Erfelijkheid V4 Multiple allelen en letale factoren

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De overerving van witte ogen is recessief en x-chromosomaal bij fruitvliegjes. Hoe groot is de kans op een wit ogige nakomeling bij de volgende kruising:
Wit ogig vrouwtje x roodogig mannetje.

Monohybride kruising

Stambomen

Vrouwen vaak drager. 

Zoons van drager zijn aangedaan. 

Twee aangedane ouders - aangedane kinderen.

Vader geeft altijd aan dochter. Aangedane moeder zorgt voor aangedane zoons en dochters.

Je ziet hier de een kruising met mogelijke uitkomsten. Hoe erft deze eigenschap over?

1. Autosomaal recessief
2. Autosomaal dominant
3. X-chromosomaal recessief
4. X-chromosomaal dominant

Xchromosomaal of niet

- Als een eigenschap op het X-chromosoom ligt, zullen vaders met een dominant allel altijd dochters krijgen met het dominante fenotype. Zij geven immers via hun enige X-chromosoom het dominante allel altijd door aan de dochters (de zonen krijgen het lege Y-chromosoom).

Vaders met dominante eigenschap krijgen dominante dochters

-Als een eigenschap op het X-chromosoom ligt, zullen recessieve moeders altijd recessieve zonen krijgen. Zij geven immers altijd een recessief allel door en van hun vader krijgen de zonen geen allel.
Recessieve moeders altijd recessieve zonen

XaY

XaY

XaXa

XaY

XaXa

XAY

XAY

XAY

XAY

XAY

XaY

XaY

XaXa

XaY

XaXa

XAY

XAY

XAY

XAY

XAY

XAXa

XAXa

XAXa

XAXa

XAXa

dus X-chromosomaal kan

Wat leren we vandaag?

Andere manieren van overerving:

- Multiple allelen

- Letale factoren
- Mitochondriaal

Multiple allelen

Soms zijn er meerdere dominante allelen en één recessieve. Bij bloed is :                en i.                       zijn onvolledig dominant, i is recessief. 

Dit noemen we multiple allelen. 

Een mens heeft nog wel maar 2 van deze allelen bij zich (blijft in een paar voorkomen) maar er zijn meerdere mogelijkheden. 

Bloedgroepen zeggen welke antigenen je bloedcellen hebben.

Het genotype bij bloedgroepen. 
'I' met een toevoeging. 
Overerving met Multiple Allelen.

Wat kan het genotype van iemand met bloedgroep A zijn?

1. IA IA
2. Ia i
3. IA IA en i i
4. IA IB en IA IA

Vorm van co-dominante overerving 

Bloedgroepen zijn een vorm van co-dominante overerving.

Teken het kruisingsschema tussen een man met bloedgroep O en een vrouw met bloedgroep AB.

Een man met bloedroep A en een vrouw met bloedgroep A krijgen een kind. Welke bloedgroepen kan het kind hebben?

1. A
2. B
3. AB
4. O

Letale allelen

Bij twee dominante allelen sterfte in een vroeg embryonaal stadium. 

Bijv. bij manx katten wordt het ontbreken van de staart veroorzaakt door een dominant allel, wat letaal is als er twee van aanwezig zijn.

Letale factor: homozygoot recessieve fenotype dodelijk.

Ook bij intermediaire fenotypes. 

Sommige planten zijn niet in staat bladgroen te vormen. Dit zogenaamde albinisme berust op de aanwezigheid van een recessief allel. Albino planten zijn niet levensvatbaar, albinisme is dus een letale eigenschap. Bij een tabaksplant die heterozygoot is treedt zelfbestuiving op. Er ontstaan 600 zaden. Na kieming ontstaan hieruit planten.
Hoeveel planten zullen na verwachting niet levensvatbaar zijn?

1. 0
2. 150
3. 300
4. 600

Variatie op geslachtsgebonden: Mitochondriaal

Mitochondriën komen in 99%*niet van de vader, maar alleen uit de eicel.

Dus alleen de moeder kan een afwijking op de mitochondriën doorgeven.

*Een afwijking 

Manx katten hebben een kortere staart. Katten met een korte staart hebben vooral kittens met een korte staart, maar kunnen ook kittens met een lange staart krijgen. Een fokker kruist twee Manx katten met elkaar. Deze geven 7 kittens, waarvan 4 met een korte staart en 3 met een lange staart. Hij kruist verder met twee van de F1 Manx katten, en krijgt 6 kittens waarvan 4 Manx en 2 met een lange staart. Maak het kruisingsschema van de F1 en de F2 kruising.

Manx katten hebben een kortere staart. Katten met een korte staart hebben vooral kittens met een korte staart, maar kunnen ook kittens met een lange staart krijgen. Een fokker kruist twee Manx katten met elkaar. Deze geven 7 kittens, waarvan 4 met een korte staart en 3 met een lange staart. Hij kruist verder met twee van de F1 Manx katten, en krijgt 6 kittens waarvan 4 Manx en 2 met een lange staart. Als je de F2 Manx katten kruist, komen er dan weer lange staart katten uit?

1. Ja
2. Nee

Een jongeman klopt bij een rijke oude dame aan en beweert haar kleinzoon te zijn. Welk DNA gebruik je om dit te controleren?

Zou dit ook werken voor de dochter van deze jongeman?

1. Ja
2. Nee

Welke mogelijkheden voor overerving kennen jullie nu?

Kan een kind met bloedgroep B van een ouderpaar met bloedgroep A en B zijn?

1. Ja
2. Nee

Welke vorm van overerving is dit? (Zwart afwijking, wit zonder)