11.4 Bloedplasma en bloedcellen 5H 2021

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H11: Transport

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 11.4 Bloedplasma en bloedcellen

Doel en begrippen 11.4

Je leert wat de samenstelling is van het bloed (bloedstolling doen we volgende keer).

bloedplasma, rode bloedcellen, witte bloedcellen, stamcellen, hemoglobine, afweer, bloedplaatjes, bloedstolling, bloedarmoede, epo, diffusie, waterstofcarbonaat, waterstofion

Bloed

60% bloedplasma 

40% vaste bestanddelen

 

Bloedplasma

Water met opgeloste stoffen:

• voedingsstoffen (glucose, aminozuren, enz)
• zouten (natrium, calcium, chloride, enz)
• afvalstoffen (ureum, enz)
• antistoffen (afweerstoffen)
• plasmaeiwitten (waaronder fibrinogeen)

Bloedcellen

Rode bloedcellen: zuurstoftransport

Witte bloedcellen: afweer

Bloedplaatjes: bloedstolling

Elke dag ontstaan in het rode beenmerg (ribben, heupbeenderen) 2x1011 bloedcellen uit stamcellen. 

Elke dag wordt een zelfde aantal afgebroken in milt en lever.

Rode bloedcellen

Bevatten hemoglobine (eiwit) voor het vervoer van zuurstof en koolstofdioxide (CO₂). Hemoglobine bevat ijzer, hierdoor is bloed rood. Zuurstofrijk bloed is iets feller rood dan zuurstofarm bloed.

Rode bloedcellen hebben geen celkern.

5.000.000 rode bloedcellen per ml (mm3)

Een mens heeft 5 liter bloed. Hoeveel rode bloedcellen heeft een mens?

Witte bloedcellen

Hebben een celkern

Hebben geen vaste vorm (kunnen tussen cellen door kruipen)

Witte bloedcellen spelen een rol in de afweer, de bescherming tegen ziekteverwekkers.

Je hebt 7.000 witte bloedcellen per ml (mm3)

0

Waarom is het handig dat witte bloedcellen tussen cellen door kunnen kruipen?

Witte bloedcellen

Verschillende typen witte bloedcellen met ieder een eigen taak in de afweer.

Sommige witte bloedcellen produceren antistoffen.

Bloedplaatjes

Zijn geen cellen maar delen van kapotte cellen (dus ook geen celkern)

Zijn betrokken bij de bloedstolling

300.000 per ml (mm3) 

Aanmaak bloedcellen

Rode bloedcellen leven plm 3-4 maanden. Daarna worden ze afgebroken in de milt/ lever en worden de bouwstoffen opnieuw gebruikt.

Een klein deel van het ijzer (de ijzerzouten) raak je kwijt (nieren, zweet, bloedverlies).

Aanmaak bloedcellen

De aanmaak van nieuwe rode bloedcellen vindt plaats in het rode beenmerg. 

Staat onder invloed van het hormoon epo (wordt in de nieren gemaakt). 

Hoe meer epo hoe meer aanmaak rode bloedcellen. 

Als er zuurstoftekort is in het bloed maken de nieren meer epo aan. -> Bloeddoping/ hoogtetraining.

Bloedarmoede

Te weinig rode bloedcellen. Dan kan het bloed onvoldoende zuurstof vervoeren. 

Oorzaak vaak ijzertekort (dus hemoglobine).

Soms: te weinig aanmaak bloedcellen/ tekort aan epo.

Waarom hebben mensen met een verminderde hartwerking vaak meer rode bloedcellen?

Zuurstoftransport

Zuurstof diffundeert in de longen richting de bloedsomloop (haarvaten in de longen).

Daarna in de rode bloed-

cellen, bindt dan aan

hemoglobine.

Zuurstoftransport

In de weefsels (spieren en andere weefsels) laat zuurstof los en diffundeert richting de 

weefselvloeistof en kan de 

cellen in om zuurstof te 

dissimileren (verbranden) 

voor energie.

Hierbij komt CO₂ vrij.

CO2 afgifte (weefsel) BINAS 83E

Stap 1 

De CO2 die in de weefsels wordt geproduceert diffundeert naar het bloed. Daarna in de rode bloedcellen.

1

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 2 

Deel van het CO₂ bindt aan hemoglobine (Hb).

2

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 3 

Deel van het CO2 reagaeert met H₂O met behulp van een enzym tot HCO₃^- (waterstofcarbonaat) en H⁺.

HCO₃^- diffundeert de rode bloedcel uit en wordt verder via het plasma vervoerd.

3

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 4

H+ bindt aan hemoglobine tot HbH.

Dit voorkomt dat het bloed te zuur wordt.

De eventueel gebonden zuurstof laat los en diffundeert de rode bloedcel uit.

4

CO2 afgifte (longen)

1. HCO3- diffundeert de rode bloedcel in.

2. H+ en CO2 komen vrij.

3. H+ en HCO3- vormen uiteen in H2O en CO2

5. CO2 diffundeert de cel uit, het bloedplasma in en richting het longblaasje.

Zet in de juiste volgorde

I bloed vervoert HCO₃^- naar de longen

II diffusie CO₂ uit de weefsels naar de rode bloedcellen

III enzym in rode bloedcellen zet CO₂ om in H⁺ en HCO₃^-

IV hemoglobine bindt H⁺ en HCO₃^- lost op in het bloedplasma

Doel en begrippen 11.4

Je leert wat de samenstelling is van het bloed (bloedstolling doen we volgende keer).

bloedplasma, rode bloedcellen, witte bloedcellen, stamcellen, hemoglobine, afweer, bloedplaatjes, bloedstolling, bloedarmoede, epo, diffusie, waterstofcarbonaat, waterstofion, 

HUISWERK

11.4 maak opdrachten 8, 10, 13