Theorie P3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Alle theorie voor toetsweek 3

- Tekstdoelen

- Tekstsoorten

- Kritisch lezen

- Soorten inleidingen en afsluitingen

- Hoofdzaak en bijzaak

Tekstsoorten

We kennen drie tekstsoorten:

1. Verhalende teksten

2. Waarderende teksten

3. Informatieve teksten

Verhalende tekst

Een verhalende tekst vertelt een verhaal met personages, gebeurtenissen en een plot.

Voorbeelden: boek, sprookje, strip

Waarderende tekst

In waarderende teksten gaan de belangrijkste vragen over de mening van een schrijver. Hij kan proberen je te overtuigen of je moet zelf een mening formuleren.

• Voorbeelden: boekrecensie, discussie, debat, betoog

Informerende tekst

Tekstdoelen

Een schrijver wil vaak iets bereiken bij zijn lezer. Hij schrijft een tekst dus met een doel in gedachten.

 

 -> Tekstdoel

Als je het tekstdoel weet, kun je:

1) teksten beter inschatten;

2) teksten beter beoordelen.

Informeren

Doel: de lezer leert iets van de tekst.

Kenmerken:

- de tekst is objectief

- de tekst bestaat uit feiten

-> informerende tekst

lesboeken, handleidingen, nieuwsberichten en politierapporten

Overtuigen

Doel: de lezer raakt overtuigd met het standpunt van de tekst/schrijver.

 

Kenmerken:

- de tekst bevat een standpunt

- de schrijver maakt gebruik van argumenten

- de tekst is gebaseerd op de mening van de schrijver

-> Waarderende tekst

recensies, columns en blogs

Overtuigen

Kern van de tekst: Proefdiertesten zijn vreselijk, want dieren zijn onschuldig en kunnen geen nee zeggen.

Standpunt: proefdiertesten zijn vreselijk

Argumenten:

1) dieren zijn onschuldig

2) dieren kunnen geen nee zeggen

Beschouwen

Doel: de lezer kan zelf een mening vormen bij het onderwerp van de tekst

Kenmerken:

- de tekst is informatief

- de schrijver beschrijft voor- en nadelen

-> Informerende tekst

 sommige krantenartikelen en sommige tijdschriftartikelen

Activeren

Doel: de lezer raakt overtuigd met het standpunt van de tekst/schrijver én komt in actie

Kenmerken:

- de tekst bevat een standpunt en argumenten

- de tekst is gebaseerd op de mening van de schrijver

- de schrijver wil de lezer overtuigen om iets te gaan doen (bijv. ergens lid van worden, geld doneren)

-> Waarderende tekst

reclameteksten, advertenties, posters en folders

Amuseren

Doel: de lezer beleeft plezier aan het lezen van de tekst

Kenmerken:

- de tekst bevat een grapje (of anekdote)

- de tekst kan fictie en ook non-fictie zijn

-> Verhalende teksten

gedicht, roman, strip, column en blogs

Tekstsoorten

Je hebt dus:

1. Informerende teksten met de tekstdoelen informeren en beschouwen

2. Waarderende teksten met de tekstdoelen overtuigen en activeren

3. Verhalende teksten met het tekstdoel amuseren

Online lezen

Jullie lezen tegenwoordig vaker online dan offline. Het is dan belangrijk om kritisch te zijn op wat je leest. Je gebruikt dan de leesstrategie kritisch lezen.

In een online tekst heb je vaak hyperlinks staan. Dit zijn linkjes in een tekst die je naar een andere tekst of website leiden.

Kritisch lezen

Waarom? - Niet alle bronnen zijn even betrouwbaar. 

Hoe lees je kritisch?

1.  Bedenk wat voor soort tekst je voor je hebt en wat het doel is van de schrijver. 

2. Bedenk voor jezelf of er feiten in de tekst staan of dat de schrijver beweert dat het feiten zijn.

3. Weet je niet zeker of iets een feit of een mening is? Controleer dit dan door een andere tekst te raadplegen.

4. Kijk naar de bron van de tekst: wie heeft de tekst geschreven? Van welke site komt deze bron? Zitten er hyperlinks in?

Onderwerp

Een tekst heeft natuurlijk altijd een onderwerp. Dit is het thema waar een tekst over gaat.Daarnaast heeft elke tekst een hoofdgedachte 

-> Deze twee dingen moet je zelf kunnen bepalen!

Hoofdgedachte

Het belangrijkste wat er over het onderwerp wordt gezegd is de hoofdgedachte.

 

- Dat is wel een hele zin, maar geen vraagzin!

- De hoofdgedachte vind je meestal in de inleiding of in het slot van de tekst

-> Stel jezelf de vraag:

Wat is het belangrijkste wat er in de hele tekst over het onderwerp wordt gezegd?

Hoofdzaak

Hoofdzaken zijn de belangrijkste dingen die gezegd worden in een tekst.

Waar vind je hoofdzaken?

- Inleiding

- Kern -> kernzinnen (1e, 2e of laatste zin)

- Slot

Bijzaak

Bijzaken zijn dingen die minder belangrijk zijn in een tekst.

Deze zinnen zijn vaak:

- voorbeelden

- toelichtingen

-uitleg

Deze zaken kan je weglaten.

Inleidingen

• Reden - De schrijver vertelt waarom het geschreven is
• Opbouw - De schrijver geeft aan welke informatie er in de tekst te vinden is
• Belangrijkste informatie - Nieuwsartikelen staat de belangrijkste info vaak in de inleiding
• Voorbeeld - De schrijver maakt de lezer nieuwsgierig met een voorbeeld
• Mening - De schrijver geeft in de inleiding zijn mening en legt in de tekst uit waarom hij die mening heeft

Afsluiting

• Samenvatting - korte herhaling van hoofdzaken
• Conclusie - antwoord op vraag in de inleiding
• Advies of waarschuwing
• Toekomstverwachting - Verwachting van de toekomst 
• Uitsmijter - vraag of nieuwe informatie