6.1 Europa na Napoleon

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

6.1 Europa na Napoleon

• Zoals jullie weten hebben we paragraaf 5.1, 5.3 en 5.4 afgerond. Daar komt nog één paragraaf bij. 
• 6.1 Europa na Napoleon:

- Terminologie voor en na.

- Voor Napoleon (1799) werd Europa vooral bestuurd door absolute monarchieën (Pruisen, Frankrijk en Oostenrijk). Het feodale systeem was nog intact en actief (met uitzondering van de IR in veel landen). Europa bestond uit een lappendeken van kleine staatjes, vooral in Duitsland en Italië. Legers waren vaak klein, professioneel en huurlingengebaseerd. Adellijke privileges, gilden, en kerkelijke macht bepaalden de sociale orde.

• Maar de Franse Revolutie en de staatsgreep van Napoleon zet heel Europa op zijn kop. Verlichtingsidealen raken wijdverspreid en men raakt geïnspireerd door de bekende leus: vrijheid, gelijkheid en broederschap. 
• Daar steken de mannen, die jullie hier op de afbeelding zien een stokje voor. Zij willen terug naar de tijd van voor Napoleon en voor de Franse Revolutie. Zij willen Europa 'restaureren'. Restaureren betekent herstellen en dat woord gebruiken we vaak in specifieke context. Iets herstellen wil vaak zeggen, iets beter maken of oplossen. Is dat in de geval wel écht zo?  

• Zoals jullie kunnen zien zitten we nog steeds in tijdvak 8 (Tijd van Burgers en Stoommachines), maar we gaan ook richting tijdvak 9 (Tijd van Wereldoorlogen).
• Wat we gaan zien, niet in deze les, maar de volgende of die erna, is dat internationale spanningen die beginnen in de 19e eeuw tot uitbarsting komen in de 20e eeuw (Eerste Wereldoorlog). 
• De Balkan (een geografische en deels culturele regio in Zuidoost-Europa wordt een speelbal, met veel etnische en culturele diversiteit. Conflict over Bosnië leidt tot WO1.

In deze paragraaf leer je:

- hoe grote staten in Europa de vrede bewaakten

- hoe het nationalisme opkwam

- hoe de Frans-Duitse Oorlog ontstond en verliep

- hoe de internationale spanningen toenamen

• Het lukte grote Europese steden niet altijd om de vrede te bewaren (revoluties in 1830 en 1848, Krimoorlog en de Duitse en Italiaanse eenwording gingen ook niet zonder geweld gepaard). Sterker nog, Duitsland moest drie oorlogen voeren voordat het een eenheid werd. 
• Opkomst nationalisme al eerder (eind 18e eeuw). Eerder in de geschiedenis zijn al bewegingen of ideeën te vinden die op nationalisme lijken, al waren ze anders van aard. We noemen dit soms proto-nationalisme (voorloper van nationalisme). Je kunt denken aan de  Nederlandse Opstand (1568–1648).

Dit is de kaart van Europa van voor de Franse Revolutie.

• Nederland was nog de Republiek
  
• België hoorde bij Oostenrijk.
  
• Duitsland bestond nog uit allerlei staten, met Pruisen als grootste staat.
  
• Italië was opgedeeld in verschillende koninkrijken, stadstaten en het pauselijk gebied.
  
• In Oost-Europa lagen  grote rijken, zoals het Ottomaanse rijk, Polen en Oostenrijk-Hongarije
  

• Nederland:

- Bataafse Republiek 1795 tot 1806.

- Het Koninkrijk Holland 1806-1810.

- Nederland wordt volledig opgenomen binnen het Franse keizerrijk 1810-1813.

- Nederland monarchie, maar nog geen koninkrijk 1814.

- Verenigd Koninkrijk der Nederlanden vanaf 1815. 

• België:

- Het gebied dat nu België is, werd toen vaak de Zuidelijke Nederlanden genoemd (tegenover de Noordelijke Nederlanden, het huidige Nederland).

Deze Zuidelijke Nederlanden vielen onder verschillende Europese machten in de loop van de tijd.

- Via huwelijken en erfenissen kwamen de Zuidelijke Nederlanden onder het gezag van de Habsburgers.

- In de 16e en 17e eeuw waren de Zuidelijke Nederlanden eerst in handen van de Spaanse tak van de Habsburgers (de Spaanse Nederlanden).

Na de Spaanse Successieoorlog (1701–1714) werden de Zuidelijke Nederlanden in het Verdrag van Utrecht (1713) aan Oostenrijk gegeven. Vanaf dat moment werden ze de Oostenrijkse Nederlanden genoemd en vielen ze onder het bestuur van de Oostenrijkse Habsburgse keizer.

• Duitsland:

-Duitsland was één groot lappendeken van losse staten.

- Belangrijkste onderdelen waren Pruisen, Beieren, Saksen en de vrije steden. 

-Keizer had beperkte macht.

• Italië:

- Italië bestond, net als Duitsland, uit meerdere losse staten, die soms klein en soms groot waren. Er was geen centrale regering.

- Veel Italiaanse staten stonden onder invloed of direct bestuur van buitenlandse mogendheden, vooral: Habsburgse Oostenrijk (beheerde Milaan, delen van Noord-Italië) en Spanje (vooral Zuid-Italië)

- Italië was dus geen eenheid, maar een speelbal in de machtspolitiek van Europese grootmachten.

• Polen-Litouwen

- Een federale staat is een land dat bestaat uit meerdere deelstaten (of regio's) die samen één staat vormen, maar zelf ook politieke macht hebben.

- Twee bestuursniveaus:

Nationaal niveau: de federale regering (voor het hele land).

Deelstaatniveau: regionale regeringen (zoals provincies, deelstaten of gewesten) met eigen bevoegdheden.

• Wat was Oostenrijk-Hongarije?

- Het was een dubbelmonarchie: één keizer, twee koninkrijken.

- Keizer Frans Jozef I was tegelijk: Keizer van Oostenrijk en koning van Hongarije

- Beide delen hadden een eigen regering en parlement, maar deelden: Buitenlandse zaken, leger, financiën voor het gezamenlijke bestuur.

- Het rijk was enorm en omvatte (deels of volledig) de huidige landen:

Oostenrijk

Hongarije

Slowakije

Tsjechië

Slovenië

Kroatië

Bosnië en Herzegovina

Roemenië

Polen

West-Oekraïne

Zuid-Tirol en Trentino

Het Congres van Wenen (1814/1815)

• Nou, hoe herstelt Europa de orde na de sociale en politieke onrust van de Franse Revolutie en het Napoleontische regime? Nou, Europese leiders kwamen samen en zetten een bijeenkomst/Congres op die plaats zou vinden in Wenen. 
• Mooie plek, Wenen, goede worstjes, veel skeletten onder de stad. 
• Conservatieven verwarden oorlog en terreur met rede, logisch eigenlijk. Ze wilden terug naar het oude, want dat leek hen beter. 

• Frankrijk
• Oostenrijk
• Rusland
• Pruisen
• Groot-Brittannië

De 5 grote mogendheden

Het Ottomaanse Rijk mocht niet mee vergaderen!

• Het Congres vond al plaats toen Napoleon de macht terug wilde grijpen nadat hij verbannen was. De vertegenwoordigers van Rusland, Pruisen, het Habsburgse Rijk, Engeland en Frankrijk waren aanwezig.
• Wat is er zo bijzonder aan dit rijtje?
• Ottomaanse Rijk mocht niet meevergaderen omdat:

- Het niet als volwaardig lid van het Europese machtensysteem gezien. 

- Speelde geen actieve rol in de oorlogen tegen Napoleon. 

- Religieuze spanningen.

• Ze lieten Frankrijk met rust, totdat Napoleon natuurlijk met zijn leger terugkwam. 

Talleyrand (Frankrijk)

von Metternich (Oostenrijk)

• Talleyrand, vertegenwoordiger van Frankrijk en minister van Napoleon, was een womenizer en was niet van omkopingen.
• De echte voorzitter van het Congres van Wenen was Clemens von Metternich. Hij maakte zich veel zorgen over het eventuele wederkeren van revolutie (hij gebruikte geheime politie en spionnen) en sloot ook studentenverenigingen, want die zag hij als haard van liberale ideeën. Ook maakte hij zich zorgen om Rusland. 

1. Herstel van de oude orde (restauratie)

• Herstellen van de monarchie in o.a. Frankrijk, Spanje, Portugal en Nederland. 

• Religieuze gehoorzaamheid (heilig bondgenootschap). 

• Perioden met daarin sterke traditionele autoriteiten worden opgehemeld en bestempeld als 'Gouden Eeuwen'. 

• De eerste stap was het terugbrengen van de Franse monarchie met als koning Lodewijk XVIII, de broer van de onthoofde koning Lodewijk XVI. Hij zou de 'gewenste koning' genoemd worden. Dat was zo'n beetje de enige manier om hem zover te krijgen het baantje van zijn onthoofde broer over te nemen.
• Religie en conservatisme. Interessant is dat de middeleeuwen bijvoorbeeld door conservatieven bestempeld werd als een gouden eeuw, met hun ridderlijkheid. Echter was er ook de pest en de hongersnood. Heilige bondgenootschap tussen Pruisen, Rusland en Oostenrijk. De kerk moest gehoorzaamd worden.

2. Samenwerking en overleg (concert der mogendheden)

• Samenwerking en overleg om de vrede in Europa te bewaren.  
• Er wordt anders naar het koningschap gekeken: overleg en samenwerking  in plaats van 'droit devin'. 

• Ook besloot het Congres een systeem te ontwerpen waarin de mogendheden samenkwamen om afspraken te maken. Dit betekende veel voor de manier waarop er naar koningschap werd gekeken. Het droit devin principe wordt losgelaten. Macht kan nu vergaard worden door samenwerking en overleg tussen de mogendheden (Concert van Europa).

3. Machtsevenwicht (balance of power)

• De wensen van de grote mogendheden moesten in balans zijn. zorgen dat Frankrijk geen bedreiging meer vormt en dat andere staten geen poging tot oorlog voeren doen.
• von Metternich maakte zich zorgen om Rusland, nu een van de sterkste continentale machten. Hij wilde Frankrijk een sterke monarchale macht maken. Zo sterk dat het Rusland kon controleren (balance of power). Iedereen kreeg wel wat, behalve Polen. We stappen zegmaar nu de 'dit was goed nieuws voor iedereen, maar niet voor Polen' periode in.

4. Herindeling van Europa

Wat zijn de grootste verschillen?

Europa 1789, vóór de Franse Revolutie

Europa 1815, na het Congres van Wenen

Waarom nieuwe Europese grenzen?

De grote mogendheden

1.  wilden zorgen voor blijvende vrede. Daarom werd Frankrijk niet gestraft, maar wel omringd met grotere buurlanden.
   
2. wilden zichzelf als overwinnaars belonen.
   

• Noord-Italië ging naar Oostenrijk en
• Rusland kreeg Polen.
• Pruisen kreeg gebieden in het westen van het Duitsland, maar verder bleef Duitsland verdeeld.
• Nederland, België en Luxemburg samengevoegd tot één staat.

Uitkomst Congres van Wenen...

• Toch kon het Congres van Wenen de revolutionaire gedachtes niet uit de maatschappij verwijderen. Deze zaten te diep geworteld in de mens (vooral het idee dat de mens deel uit maakte van een gemeenschap en niet onderdaan waren van een koning).  

Wat is nationalisme?

1. Liefde voor of trots zijn op je eigen volk

2. Vechten voor het recht van een volk om een eigen land (natiestaat) te hebben en te besturen.

Nationalisme

1.  Liefde voor of trots zijn op je eigen volk of land (gaat soms gepaard met haat tegen andere volken/landen)

2. Streven van een volk naar een eigen staat (natiestaat)

Mi

• Een extremere vorm van nationalisme, zien we vaak als militarisme. 
• Kennen jullie foto's van kleine jongetjes die matrozenpakjes aanhebben? Dat is het ultieme voorbeeld van militarisme. 
• Deze jongetjes, vaak zoons van militairen worden vanaf jonge leeftijd al in dit soort pakjes gehesen, omdat ze dan alvast voorbereid worden op de rol die ze later gaan vervullen. 
• Verheerlijking van het leger en het voeren van oorlog. 

Rol van de romantiek

• Culturele beweging die aan het einde van de 18e eeuw opkwam in West-Europa en zijn hoogtepunt bereikte midden 19e eeuw. 
• Klemtoon ligt op onderzoek doen naar het nationale verleden (literatuur, cultuur en taal)
• Romantiek kijkt anders naar 'individualisme': de grootse en belangrijke individuele man!

• Romantisme: beweging die aan het einde van de 18e eeuw opkwam in West-Europa en zijn hoogtepunt bereikte midden 19e eeuw.  
• Gevoel boven verstand, natuur boven industrie en verleden boven heden.
• Ook wordt er anders naar individualisme gekeken. Tijdens de Franse Revolutie werden er debatten gevoerd over hoe we kunnen zorgen dat iedereen individuele rechten en vrijheden krijgt. In het postrevolutionaire tijdperk aanbid men het idee van 'de individuele belangrijke man'. Deze individuele belangrijke mannen, die vaak militairen waren, werden gezien als de centrale drijfveren en oorzaken van verandering in de geschiedenis.

Mary Wollstonecraft

Mary Shelley

• Voorbeeld Mary Wollstonecraft en dochter (a vindication of the rights of women en Frankenstein).
• In het boek 'A vindication of the rights of women' legt Wollstonecraft de nadruk op het belang van kennis en rede in het leven van mensen. Het boek van haar dochter nam precies het tegenovergestelde standpunt in: in het boek wordt verteld wat rede kan aanstichten. Voor Shelley, was het gebrek aan gevoel de oorzaak van problemen in de samenleving. Ongecontroleerde rede kon volgens haar monsters creëren. 

• In de vorige les hebben we het kort gehad over het Ottomaanse Rijk. 
• Zo werd het Ottomaanse Rijk niet uitgenodigd om mee te beslissen op het Congres van Wenen:

- Werd niet gezien als een politieke grootmacht.

- Speelde geen actieve rol in de oorlogen tegen Napoleon.

- Religieuze spanningen

• Zoals je kunt zien oefende het rijk nog controle uit over gebieden rondom de Zwarte Zee, gebieden in Zuidoost-Europa, het Midden Oosten en Noord-Afrika. 

• In relatie tot WO1
• In 1914 sloot het Ottomaanse Rijk zich aan bij de Centralen, samen met: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije
• Redenen voor deelname: Het rijk was zwak en verloor veel gebieden (bijv. in de Balkanoorlogen). Het hoopte met steun van Duitsland verloren gebieden te herwinnen. Anti-Brits sentiment (bijv. vanwege de Britse invloed in Egypte).

Verval van het Ottomaanse Rijk

• Veelvolkerenstaat 
• Volkeren binnen het Ottomaanse Rijk verlangen naar een eigen staat (nationalisme)

Hierdoor breken in het Ottomaanse Rijk opstanden uit (onder andere in Griekenland). 

Het Ottomaanse Rijk wordt 'de oude Zieke man van Europa'.

• Het Ottomaanse Rijk was een veelvolkerenstaat, een rijk waarin meerdere etnische groepen, talen, religies en culturen samenleven onder één regering.
• Het rijk omvatte tientallen etnische groepen, o.a.: Turken (dominant in Anatolië), Arabieren (in Midden-Oosten en Noord-Afrika), Koerden (o.a. Oost-Anatolië en Noord-Irak), Grieken (in de Balkan en aan de Egeïsche kust), Armeniërs (oostelijk Anatolië en steden), Slavische volkeren (Serviërs, Bulgaren, Bosniërs, etc.), Albanezen, Joden (verspreid over steden)
• Religies: islam, christendom en jodendom.

• Tussen 1821-1829 vindt er een grote oorlog plaats tussen de Turkse ottomanen (gesteund door Egypte) en de Grieken (gesteund door Engeland, Frankrijk en Rusland).
• Er zijn een aantal oorzaken voor de oorlog:

- Nationale gevoelens onder de Grieken, gebaseerd op verlichtingsidealen (vrijheid van het individu, rechtvaardige heerschappij en zelfbeschikkingsrecht van het volk) en idealen van de Franse Revolutie.

- Ottomaanse onderdrukking, vooral op religieus gebied.

- Religie: Grieken waren overwegend orthodox christelijk in een rijk van islamitische turken.

- Geheime genootschappen: Filiki Eteria

De opstand van 1821 werd voorbereid door het geheime genootschap Filiki Eteria ("Vriendengenootschap"), opgericht in 1814. Zij baseerden zich op revolutionaire voorbeelden en wilden een herleving van het Byzantijnse Rijk onder Griekse leiding.

• In 1830 erkenden de Europese machten (via het Protocol van Londen) de onafhankelijkheid van Griekenland.

• België maakte deel uit van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden opgericht in 1815 als bufferstaat tegen Frankrijk na de nederlaag van Napoleon.
• Willem Frederik, prins van Oranje en zoon van stadhouder Willem V, werd in 1815 ingehuldigd als koning Willem I. Hoewel de koning gebonden was aan de grondwet, had de koning zelf veel macht. 
• Hij benadeelde de zuidelijke Nederlanden op veel terreinen: 

- Politiek: belangrijke posten in de regering, het ambtenarenapparaat en het leger en de rechtspraak werden ingenomen door mensen uit het noorden.

-Religie: zuiden veelal katholiek, terwijl het noorden protestants was, zij kregen meer vrijheden. 

- Economisch: zuiden moest meebetalen aan staatsschuld die het noorden had. 

- Cultureel/taalkundig: in het zuiden sprak een deel van de bevolking en de hele bovenlaag Frans. Willem bevoordeelde echter de Nederlandse taal als officiële taal. 

-Verder woonden er in het zuiden veel aanhangers van het liberalisme.

Revolutiejaar 1848

Sprongetje 1848:

• In 1848 waaiden revoluties over heel Europa (Fr, Duitse staten, Denemarken, Pol, HO). Veel mensen in steden lijden onder de economische dislocatie, vooral de mensen die op het land hebben gewerkt. Hun werk werd vervangen door machines. Ook mensen die in fabrieken werkten ervaarden dit.
• Veel Europanen ervaarden de hongerige jaren 40. Versterkt vanwege de one crop. Men kreeg geen hulp vanwege de lakse houding van de overheid.
• Daarnaast circuleerden anti-slavernij en pro-vrijheid ideeën (Britse rijk liet slaven vrij, maar niet in India).

Wat we in onder andere Parijs zien, is dat de hogere sociale klassen en de lagere klassen hetzelfde nastreven. 

België

• Liberalen en katholieken werken met elkaar samen om betere arbeidsomstandigheden af te dwingen. 
• Belgen putten inspiratie uit de liberale revolutie in Frankrijk (1830).
• Vanaf 1830 (Conferentie van Londen): onafhankelijk. Leopold van Saksen- Coburg wordt koning.
• Tiendaagse Veldtocht (2 augustus tot 12 augustus 1831)
• Koning Willem I is zwaar teleurgesteld en treedt in 1840 af.

• Liberalen en katholieken werkten met elkaar samen om betere omstandigheden af te dwingen.
• In Frankrijk was in 1830 een liberale revolutie uitgebroken, waarbij koning Karel X af werd gezet. Het succes van de Franse revolutionairen was aanleiding voor de Belgische liberalen om ook in actie te komen. 

• Veel Belgische soldaten deserteerden uit het leger en daarop stuurde Willem I Hollandse troepen onder leiding van zijn zoons. 
• België had zich in oktober 1830 eenzijdig onafhankelijk verklaard van Nederland. In 1831 werd Leopold I koning van België.Willem I accepteerde deze onafhankelijkheid niet en wilde België militair heroveren.
• De Tiendaagse Veldtocht (1831) was een poging van Nederland om België militair te heroveren. De Nederlandse troepen boekten aanvankelijk succes, maar trokken zich terug toen Frankrijk tussenbeide kwam. België bleef onafhankelijk.
• Conferentie van Londen (1830): diplomatieke vergadering die de toekomst van België zou bepalen en zou voorkomen dat dit conflict zou uitgroeien tot een internationale oorlog. 

“Het volk heeft de revolutie gemaakt en de burgerij heeft ze in beslag genomen.”

 Dat is de echte geschiedenis van de Belgische revolutie van 1830.

Zonder de inzet en acties van dit ‘gewone volk’ was er geen revolutie gekomen.

Nadat de revolutie was begonnen, namen vooral de rijke en invloedrijke burgerij (handelaren, fabrikanten, intellectuelen, leden van de liberale middenklasse) de leiding over. Zij hadden de middelen, organisatiekracht en politieke ervaring om de nieuwe staat te vormen.

Dit fenomeen zie je ook terug bij andere Europese revoluties in de 19e eeuw (bijv. de Franse Revolutie).

• We zijn geneigd te denken dat grote Europese staten al lang bestaan. 
• Echter zouden Italianen zich in 1850 nog geen Italianen hebben genoemd, maar Genuezen, Sicilianen en Venetianen. 
• Het Italiaanse schiereiland kan samengevat worden als een noorden, dat bestaat uit republieken, stadstaten en kleine koninkrijken, dat deel uitmaakte van het Heilig Roomse Rijk. Het zuiden was één geheel onder koninkrijk Sicilië en was een speelbal van Spanje en Frankrijk. De knie bestond uit de pauselijke staten, die door de paus geregeerd werden. 
• De Italianen zijn nooit de tijd vergeten waarin zij over heel Europa heerste. Er was altijd al een groot verlangen geweest naar eenwording. 

Italië 

• Tot 1861 geen eenheidsstaat. 
• Vanaf 1861: Italiaanse eenwording

1. Koninkrijk Italië (onder Victor Emanuel II)
2. Mede mogelijk gemaakt door het opkomende nationalisme (leider Garibaldi)

• Herrijzenis
• Belangrijke kenmerken:
• Nationalisme: De overtuiging dat Italianen één volk vormen dat een eigen staat verdient. Liberalisme: Streven naar meer politieke vrijheid, democratie en minder absolute vorsten.

• Camillo di Cavour, voormalig minister-president van het koninkrijk Sardinië, wilde één verenigd Italië. Dat was het nog niet voor 1861, want Von Metternich besloot de gebieden in Italië in drie categorieën te verdelen:
• - Herstelde staten (staten die hersteld zijn naar de periode van voor Napoleon)
• - staten onder nieuw management (onder oostenrijk)
• - Geannexeerde staten (toegekend aan andere landen).
• Net zoals Napoleon III wilde Cavour Italië moderniseren. Zo moderniseerde hij de economie, landbouw, introduceerde hij stoomschepen en reisde hij af naar plekken met de nieuwste moderne projecten.
• Cavour werd minister president van Piedmont-Sardinie en dit zorgde ervoor dat hij al zijn plannen uit kon voeren. Napoleon III zag wel wat in zijn plannen en werd een bondgenoot van Italië, die in oorlog was met Oostenrijk. Waarom Oostenrijk? Oostenrijk had de controle over veel gebieden in Noord-Italië. 
• Frankrijk zou over centraal-Italië heersen, maar veel Italianen wilden dat niet. 
• In 1860 verzamelde de revolutionair en Giuseppe Garibaldi 1000 vrijwilligers (meestal tieners) en liet hen rode hemden dragen (roodhemden). Hij voer met zijn leger van roodhemden naar Sicilië, omdat daar veel opstanden waren tegen de aristocratische landheren. Dit lukte hem en daarna trok hij naar het noorden om zich samen te voegen met Piedmont. 
• In 1861 werd het koninkrijk Italie uitgeroepen met als koning Victor Emanuel II "Vader des Vaderlands" (Padre della Patria) 
• Garibaldi wilde eigenlijk een republiek, maar besefte dat eenwording onder een monarchie realistischer was. Hij gaf de veroverde gebieden vrijwillig over aan koning Victor Emanuel II in Napels, eind 1860.
• De vraag is natuurlijk: waarom werkt een pro-republikein als Garibaldi, samen met een koning? Nou ik 1850 maakten gedachtes over de vereniging van één natie en het heersen van het volk plaats voor de Realpolitik/realisme in politiek (weg was het idee dat politieke acties de wil was van God en dat politici door het volk als God werden gezien. Je moest gewoon realistisch zijn en je taken uitvoeren). Realpolitik is een koele, praktische manier van politiek voeren.
• Een idealist zegt: "We mogen geen bondgenoot worden van een dictator." Een realpolitik-politicus zegt: "Als het ons helpt onze doelen te bereiken, doen we het toch."

Toetsstof:

• Paragraaf 5.1 Industrie en samenleving
• Paragraaf 5.3 De sociale kwestie
• Paragraaf 5.4 Politiek en samenleving
• Paragraaf 6.1 Europa na Napoleon (tot en met de Frans-Duitse Oorlog)

• Een hele goede morgen allemaal. Ik hoop dat jullie een fijn weekend hebben gehad. We hebben elkaar al even niet meer gezien, dat had natuurlijk alles te maken met de vrije dagen tussendoor. Maar fijn dat jullie er zijn. Vandaag hebben jullie de laatste les voor de toets. 
• Terwijl jullie woensdag de toets maken, lig ik onder het mes. Ik moet namelijk geopereerd worden.  Vandaag ronden we paragraaf 6.1 af en zoals je kunt zien op het bord, hoeven jullie niet de hele paragraaf te leren, maar tot de Frans-Duitse Oorlog. 
• 6.1 Europa na Napoleon:

- Terminologie voor en na.

- Voor Napoleon (1799) werd Europa vooral bestuurd door absolute monarchieën (Pruisen, Frankrijk en Oostenrijk). Het feodale systeem was nog intact en actief (met uitzondering van de IR in veel landen). Europa bestond uit een lappendeken van kleine staatjes, vooral in Duitsland en Italië. Legers waren vaak klein, professioneel en huurlingengebaseerd. Adellijke privileges, gilden, en kerkelijke macht bepaalden de sociale orde.

Maar de Franse Revolutie en de staatsgreep van Napoleon zet heel Europa op zijn kop. Verlichtingsidealen raken wijdverspreid en men raakt geïnspireerd door de bekende leus: vrijheid, gelijkheid en broederschap.

Daar steken de mannen, die jullie hier op de afbeelding zien een stokje voor. Zij willen terug naar de tijd van voor Napoleon en voor de Franse Revolutie. Zij willen Europa 'restaureren'. Restaureren betekent herstellen en dat woord gebruiken we vaak in specifieke context. Iets herstellen wil vaak zeggen, iets beter maken of oplossen. Is dat in de geval wel écht zo?  

Otto von Bismarck over realpolitik

"Germany looks not to Prussia's liberalism. The great questions of the day will not be settled by speeches and majority decisions. But by blood and iron."

• Afwijzing van liberalisme en parlementaire politiek
• Het belang van macht en geweld

• De Duitse Bond

Opgericht in 1815 na de Napoleontische oorlogen, was de Duitse Bond een los samenwerkingsverband van onafhankelijke staten die op vrijwillige basis besluiten om bepaalde taken of bevoegdheden gezamenlijk uit te voeren

• de Bond werd gekenmerkt door een zwakke centrale overheid. De nadruk lag namelijk op samenwerking maar niet op eenheid of centralisatie. 
• De Bond was verdeeld tussen:De Grootmacht Oostenrijk, die veel invloed wilde behouden en Pruisen, dat zijn eigen macht wilde uitbreiden.
• Bismarck wilde de Bond ombouwen of vervangen door een sterke, verenigde Duitse staat met Pruisen aan het roer.

• Bismarck werd een van de meest succesvolle beoefenaars van de realpolitik en creëerde in de tussentijd het moderne Duitsland. 
• Als jong volwassene had hij nauwelijks tot geen doelen in zijn leven. Hij werd geboren als een Pruisische grootgrondbezitter, ook wel Junker genoemd, hij hield er van om zich te bezatten en was echt een typische universiteitsstudent. Hij had zo veel schulden dat hij uit de ambtenarij moest stappen om zijn ouders te helpen in de landbouw. Hij zou de bekendste polticus worden van de 2e helft van de 19e eeuw.
• Hij trouwde uiteindelijk met een rustige vrouw, die hem een kalm leven thuis gaf wat hij natuurlijk op professioneel gebied niet kreeg. 
• Luister, er waren in die tijd heel veel dronken politici met dromen over het worden van een grote spelen in een land. Wat Bismarck zo uitzonderlijk maakt is dat het hem lukt op bizar grote schaal. 
• Hij werd de vertegenwoordiger van Pruisen in de vergaderingen van de Duitse staten en werd ambassadeur van Rusland. Zo leerde hij over diplomatie, buitenlandse zaken en economisch liberalisme. 
• Hij steunde konink Wilhelm I, want het liefste zag hij een verenigd Duitsland onder de heerschappij van koning. 
• Dit is Wilhelm I. Hij wilden het leger hervormen en moderniseren. 
• Bismarck was de vijand van velen, aangezien hij deed wat de koning wilde en naar niemand anders luisterde.

Bismarck voert uiteindelijk drie oorlogen om Duitsland te verenigen:

- Denemarken (Oostenrijk helpt Pruisen)

- Oostenrijk (Oorlog tegen Oostenrijk)

Resultaat: Pruisen heeft Sleeswijk Holstein

Bismarck richt de Noord-Duitse Bond op (zonder Oostenrijk).

- Frankrijk

Bismarck richt de Noord-Duitse Bond op (zonder Oostenrijk). Hij wilde ook de Duitse staten binnen deze bond die zich afzetten van Pruisen. Het plannetje wat hij hiervoor smeedt is briljant op een soort donkere-kunstzinnige manier. 

In Frankrijk regeerde keizer Napoleon III. 

Hij wilde een net zo'n  groot Frankrijk als de grote Napoleon Bonaparte.

Hij maakt zich zorgen over de troonopvolging in Spanje. 

 Een oorlog met Pruisen zou uitstekend uitkomen!

• In de aanloop naar de Frans-Pruisische oorlog van 1870 zag Napoleon III hoe Pruisen machtiger en machtiger werd. In 1870 waren de Spanjaarden op zoek naar een geschikte kandidaat voor de troonopvolging. De Pruisische Leopold van Hohenzollern leek een goede keuze. Wanthij was katholiek en getrouwd met een Portugese prinses. Op 21 juni 1870 was dit gebeurd. De Fransen waren bang dat de Duitsers te veel macht kregen. 
•  Frankrijk voelde zich sterk bedreigd. Als zowel de Pruisische als de Spaanse koning uit één adelijke familie zouden komen, zou dat leiden tot een onacceptabele verandering van het Europese machtsevenwicht, aldus de Franse minister van Buitenlandse zaken Duc de Gramont.

De Frans-Duitse Oorlog

1870-1871

• Otto von Bismarck lokt een oorlog met Frankrijk uit

• Napoleon III verklaart de oorlog aan Pruisen

• Pruisen voelt zich sterk want het heeft een modern leger

• Moderne wapens zorgen voor een bloedbad.....

• Bismack kende de macht die kranten uitoefenden op de massa en hij wist hoe hij kranten roddels moest voeren. 
• Bismarck plaatsten quotes in de kranten over hoe de Fransen niet zo verfijnd waren als mensen vaak denken en dat ze vooral luidruchtig zijn en oorlog willen voeren. 
• Een neef van de Pruisische keizer kreeg in 1870 het aanbod om de troonopvolger van de Spaanse koning te worden. de gezant eiste vervolgens een verklaring van Wilhelm I dat hij nooit zo'n verdrag zou goedkeuren. 
• Wilhelm I, die op dat moment in een kuuroord in Bad Ems, Duitsland, verbleef, maakte op beleefde wijze duidelijk dat hij aan zo’n eis niet kon voldoen. Bismarck paste het telegram aan. Waar het gesprek eerder op een fragment uit een onderhandeling leek, kwam het nu over als een doorslaggevend besluit op een onacceptabele Franse eis. 
• Napoleon III vatte het telegram op als een belediging en een dag later, op 14 juli, besloot de Franse ministerraad het leger te mobiliseren. Op 19 juli verklaarde Frankrijk de oorlog aan Pruisen.
• In Frankrijk waren de burgers blij om de respectloze houding van de Duitsers tegenover Frankrijk te bevechten. De Duitsers zagen deze oorlog als een revanche voor de Napoleontische veroveringsoorlogen.
• Verliep de oorlog goed voor de Fransen?Nee, vanaf het begin was het al een fiasco. 
• Chef van de generale staf von Moltke voert de dienstplicht in. Hij beschikt daardoor over een leger van 400.000 man en maakt slim gebruik van de spoorwegen. Ook wordt de telegraaf gebruikt om goed te kunnen communiceren.
• Frankrijk was slecht gemobiliseerd. Eerst moest de soldaat zich melden in de hoofdstad van zijn departement. Daarna moest hij naar het depot van zijn regiment reizen voor zijn uitrusting en daarna kon hij naar het front. Dit waren enorme afstanden die moesten worden afgelegd.
• De oorlog bestond eigenlijk uit twee verschillende oorlogen. In het begin verliep de oorlog voor Pruisen zeer succesvol. Het Franse leger capituleerde en Napoleon III werd gevangengenomen. De nederlaag van de Fransen was te verklaren door twee oorzaken. Ten eerste was de organisatie slecht, ze waren niet mobiel en hadden een verdedigende tactiek. Ten tweede had Pruisen zich juist lange tijd kunnen voorbereiden op de oorlog, zij waren goed georganiseerd.
• De Franse burgers waren woedend na deze nederlaag, Napoleon III werd van de troon gezet en er kwam een voorlopige regering tot stand, de regering van nationale verdediging. Ze besloten de oorlog voort te zetten. Duitse troepen omsingelden Parijs, waar de Franse burgers massaal samenwerkten om Parijs te beschermen. Frankrijk bleef aanvallen met steeds nieuwgevormde legers, die vanwege slechte uitrusting steeds door Duitsland werden verslagen. De Franse burgers vielen de Duitsers aan, terwijl zij niet onder contract stonden. Het was niet erg effectief, maar ze wisten de Duitsers wel te hinderen.

• Krupp-kanonnen gaven de Pruisen een doorslaggevend voordeel in de oorlog: ze konden sneller, verder en preciezer vuren dan de Franse artillerie.
• Gevolg in de Oorlog: Tijdens de Slag bij Sedan (1870) en andere veldslagen werd het Franse leger vaak op afstand overklast door de Duitse artillerie. 

• Werd geheim gehouden door het Franse leger tot kort voor de oorlog. Geloofd als een “geheim wapen” dat de uitkomst van veldslagen zou veranderen.

In werkelijkheid:

- Onvoldoende training bij Franse troepen

- Werd vaak als artilleriewapen gebruikt, niet als infanteriesteun

- Beperkt bereik in vergelijking met Krupp-kanonnen

-Zwaar en moeilijk te verplaatsen

“Het is niet mijn idee om de kroon van Karel de Grote over te nemen en een keizerschap te vestigen op basis van volkswil. Dat is Napoleonisme.”

• In januari 1871 werd het Duitse keizerrijk in de hallen van de spiegelzaal in het Paleis van Versailles uitgeroepen. 

Einde van de Frans-Duitse Oorlog

1870-1871

• Januari 1871: einde Frans-Duitse oorlog. Frankrijk verliest.

• Gevolgen:
  

1. Frankrijk moet oorlogsboete betalen
2. Frankrijk verliest Elzas-Lotharingen aan Duitsland
3. Frankrijk wil ooit wraak nemen.....

Na de Tweede Oorlog werden er heel veel Anti-Duitse propagandafilms gemaakt die Duitsland bestempelden als onbetrouwbaar en als grote agressor. 

Ze putten inspiratie uit het verleden van Duitsland en de manier waarop Duitsland tot stand is gekomen. 

Dit filmpje werd gemaakt voor Amerikaanse legereenheden die Duitsland van 1945 tot 1949 moesten bezetten en in de gaten moesten houden. 

"Hoe zou de geschiedenis verlopen zijn als Duitsland de Frans-Duitse Oorlog had verloren?"

Europa in 1900

Internationale spanningen

Ottomaanse Rijk is 'de zieke man van Europa'.

Rusland probeert gebieden in te pikken op de Balkan

Grote mogendheden grijpen in: 

- Servië wordt een onafhankelijk koninkrijk

-Bulgarije krijgt een aparte status binnen het Ottomaanse Rijk en Bosnië komt onder invloed van Oostenrijk

1908: 

- Bulgarije wordt een onafhankelijk koninkrijk

- Bosnië wordt definitief ingepikt door Oostenrijk