Hoofdstuk 3: Erosie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Je telefoon ligt in je kluis/tas.

Zichtbaar? Inleveren! 📵

     Ons huiswerk is klaar wanneer dit 

verwacht wordt. 

     Je laptop ligt dicht klaar op tafel.

Je schrift en pen

    liggen klaar op tafel. 📖✍

Zijn er vragen of heb je iets niet af/bij?

Laat van je horen! 🔊

OPDRACHT 1: DE RIJN

Handige links!

Magister

Apprentice

Herhalen: beantwoord de vragen in een duo.

Hoe zijn de Alpen ontstaan?

Welke twee aardplaten speelden een hoofdrol bij het ontstaan van de Alpen?

Wat voor een soort gebergte zijn de Alpen? 

Waarom liggen er fossielen van zeedieren hoog in de Alpen?

Hoe heet het proces waarbij aardplaten bewegen en botsen?

Wat zijn de 3 verschillen tussen een jong en een oud gebergte? LET OP HET WOORD VERSCHIL 

Wat is verwering en welke 2 soorten zijn er? 

Hoofdstuk 3: Erosie

OPDRACHT 1:  DE RIJN

Handige links!

Magister

Apprentice

GROEPEN: 2A

CLPM

          bord

Paulien

Saar

Jordynn

Wessel

Jade

Naya

Noor

Mayson

Basma

Damian

Rico

Sem

Onne

Jayvi

Assatoer

Joëlle

Lana

Niek

Semih

Judith

Pleun

Annabel

Daisy

Yara

Mick

Job

Adam

Dex

GROEPEN: 2B

CLPM

          bord

Damian

Noud

Kokob

Gio

Cato 

Mike

Frederique

Lizzy

Hylke

Mex

Collin

Pirmand

Luca

Hassan

Tijn

Fleur

Jessica

Kees

Wes

Milan

Avan

Melle

Lisa

Sep

Nienke

Wiep

Jill

GROEPEN: 2R

CLPM

          bord

Fieke

Ilona

Noa

Babs

Eli

Marinn

Jikke

Sam

Noor

Nore

Nieke

Malu

Milan

Dirk

Thor

Medine

Ela

Anne

Axel

Geerte

Alice

Wat	Tijd / hoe
Alvast lezen van de reader	x min samen
Uitleg van het hoofdstuk en aantekeningen	x min samen
Verplichtte opdrachten maken	x min samen/zelf
Aan de ster opdrachten werken	Overige tijd zelf
	totaal: 40 min

Lesplan

Wat	Tijd / hoe
Verkorte uitleg van het hoofdstuk	x min zelf
Optioneel: Meeluisteren verlengde uitleg	x min zelf
Verplichtte opdrachten maken	x min zelf
Aan de ster opdrachten werken	Overige tijd zelf
	totaal: 40 min

Wat	Tijd / hoe
Verkorte uitleg van het hoofdstuk	x min zelf
V erplichtte opdrachten maken	x min zelf
Aan de ster opdrachten werken	Overige tijd zelf
	totaal: 40 min

• Houtkamp GPL
  
• Tijd voor geschiedenis
• Mundo
  
• Quizlet (live)
• WRTS (live)
• Blooket (play)
• Quizizz

Het sterrensysteem: scoor je eigen punten

⭐ (per hoofdstuk)	Keuzemenu ⭐⭐ (per periode)	⭐⭐⭐(per periode)
- Alle opdrachten bijhouden - Aantekeningen bijhouden - Begrippenlijst/papieren flashcards - Samenvatting - Invulblad maken - Presentatie maken - Mindmap maken Tijdens de les: Actieve houding aannemen, vragen beantwoorden, vragen stellen.	- Tijdbalk hele hfst met uitleg - Eigen oefentoets maken - Eigen blooket/quiz maken - Informatieve video over een van de kernbegrippen (check dit eerst bij mij). - Lijst met bronnen/afbeeldingen zoeken bij de stof. andere ideeën > bespreek het!	- Verslag van een film over het onderwerp. - Boekverslag. - Social media profiel maken - andere ideeën > bespreek het!

Beloningen

0-10 : niets

10-20: ?

20-30: ?

Verwachting per les

🟢 > 1 ⭐ 

🟡 > 2 ⭐

🔴 > 2 ⭐

Hoofddoel:

 

Ik kan uitleggen hoe rivieren, gletsjers en wind het landschap veranderen door erosie en sedimentatie.

lknwe

Subdoelen:

Ik kan uitleggen wat erosie is en welke natuurkrachten daarbij een rol spelen. 

Ik kan het verschil beschrijven tussen V-dalen (door rivieren) en U-dalen (door gletsjers).

Ik kan uitleggen hoe een gletsjer ontstaat en hoe deze het landschap uitschuurt.

Ik kan aangeven in welke volgorde verweringsmateriaal wordt gesedimenteerd: grind, zand, klei.

Ik kan uitleggen wat een delta is en hoe die ontstaat bij de monding van een rivier.

De leerdoelen: deze les

Erosie

Erosie is het afslijten van gesteente doordat water, ijs of wind materiaal (zoals grind of zand) verplaatst. In bergrivieren botsen stenen, breken af en schuren de rivierbedding uit. Zo ontstaan diepe V-dalen. Erosie verandert het landschap voortdurend en speelt een hoofdrol in de afbraak van gebergten.

Verkorte instructie

Erosie

In firnbekkens hoopt sneeuw zich op, wordt firn en vormt uiteindelijk een gletsjer. Deze schuift langzaam bergafwaarts en schuurt met stenen een U-dal uit. Smeltende gletsjers laten morenen achter: hopen van meegevoerd materiaal. In fjorden zoals in Noorwegen zijn oude U-dalen later door zee overstroomd.

Ook wind veroorzaakt erosie, vooral in droge gebieden. Zand schuurt als een polijstmachine. Water, ijs en wind transporteren verweringsmateriaal en leggen dit ergens af: sedimentatie. Zwaarder materiaal (grind) bezinkt eerder dan lichter (klei). Zo ontstaan nieuwe gesteentelagen.

Verkorte instructie

Erosie

Verwering breekt gesteente af op één plek (door temperatuur, vorst, plantenwortels). Erosie doet dat tijdens vervoer door natuurkrachten. Samen vormen ze de landschapskringloop: verwering → transport (erosie) → sedimentatie → nieuwe lagen gesteente.n.

Verkorte instructie

Reliëf

Hoogteverschillen noemen we reliëf. Jonge gebergten (zoals de Alpen) zijn hoog en puntig; oude gebergten (zoals de Ardennen) zijn laag en afgerond. Door verwering en erosie worden bergen langzaam vlak. Zo bouwt en sloopt de natuur continu aan het landschap.

Verkorte instructie

Erosie

In het snelstromende water van de bergrivieren botsen de stenen tegen elkaar en breken ze. Daarnaast raken ze ook nog afgerond, aangezien ze tegen elkaar schuren. Hierdoor ontstaat grind. Bovenaan de rivier schuurt dit grind over de bodem van de rivier, waardoor de rivier langzaam steeds dieper wordt. Het afslijten van gesteente doordat water met stenen er langs beweegt, noemen we erosie. Als dit afslijten miljoenen jaren doorgaat, maakt een rivier een diep dal in de bergen. Deze rivierdalen hebben meestal de vorm van de letter V.

Verlengde instructie

Erosie

In berggebieden kan erosie ook veroorzaakt worden door gletsjers. Gletsjers zijn pakketten ijs van soms wel honderden meters dik. Wanneer elk jaar een nieuwe laag sneeuw valt en deze sneeuw niet wegsmelt, zal zich sneeuw ophopen. Dit gebeurt in firnbekkens. De druk zet verandert de sneeuw in ijs.  Dit noemen we firn. 

Verlengde instructie

Erosie

Het gewicht van al dat ijs zorgt ervoor dat de gletsjer langzaam vanuit het firnbekken naar beneden stroomt en over de ondergrond en langs de zijkanten schuurt. In het gletsjerijs zitten o.a. de scherpe stenen(het verweringsmateriaal) dat als een groot schuurpapier langzaam een dal uitschuurt.  Als een gletsjer eindigt op land en smelt, wordt het meegevoerde materiaal afgezet (gesedimenteerd) als eindmorene. Ook hele grote stenen die bovenop de gletsjer vallen, worden zo getransporteerd

Verlengde instructie

Erosie

In warme periode smelt het ijs en zie je de U-vorm. Het zeespiegel stijgt ook. Op plekken

waar gletsjers tot in zee uitkwamen, stroomt nu het zeewater de U-dalen binnen. In bijvoorbeeld

IJsland en Noorwegen zijn zo de fjorden ontstaan.
Zelfs de wind kan erosie veroorzaken. Denk maar aan een storm in de woestijn! Het zand kan

vreselijk schuren en zelfs harde stenen polijsten.

Er zijn dus drie natuurkrachten verantwoordelijk voor erosie; Water, ijs en wind. Deze drie

natuurkrachten vervoeren verweringsmateriaal, het zijn dus transporteurs.

Verlengde instructie

Grind, zand en klei

Verwering en erosie zorgen er samen voor dat al het gesteente uiteindelijk in hele kleine korreltjes uiteenvalt. De korreltjes die je nog met het blote oog kunt zien, heten grind en zand.

De hele kleine korreltjes die alleen met een microscoop te zien zijn, heten klei. Kleideeltjes zijn dus kleiner en lichter dan zand.

Verlengde instructie

De landschapskringloop

De afbraak van een gebergte begint met verwering. Het gesteente wordt verbrokkeld tot puin. Dit verweringsmateriaal blijft meestal niet liggen, maar rolt of schuift onder invloed van de

zwaartekracht van de helling af zo ontstaat een puinhelling. Een puinhelling is een helling die bestaat uit brokken steen, die van de berg zijn afgebrokkeld. Deze puinhellingen ontstaan na puinlawines en worden afgevoerd door water, wind en ijs (gletsjers)

Verlengde instructie

De landschapskringloop

Tijdens dit transport wordt het aardoppervlak afgeslepen. Dit noem je erosie. Bij het afvoeren

werken rotsblokken, grind en zand als een schuurmiddel. De definitie van erosie is dan ook: het afschuren en uitschuren van hard gesteente door met verweringsmateriaal beladen water, ijs of wind.

Het grote verschil tussen verwering en erosie = bij erosie is altijd een  ransporteur(natuurkracht)

betrokken(water, ijs of wind). Verwering gebeurt dus op een vaste plek.. Erosie vindt plaats tijdens het vervoer van verweringsmateriaal

Verlengde instructie

De landschapskringloop

Het materiaal dat water, wind en ijs meenemen, wordt ergens anders weer neergelegd. Dat heet

afzetting of sedimentatie. Hierdoor ontstaan nieuwe gesteentelagen. Het hele proces van erosie en sedimentatie heet de landschapskringloop.

Verlengde instructie

Reliëf.

De aardkorst heeft reliëf. Hoogteverschillen in het landschap noem je reliëf.

Er zijn vier reliëfvormen:

■ hooggebergte: de meeste toppen zijn hoger dan 1.500 m.

■ middelgebergte: de meeste toppen zijn tussen de 500 en 1.500 m hoog.

■ heuvelland: de meeste toppen zijn tussen de 200 en 500 m.

■ laagland: het is vrijwel overal lager dan 200 meter.

Verlengde instructie

Reliëf.

Door de hoogteverschillen zijn er hellingen. Die kunnen dus ook voorkomen in laagland, maar daar zijn de hoogteverschillen nooit erg groot. Een gebied met weinig of geen reliëf is een vlakte. Als zo’n vlak gebied lager ligt dan 500 m, is het een laagvlakte. Boven de 500 m heet het een hoogvlakte of plateau. 

Verlengde instructie

Jonge en oude gebergten

Jonge en oude gebergten: Bergen verbrokkelen en verslijten door verwering en erosie. Dit duurt

miljoenen jaren. Uiteindelijk slijt een gebergte af tot een vlakte. We maken onderscheidt tussen

jonge en oude gebergten.

• Bergen met veel reliëf en scherpe, hoge toppen noemen we jong gebergte.

• Bergen met weinig reliëf en ronde, lage toppen noemen we oud gebergte

Verlengde instructie

Jonge en oude gebergten

Jonge en oude gebergten: Bergen verbrokkelen en verslijten door verwering en erosie. Dit duurt

miljoenen jaren. Uiteindelijk slijt een gebergte af tot een vlakte. We maken onderscheidt tussen

jonge en oude gebergten.

• Bergen met veel reliëf en scherpe, hoge toppen noemen we jong gebergte.

• Bergen met weinig reliëf en ronde, lage toppen noemen we oud gebergte

Verlengde instructie

Wat: Verplichte opdrachten H12: Allemaal

Waar: Reader

 Wanneer: 15 - 20 minuten

Hoe: Zelf in stilte of met je buurman/buurvrouw zachtjes overleggen.

Klaar? Verder met het sterrensysteem

Zijn er vragen of heb je iets niet af/bij?

Laat van je horen! 🔊

Zelf aan de slag

Handige links!

• Goaly
• Tijd voor geschiedenis