gebeurtenis nabootst. Het verhalende element zorgt ervoor dat de film leuk blijft om naar te kijken. 

Feiten vs. fictie

Historische films worden vaak beoordeeld in relatie tot de geschiedenis, oftwel in hoeverre men vindt dat de film recht doet aan de geschiedenis. Maar een film is nooit een perfect feitelijk verslag van een gebeurtenis. Ook al zijn er veel historische feiten bekend, de filmmakers zullen in alle gevallen zelf onbekendheden moeten uitvinden en een historische film is dus altijd gedeeltelijk gefictionaliseerd. 

Een historische film is een reflectie op de geschiedenis en is dan ook afhankelijk van tijd en cultuur waarin het gemaakt wordt. 

Production Design

Production design is een belangrijk cinematografisch middel in historische films. En een belangrijk onderdeel daarvan is ook kleur/toon. 

NB: Hoe goed de filmmakers ook research doen en laten bijstaan door specialisten, ze zullen altijd zaken in beeld moeten brengen waarover geen zekerheid bestaat hoe ze er in het verleden precies uitzagen.

SUBGENRES

Biografie

Een biografische film (biopic)  vertelt het verhaal/leven van een historisch persoon. 

Omdat (hoofd)personage(s) gebaseerd zijn op echte mensen, wiens acties en kenmerken bekend zijn bij het publiek (of op zijn minst historisch gedocumenteerd), worden biopic rollen beschouwd als veeleisend van acteurs en actrices.

Capote

Capote (2005) is een biografische film over schrijver Truman Capote, geregisseerd door Bennett Miller. Het gaat over de periode waarin Capote het non-fictieboek In Cold Blood schrijft. Acteur Philip Seymour Hoffman won verschillende prijzen, waaronder de Oscar voor Beste Acteur.

05:25

illusive = ongrijpbaar

Welk historisch figuur zou jij graag een keer willen spelen? Waarom? Hoe zou jij je verdiepen in deze persoon om deze zo geloofwaardig mogelijk te spelen?

Spektakelfilm

Een spektakelfilm gaat over een historische gebeurtenis/periode die groots worden vertoond. Ze bevat vaak spektaculaire gevechten, massascenes, grootse kostuums en locaties, en herzien vaak de geschiedenis of vullen hiaten op in de kennis over de historische gebeurtenis.
Bv. Ben-Hur (1959), Troy (2004) 

Nederlandse spektakelfilms

Ook Nederland kent spektakelfilms: Nova Zembla (2011), Tula: The Revolt (2013), Kenau (2014) en Michiel de Ruyter (2015). Ze verbeelden spektakel en een soort mythisch grandeur. Ze gaan alle vier over heldendom en het vechten voor de vrijheid van het land. Aan de andere kant tonen ze ook emoties met tranen, liefde en verlangen. 

Michiel de Ruyter

Deze film gaat over ongeveer de laatste 20 jaar van admiraal Michiel de Ruyter (1607-1676). De Ruyter laat zijn vrouw en kinderen achter om op zee te vechten tegen de Engelsen.

Naast deze oorlog gaat de film ook over binnenlandse strijd tussen de aanhangers van het Oranjehuis en de medestanders van Johan de Witt, de ‘republikeinen’.

Als je kijkt naar deze fragmenten, wat denk je dat de maker voor boodschap wil meegeven met deze film?

Periodefilms / Kostuumdrama’s

Een historisch subgenre dat zich afspeelt in een specifiek tijdperk, meestal - maar niet altijd - geworteld in de 19e-eeuwse aristocratie. In deze films wordt de geschiedenis slechts als achtergrond gebruikt. De verhalen vinden dus plaats in de geschiedenis maar geven niet nauwkeurig historische gebeurtenissen en periodes weer.

Bv. The Age of Innocence (1993), Sense and Sensibility (1995), Barry Lyndon (1975), Miss Potter (2006)

Kijk de fragmenten van de twee kostuumdrama's Barry Lyndon (Stanley Kubrick, 1975) en Marie Antoinette (Sophie Coppola, 2006). Beantwoord de vraag:

Welke verschillen vallen je - naast inhoud - op aan de 2 films/fragmenten?

Welke verschillen vallen je - naast inhoud - op aan de 2 films/fragmenten ?

Alternate History

Films uit dit subgenre gaan over echte historische gebeurtenissen, maar met de toevoeging van een ‘wat als’-scenario. Oftewel, ze laten een alternatieve uitkomst van de geschiedenis zien. 

Bv. Wat als een gekke Russische 

Alternatieve geschiedenis

Dit is een speculatief subgenre van historische films. De films gaan over echte historische gebeurtenissen, maar de toevoeging van een ‘wat als’-scenario. 

Zoals de film Dr. Strangelove (Stanley Kubrick): Wat als een gestoorde Amerikaanse generaal een nucleaire oorlog ontketent tegen Rusland tijdens de Koude Oorlog? 

In de film Inglourious Bastards van regisseur Quentin Tarantino zien we hoe een groep verzetsstrijders een aanslag wil plegen op Adolf Hitler. 

SPOILER ALERT!
Natuurlijk gebeurde dit tijdens de oorlog vaker, maar het enige verschil met de werkelijkheid is dat Hitler in de film ook echt omkomt bij de aanslag. Een zeer originele twist van Tarantino natuurlijk, maar qua waarheidsgetrouwheid klopt er helemaal niks van. Dit is een alternatief idee over hoe de geschiedenis verlopen zou kunnen zijn. 

The Man in the High Castle

Kijk naar de trailer (zie volgende slide) van de serie The Man in the Hogh Castle en beantwoord de vraag welke 'wat als'-scenario ten grondslag ligt aan de serie. 

Welk ‘wat als’-scenario heeft de serie The Man in the High Castle toegevoegd aan welke historische gebeurtenis?

OORLOGSFILMS

Oorlogsfilms zijn altijd populair geweest. Oorlog levert spannende verhalen op en een eindeloze variatie aan thema’s.

Realisme

Ook oorlogsfilms worden beoordeeld op hun realisme. Klopt het verhaal met de echte oorlog en kan de film de kijker een oorlog doen ervaren? 

De film Saving Private Ryan (Steven Spielberg, 1998) wordt alom geprezen om de openingsscene: intense beelden van de bestorming van Ohama Beach op D-Day. 

Saving Private Ryan

Oorlogsfilm uit 1998 van Steven Spielberg. Tijdens de invasie van de Geallieerden in Normandië sterven twee broers. Een derde broer sterft gelijktijdig in Nieuw Guinea, bij het vechten tegen de Japanners. Als bekend wordt dat een vierde broer vermist is geraakt op het Franse platteland, wordt een missie gestart om hem veilig thuis te krijgen.

Welke filmische middelen gebruikt Spielberg waardoor deze scene zo intens is? Met welk(e) effect(en) op de kijker?

Nederlandse Oorlogsfilms

Geen enkele historische gebeurtenis is zo vaak gebruikt in de Nederlandse film als de Tweede Wereldoorlog. Er zijn zoveel Nederlandse films over de Tweede Wereldoorlog gemaakt dat het een genre op zich is geworden.

Nederlandse oorlogsfilms laten zien hoe er in de maatschappij naar de Tweede Oorlog werd gekeken. 

De eerste films na de oorlog lieten een volk zien die met z’n allen tegen de Duitsers waren. Nederlanders waren het slachtoffer. En alle Duitsters zijn slecht.

DE jodenvervolging en de rol van Nederland hierin werd aan het begin nog helemaal niet getoond in films. 

Na een tijd kunnen films meer nuance laten zien en zijn de verschillen tussen goed en fout minder zwart-wit. Ook komt het onderwerp jodenvervolging heel voorzichtig aan bod. 

De overval

De film uit 1962 gaat over Friese verzetsstrijders die een overval plegen op een Leeuwardense strafgevangenis en tientallen gevangenen bevrijden. De film was een succes: Anderhalf miljoen mensen zagen hem in de bioscoop.

De film schetst een beeld van het verzet zoals iedereen graag wilde dat het is geweest. Ofschoon slechts twintigduizend Nederlanders tijdens de oorlog actief waren in het verzet, identificeerde iedereen zich met de helden die de Duitsers te slim af waren. De film creëerde archetypes als de verzetsleider, de 'goede politieagent' en 'de koerierster'. En alle Duitsers waren natuurlijk slecht. 

Soldaat van Oranje

Deze film (1977) van Paul Verhoeven gaat over een aantal studenten in Leiden die als de oorlog uitbreekt een keuze moeten maken. De vriendengroep symboliseert eigenlijk alle houdingen die men in de oorlog kon aannemen. De jongen die avontuur zoekt, de Jood, de zoon van NSB’ers die bij het oostfront gaat dienen, de jongen die uit liefde voor zijn Joodse vriendin zich genoodzaakt ziet te collaboreren met de Duitsers en de jongen die toekeek, niets deed en trachtte zijn oude leventje in stand te houden. Het verzet wordt vanuit meerdere standpunten bekeken en persoonlijke motivaties worden belicht. De keuze tussen goed en fout blijkt niet zo makkelijk en ongenuanceerd als eerder. Want ook collaborateurs (die met Duitsers samenwerkten) hebben persoonlijke motieven om te doen wat ze doen.

Maar Soldaat van Oranje is ook een avonturenfilm met een bijna Amerikaans karakter die ook gemaakt is om een groot publiek te trekken.

De aanslag

De Aanslag (1985) is een film van Fons Rademakers naar het gelijknamige boek van Harry Mulisch. De film won een Oscar voor Beste Buitenlandse Film. 

De Tweede Wereldoorlog is bijna afgelopen wanneer bij een verzetsdaad een NSB'er wordt doodgeschoten. Het dode lichaam wordt door de buren van de 12-jarig Anton Steenwijk voor zijn huis neergelegd. Bij de daaropvolgende wraakactie is de jongen getuige van de dood van zijn ouders en broer. Deze traumatische gebeurtenis laat Anton zijn hele leven niet meer los. 

Het dode lichaam van de vermoorde NSB'er wordt door de buren van de 12-jarig Anton Steenwijk voor zijn huis neergelegd. Zijn ouders en broer worden als wraak op deze moord zelf vermoord. Dat blijft zijn hele leven bij hem. Hij heeft veel woede, ook op de buren. Waarom hebben ze het lichaam verplaatst? Na vele jaren komt de waarheid boven tafel. 

Het lichaam van de vermoorde NSB'er Fake Ploeg wordt door de buren van de 12-jarig Anton Steenwijk voor zijn huis neergelegd. Zijn ouders en broer worden als wraak op de moord zelf vermoord. Anton, maar ook de buurjongen die de zoon is van Fake Ploeg, blijft zijn hele leven met woede en vragen lopen. Waarom is het lichaam van de NSB'er verplaatst naar zijn tuin? Het antwoord komt vele jaren later boven tafel. 

Geeft de film een duidelijk onderscheid van goed en fout of is het genuanceerder (meer grijs)? Leg uit.

Zwartboek

Oorlogsfilm uit 2006 van Paul Verhoeven.
Als haar onderduikadres wordt gebombardeerd, probeert de joodse Rachel over te steken naar bevrijd gebied. De vluchtpoging wordt verraden, maar Rachel weet te ontkomen. Ze sluit zich aan bij het verzet als Ellis de Vries en legt contact met een hoge Duitse officier, Muntze. Via hem komt ze aan informatie die ze doorspeelt aan het verzet. Wanneer een verzetsactie mislukt, wordt Ellis aangewezen als schuldige. Samen met Muntze duikte ze onder. 

De film Zwartboek heeft verschillende elementen, waaruit blijkt dat Verhoeven een loopje heeft genomen met de werkelijkheid. Zo overleeft het hoofdpersonage verschillende dodelijke situaties en wordt ze telkens op een spectaculaire wijze gered. Ook de verzetsacties hebben vaak een hoog ‘Hollywood’-gehalte.

Regisseur Alex van Warmerdam was dan ook niet zo te spreken over de film. Kijk het volgende fragment. 

Van Warmerdam heeft o.a. kritiek op de scene die je zojuist hebt gezien waar Joden op een boot doodgeschoten worden. En hij vindt dat Verhoeven pretendeert de oorlog realistisch weer te geven. Wat vind jij van zijn kritiek?