Le siècle des lumières (+révision Classicisme)

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Lumières : Wat moet je kunnen / kennen?

1. Verband leggen tussen Franse literaire teksten en de tijd waarin ze zijn ontstaan;
2. Waarom wordt deze periode le siècle des Lumières genoemd?
3. Wat zijn belangrijke kenmerken van de siècle des Lumières?
4. Wie waren bekende schrijvers en wat zijn bekende werken?
   
5. Een overzicht geven van de hoofdlijnen van deze periode.
   

Waar staat de term 'Lumières' symbool voor?

1. het verstand
2. gelijkheid
3. de onwetendheid
4. vrijheid

Wat is de Nederlandse term voor de periode
'Les Lumières'?

Waarom wordt de 18e eeuw
ook wel 'Lumières/Verlichting'
genoemd?

Les Lumières (ca. 1715 - 1793) - algemeen

• Periode die volgt op het Classicisme
• Dood van Louis XIV → ruimte voor uiten van revolutionaire ideeën in de literatuur en kunst (tijdens Louis XIV -> promoten van diens imago!)
• Filosofen & schrijvers streven naar vrijheid van meningsuiting, tolerantie & gelijkheid -> uitgangspunt = vertrouwen in het menselijke verstand, alles toetsen aan eigen, kritische geest!
• Wetenschap  <-> gevestigde gezag van kerk en staat!

La société - 18e eeuw 

• 1715 : Louis XIV sterft; Louis XV is 5jr en totdat hij volwassen is, regeert Philippe d'Orléans 
• Monarchie absolue staat ter discussie -> monarchie déséquilibrée!
• Razendsnelle ontwikkeling van de wetenschap -> uitvindingen -> eigen waarneming i.p.v geloof en gezag -> rationalisme.
• Verlichting: geloof in verstand van de mens en vooruitgang
• 1789 : Bestorming van de Bastille en het begin van de Franse revolutie... "Liberté, égalité, fraternité"
• 1793: onthoofding Louis XVI & Marie-Antoinette guillotine -> einde monarchie -> nieuw, republikeins bewind (! Geïnspireerd door verlichtingsdenkers, ontaard helaas in schrikbewind = la Terreur!)

La Révolution Française - prélude

• einde 18e eeuw : Frankrijk = dichtstbevolkte land van Europa (28 miljoen inwoners). 
• grote financiële problemen -> land is bijna bankroet.
• oplossing volgens de koning -> nog meer belasting heffen bij een bevolking die al in grote armoede leeft.
• na een aantal misoogsten -> er onstaat een groot tekort aan voedsel, maar niet aan het hof, waar men in grote weelde leeft. 
• de prijzen van brood gaan omhoog -> er breken rellen uit in de straten van Parijs. Marie-Antoinette, de vrouw van Louix XVI zou gezegd hebben: "Ils n'ont pas de pain? Qu'ils mangent de la brioche!"  

La Révolution Française 

• algehele onrust ->  leidt tot de bestorming van de gevangenis 'la Bastille', het symbool van de macht van de koning op 14 juli 1789. 
• 4 Jaar later worden de koning en zijn vrouw onthoofd met de guillotine en komt er een einde aan de monarchie. 
• Het nieuwe republikeins bewind laat met de leus 'liberté, égalité, fraternité' zien dat het geïnspireerd is door de verlichtingdenkers.
• Deze mooie idealen ontaarden in een schrikbewind (la Terreur).
  

La Littérature - algemeen

Classicisme → promoten imago koning 

Lumières → uiting revolutionaire ideeën :

• Écrivains-philosophes : schrijvers die ook filosofen waren (verlichtingsdenkers). Ze leverden kritiek op de maatschappelijke wantoestanden (strijden tegen onrecht , voorvechters gelijke rechten, kansen maar ook plichten!) vaak m.b.v. ironie. 

La Littérature - algemeen

• Deze nieuwe denkbeelden vormen een bedreiging voor de macht van de koning -> schrijvers mogen enkel met een officieel koninklijk zegel hun boeken uitbrengen -> strenge censuur! (doodstraf voor bekritiseren koningshuis of kerk!)
• Vele schrijvers brengen daarom hun boeken anoniem of onder pseudoniem uit in het buitenland. 

La Littérature des Lumières

• Literatuur= middel om lezer op te voeden en kennis bij te brengen. 
• Meeste werken worden daarom in duidelijke, zakelijke taal geschreven. 
• Er wordt fictie en non-fictie (bijv. Encyclopédie van Diderot) geschreven.  
• Andere nieuwe genres zijn: de briefroman (le roman épistolaire - Montesquieu), het filosofisch sprookje (le conte philosophique - Voltaire) en het reisverhaal.

Voltaire 

(pseudoniem vanFrançois-Marie Arouet) (1694-1778)

-filosoof -> spreekt zich met venijnige spot uit over o.a. geloof, geestelijkheid -> kritiek! 

- wordt hierdoor een aantal x verbannen en gevangengezet.

- komt zo in Engeland in contact met politieke vrijheid en religieuze tolerantie -> bundelt deze nieuwe ideeën in "Lettres philosophiques" 

Voltaire 

La conte philosophique

- schrijft ook in speelsere vorm -> filosofische vertelling = uiting van zijn verlichtingsidealen = le conte philosophique!

- kritiek op Duitse filosoof Leibniz en zijn optimisme

Candide ou de l'optimisme

Grandes Lignes

Voltaire et le conte philosophique

"Candide ou l'Optimisme"

p. 50 -51 -52 -53

Voltaire - le conte filosophique

• Vragen over de voorgaande les?
•  Candide ou l’Optimisme
  

In dit boek uit Voltaire zijn kritiek op de levensvisie van de filosoof Leibniz die beweert dat alles in het leven een bedoeling heeft en uiteindelijk ten goede leidt. Candide is een naïeve jongen die van zijn leermeester Pangloss de ideeen van Leibniz voorgeschoteld krijgt. Als Candide verjaagd wordt van het kasteel waar hij woont en hij vol goede moed de wereld in trekt wordt hij geconfronteerd met natuurrampen en allerlei vormen van maatschappelijk onrecht. Voltaire uit in het boek ook kritiek op de monarchie, en op onderwerpen als religie, slavernij.

Niet erg verwonderlijk dus dat hij zijn boek publiceert onder een pseudoniem.

• Bekijk het filmpje in de volgende slide, lees het extrait op slide 17 en noteer de antwoorden van de vragen van slide 18 in je schrift.

•  Candide ou l’Optimisme
  

In dit boek uit Voltaire zijn kritiek op de levensvisie van de filosoof Leibniz die beweert dat alles in het leven een bedoeling heeft en uiteindelijk ten goede leidt. Candide is een naïeve jongen die van zijn leermeester Pangloss geleerd heeft dat hij leeft in de best mogelijke wereld die er bestaat.

Hij groeit op in een kasteel, maar wordt er verjaagd omdat hij gezoend heeft met Cunégonde, de dochter van de baron.

Vol goede moed trekt hij de wereld in, waar hij wordt geconfronteerd met natuurrampen en allerlei vormen van maatschappelijk onrecht. 

Dit boek is een satire op de optimistische levensvisie van de filosoof Leibniz. Daarnaast uit Voltaire ook kritiek op de monarchie, en op onderwerpen als religie, slavernij.

Niet erg verwonderlijk dus dat hij zijn boek publiceert onder een pseudoniem.

• Je gaat un extrait lezen uit Candide (p. 52)
•  Hierin komen Candide en zijn bediende Cacambo aan in Suriname en maken kennis met een slaaf van de Nederlandse koopman Vanderdendur.

Diderot (1713 - 1784) 

"L'Encyclopédie" 

- één van de opmerkelijkste publicaties van de 18e eeuw!

- 28 delen met artikelen over allerlei onderwerpen: kunst, mechanica, economie, natuurkunde, religie, politiek. 

- vrijwel alle grote filosofen, o.a. Voltaire, Montesquieu en Rousseau leveren hiervoor artikelen. 

- doel? bieden van overzicht alle beschikbare kennis + changer la façon commune de penser! -> verboden door Louis XV en paus Clemens (censuur!)

Rousseau (1712 - 1778) 

- schrijver, musicus en filosoof.

- uit in zijn werk revolutionaire idealen van vrijheid, gelijkheid en tolerantie 

- de mens is van oorsprong goed, maar de samenleving en maatschappij maken hem slecht = "le bon sauvage"  -> de onbedorven natuurmens die leeft in harmonie met de natuur en zijn medemens.  (= voorloper van de romantiek)

Rousseau (1712 - 1778) 

"Émile ou De l'éducation" 

- de mens is van oorsprong goed, maar de samenleving en maatschappij maken hem slecht = "le bon sauvage"  -> de onbedorven natuurmens die leeft in harmonie met de natuur en zijn medemens.  (= voorloper van de romantiek)

--> In Émile ou De l 'éducation pleit Rousseau ervoor kinderen geheel volgens de natuur en zonder inmenging van de maatschappij op te voeden.

= een kind niet dwingen om te leren, zelf laten bepalen!

Grandes Lignes

Jean Jacques Rousseau

Émile ou De l'éducation

p. 56

Révision Classicisme

• La société : 17e = le grand siècle | l'État c'est moi
• Les arts : l'architecture | la musique | les arts plastiques
• La littérature : tragédie : Jean Racine | comédie : Molière | fables : Jean de la Fontaine

Waar moesten de toneelstukken

uit het Classicisme aan voldoen?

Welke bekende tragédieschrijver ken je?

Hoe heet de bekendste comédie schrijver en wat kenmerkte hem?

Welk classicistisch genre ken je nog meer? Geef minimaal 2 kenmerken van dit genre.

Wat is de meest bekende fabel auteur uit de 17e eeuw. Geef een titel van een van zijn bekendste fabels.