1HV 4.10 Media&Onderzoek: Taalvariatie - deel 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Wellekom bè Neidâhles

Ri-ra-rebus

Oplossing rebus

Dat wil zeggen, een kind is met een kleinigheid snel tevreden.

Wat leer je nou?

Lezen

Studiewijzer  

Het verschil tussen Standaardnederlands en dialect

Groepstalen

Lezen

Studiewijzer

Taalvariatie in Nederland

Standaardnederlands, Fries, Nedersaksisch

+

dialecten en regiolecten

+

groepstalen

Wat is jouw moedertaal of thuistaal?

Het Standaardnederlands

• 1900 - 1920: De opkomst van het 'ABN' door een elite in Hollandse steden, om te distantiëren van de 'minderen'. 3% sprak ABN. 
• 1920: Komst van de radio. Communicatie via radio was met het ABN, zodat heel het land het verstond. 40-50% sprak ABN.
• tot 1970: zo'n 80% van het Nederlandse volk sprak ABN. ABN was beleefd, dialect was 'onverzorgd'.
• na 1970: kritiek tegen ABN, want dialect is ook beschaafd. ABN werd AN of Standaardnederlands. 

Welke woorden herken je in de volgende zin?

Hebban olla vogala

• Oudste stukje Nederlandse tekst
• "Alle vogels zijn aan hun nesten begonnen, behalve jij en ik. Waar wachten we nog op?"
• Nederlands is een Germaanse taal.
• Gelijkenissen met Engels, Fries, Duits, Nederduits, Luxemburgs en Jiddisch
• 24 verschillende Nederlandse dialecten

Dialect versus accent

• Een dialect is eigenlijk een taal: Eigen woordenschat, klanken en grammatica. Voorbeelden hiervan zijn het Fries(ch), Twents, Zeeuws, Brabants.
• Een accent is geen taal, maar een manier waarop je een taal uitspreekt: Nederlands praten met een Twents accent of Twents spreken met een Nederlands accent.
• Vaak zorgt een dialect of accent voor vooroordelen: sprekers zonder accent worden vaak rijk, succesvol en slim ingeschat, mensen die een dialect spreken 'zijn' dom, maar gezellig.

De standaardtaal 

Elk land heeft een standaardtaal. Kenmerkend is dat deze is vastgelegd in regels. Die kan je terugvinden in woordenboeken, grammatica's en boeken.

Standaardtaal wordt gebruikt in het openbare leven, zoals in de media, het onderwijs of de overheid. We noemen de standaardtaal in Nederland 'Standaardnederlands' of 'Algemeen Nederlands'.

Het Fries is onze tweede standaardtaal Van ongeveer 23 miljoen mensen is het Nederlands de moedertaal. Dat is de taal die je in je jeugd van je ouders leert.

In welke landen is
het Standaardnederlands
een officiële taal?

Antwoord: 6 landen

Nederland

België

Suriname

Aruba

Curaçao

Sint Maarten

Spreek je dialect?

ja, blijf zitten

een beetje, ga staan

nee, sta op 1 been

Dialect

Een dialect is een taal die in een bepaald gebied wordt gesproken. 

Het dialect heeft eigen woorden, grammaticale regels en verschilt

in de uitspraak van het Standaardnederlands. 

Ze wordt meestal alleen gesproken en niet geschreven.

In Nederlands en Vlaanderen zijn zo'n 25 hoofddialecten. 

Spreek je anders met je vrienden dan met je docenten en ouders en/of verzorgers?

ja

een beetje

nee

Regiolect

Regiolect is een regionale variant 

van de standaardtaal, en eigenlijk een streektaal.

Dat is bijvoorbeeld  het Brabants en Gronings 

of een stadsdialect zoals het Haags.

Deze taalvariant wijkt af van de standaardtaal

 in uitspraak en (soms) in woordenschat. 

Ook regiolect is alleen een spreektaal. 

Groepstalen

Naast de standaardtaal maak je zelf ook gebruik van een ander soort Nederlands. 

Dit kan bijvoorbeeld jongerentaal zijn, maar ook 'sporttaal', straattaal

of een 'vaktaal' (timmerman, advocaat), zijn een groepstalen.

Wat?	Maak §4.10 Media&Onderzoek opdrachten 2 t/m 5
Hoe?	Samen fluisteren of stil alleen
Hulp?	Boek --> klasgenoot --> Straver
Resultaat?	Bespreken in de klas, onderzoek doen
Leerdoel?	Standaardtaal, Standaardnederlands, dialect, groepstaal
Klaar?	Daltontaak, lezen

Wat weet je nu over taalvariatie?

Standaardnederlands, 

dialect en 

groepstaal

Einde van de les

Wat je in deze les leert ... §4.10 Media en onderzoek

Wat is Nedersaksisch?

Diagnostisch toetsje hoofdstuk 4 zinsdelen, woordsoorten en spelling

Taalvariatie

Taalvarianten

Standaardtaal is de taal die geldt als norm in een land, de officiële spreek- en schrijftaal, zoals het Standaardnederlands en Fries. 

Dialect is en streektaal. Een dialect verschilt van de standaardtaal in spelling, woordenschat, zinsbouw en uitspraak, zoals het Zeeuws en Twents. 

Regiolect is een regionale variant van de standaardtaal, zoals het Brabants en Gronings. Deze wijkt af van de standaardtaal in uitspraak en (soms) in  woordenschat.

Groepstaal is een variant van de standaardtaal gesproken door een sociale groep, zoals jongerentaal, sporttaal, vaktaal en verschilt in uitspraak en spelling.

Zijn dialecten en standaardtalen
volwaardig aan elkaar?
Licht je antwoord toe.

Wat?	Maak de diagnostische toets Grammatica en Spelling hoofdstuk 4
Hoe?	Talent online of leerwerkboek B
Hulp?	Boek, theorie online, klasgenoot, Straver
Resultaat?	Bespreken in de klas
Leerdoel?	Niveau beapalen
Klaar?	Daltontaak week 15, lezen of de boekverweringsopdracht

Wat weet je nu?

 Taalvariatie: Nedersaksisch

H4 Grammatica en Spelling - niveaubepaling

Einde van de les